ΑΓΟΡΑΦΟΒΙΑ Ή ΤΡΑΚ

Γράφει ο Αυγερινός Ανδρέου

Η εξ αυθυποβολής νευρική δοκιμασία του ομιλητή λέγεται αγοραφοβία ή τρακ. Ο δημόσιος ρήτορας νομίζει ότι βρίσκεται προ αναποτρέπτου κινδύνου αποδοκιμασίας των ακροατών του. Η φαντασία του σκανδαλίζεται από ανύπαρκτο φόβο, ιδίως όταν δεν είναι εξοικειωμένος με την παρουσία πολλών προσώπων και μάλιστα αγνώστων κατά την ομιλία του. Ο Ιωάννης ο Δαμασκηνός θεωρεί ως αίτιο την υπερβολική ευαισθησία του ομιλητή “Αιδώς δε φόβου επί προσδοκία ψόγου”. Η έλλειψη αυτοπεποιθήσεως πολλές φορές δημιουργεί καταλυτική συγκίνηση, διακόπτουσα τον έλεγχο της συνειδήσεως επί των λεγομένων του ομιλητή.

Το αίτιο σε κάποιες περιπτώσεις ενδέχεται να είναι φυσικό π.χ. διάλειψη μνήμης ή ηθικό π.χ. διακοπή του λόγου από άλλον εξ εναντιώσεως ή αποδοκιμασίας. Το τρακ είναι σύνηθες στα νευροφυτικώς εστιγματισμένα άτομα, στα οποία παρατηρούνται ταχυκαρδία, εμβοές, εφίδρωση, κοιλιακές ενοχλήσεις, σύσφιξη του λάρυγγος, ξηρασία στόματος, ίλιγγος, παράλυση γλώσσας, τάση φυγής, διαταραχές της κινητικότητος, της αναπνοής και της κυκλοφορίας.

Κατεχόμενος υπό τρακ ο ομιλητής βρίσκεται σε ταραχή βάθους και νομίζει ότι μεταφέρει εύθραστα αντικείμενα, τα οποία πίπτουν κατά γης και θραύονται σε κάθε λέξη του. Ακόμη πιστεύει ότι κατρακυλά σε βάραθρο απύθμενο. Εύχεται να επέλθει το ταχύτερον σεισμός, πυρκαϊά, θεομηνία, για να ματαιωθεί από βίαιο συμβάν η εκφώνηση του λόγου του και να απαλλαγεί ανωδύνως του μαρτυρίου του !
Μεγάλος ρήτορας του 19ου αιώνα έλεγε : “Δύο λεπτά πριν αρχίσω τον λόγον μου προτιμώ να μαστιγωθώ παρά να αρχίσω αυτόν, δύο λεπτά όμως πριν τελειώσω τον λόγο μου, επιθυμώ να πυροβοληθώ μάλλον παρά να τελειώσω αυτόν”.
Ο Ισοκράτης “ισχιόφωνος και ευλαβής τον τρόπον”, όπως μας κάνει γνωστό ο Πλούταρχος, εδοκιμάζετο συχνά από τρακ, γι’ αυτό ο ίδιος εξεφώνησε δημόσια μόνο τον “Περί Αντιδόσεως” λόγο.

Ο Θεόφραστος έπασχε από αγοραφοβία και συνήθιζε να λείχει τα χείλη του με τη γλώσσα, ώστε να υγραίνει τον αποξηραμένο λάρυγγά του.
Ο Δημοσθένης ενεφανίσθη προ του Φιλίππου, με σκοπό να τον μαγεύσει με την ευγλωττία του. Όμως, φευ, όταν τον αντίκρυσε έχασε προς στιγμήν τη λαλιά του, μη δυνηθείς να αρθρώσει λέξη !
Όπως μας παραδίδει ο Πλούταρχος, ακόμη και ο Κικέρων στην αρχή του λόγου του είχε τρακ : “Αλλά και τω λέγειν μετά φόβου προσήει και μόλις αν επαύσατο παλλόμενος και τρέμων …”. Μάλιστα, καταληφθείς υπό τρακ με την θέα του Πομπηΐου, διέκοψε τον “υπέρ Μίλωνος” λόγο του.

Ο νικητής του Βερντέν στρατάρχης Πεταίν, κατά το 1931, επιχειρήσας να εκφωνήσει από χειρογράφου στην Γαλλική Ακαδημία τον καθιερωμένο απαντητικό του λόγο επί της εισδοχής του, κατελήφθη υπό τρακ προ των “καλαμαράδων” της Ακαδημίας. Όπως μας πληροφορεί ο Μ. Στασινόπουλος (Σκέψη και ζωή, σελ. 231) ο στρατάρχης παρουσίασε οικτρό θέαμα, για τους παριστάμενους στην συνεδρίαση. Τα χέρια του έτρεμαν. Τα χειρόγραφά του αναπηδούσαν ως μικρά δαιμόνια, ασυνήθης ωχρότητα εξαπλώθηκε στο πρόσωπό του και ο ήχος των λόγων του διακοπτόμενος, όπως ακούεται ο ξηρός άνεμος, όταν ανασείει στην πεδιάδα τους τρομώδεις θάμνους.

Ο προφορικός λόγος χρειάζεται κατ’ ένταση ιδιότυπη εκρηκτικότητα. Ο Αριστείδης Μπριάν ευστόχως έλεγε : “Η οβίς και η γραφίς είναι εκ του μετάλλου”.
Ο Σπύρος Μελάς σε κριτικό χρονογράφημά του επί της εκδόσεως του “Δικανικού λόγου” του Εισαγγελέα Παν. Ηλιάδου, έγραψε στην “ΕΣΤΙΑ” της 17ης Οκτωβρίου 1955, μεταξύ άλλων και τα εξής :

“Είναι κρίμα ότι ο κ. Ηλιάδης δεν εγνώριζε το περίφημο ανέκδοτο του αειμνήστου ναυάρχου Κουντουριώτου, για να το περιλάβει στην μελέτη του : Οι αξιωματικοί του Ελληνικού στόλου, μετά την περιφανή νίκη στη ναυμαχία της Έλλης, απεφάσισαν να δώσουν προς τιμήν του δοξασμένου ναυάρχου ένα μεγάλο πανηγυρικό γεύμα. Ο αρχηγός του Επιτελείου θα εξεφώνει προς τιμήν του Κουντουριώτου μιά πρόποσι κάποιας εκτάσεως, στην οποία ο ναύαρχος έπρεπε να απαντήσει. Αλλά ο μεγάλος εκείνος Υδραίος δεν είχε βγάλει ποτέ λόγο στη ζωή του. Εκάλεσε λοιπόν τον μακαρίτη Παναγιώτη Αραβαντινό, τον δικηγόρο και πολιτευτή, που υπηρετούσε υπό τα διαταγάς του, ως έφεδρος αξιωματικός και του είπε : Κύτταξε τι θα πη ο Επιτελάρχης και φτιάξε μου μια μικρή απάντηση … όχι όμως πολλά λόγια γιατί θα τα μπερδέψω.

Όταν ήρθε η ώρα, στο τραπέζι, σηκώθηκε με το χαρτί στο χέρι. Αλλά κι’ αυτό κι’ η φωνή του έτρεμαν. Εδιάβασε με τρομερή δυσκολία τις δεκαπέντε γραφομηχανημένες φράσεις, σκοντάφτοντας σε κάθε αράδα. Και όταν εκάθησε με ψιλόν – ψιλόν ιδρώτα στο μέτωπο, είπε στον διπλανό του : “Αυτή ήταν αληθινή ναυμαχία. Όχι η άλλη !¨…”.
Πολλοί δικηγόροι, όχι κατ’ ανάγκη μόνον νέοι, αλλά και παλαιοί και διακεκριμένοι, έχουν αυτομαστιγωθεί ενίοτε από την κατάληψη του τρακ, παρά την εγνωσμένη αξία τους και την πείρα τους. Στην δεκαετία του 1990 σε αίθουσα του Εφετείου Αθηνών της οδού Σωκράτους, στην Αθήνα, έγινε η δίκη με κατηγορούμενο τον πανάξιο ποινικολόγο Γαλεάδη. Κατηγορήθηκε ότι εξύβρισε τον Αρχηγό της Αεροπορίας της Χούντας, ως “φασίστα” ! Στην ίδια αίθουσα ήταν και ο σύρων τις γραμμές ετούτες, υπερασπιζόμενος άλλη υπόθεση. Όταν ήρθε η σειρά της υποθέσεως Γαλεάδη, εκείνος εδήλωσε στο Δικαστήριο ότι ο ίδιος θα υπερασπισθεί τον εαυτό του.

Όμως, ο διακεκριμένος εκείνος Δικηγόρος, με τις χιλιάδες ποινικές δίκες στους ώμους του, αίφνης κατελήφθη υπό τρακ και του ήταν αδύνατον να αρθρώσει λέξη ! Ο ευγενέστατος Πρόεδρος είπε τα εξής : “Κύριε Γαλεάδη, υπάρχει παλαιό αξίωμα, που λέει ότι κανείς δεν πρέπει να υπερασπίζεται την ιδίαν αυτού υπόθεση. Διακόπτουμε για λίγο, διορίστε έναν άλλον συνήγορο και συνεχίζουμε. Έτσι και έγινε και ο ευπατρίδης ποινικολόγος φυσικά και αθωώθηκε.
Αγοραφοβία, λοιπόν, ή τρακ. Ελλοχεύει και καραδοκεί για τον καθέναν μας. Ας την περιφρονήσουμε κι έτσι θα την νικήσουμε. Να έχουμε κατά νουν ότι επέδραμε κατά τόσων μεγάλων ανδρών της ιστορίας, γιατί εμείς να εξαιρεθούμε ; Να φοβήσουμε και να τρομοκρατήσουμε, επομένως, τους φόβους μας !