Του πρωτοπρεσβυτέρου Δημητρίου Αθανασίου – εκπαιδευτικού (χημικού)
Εισαγωγικά
Στις 12 Οκτωβρίου 1997 αντιπροσωπία της Μονής Βατοπαιδίου μετέφερε τεμάχιο λειψάνου του Οσίου Μαξίμου του Γραικού από την ομώνυμη Αγιορείτικη Μονή στην Άρτα και τοποθετήθηκε αρχικά στον ιερό ναό του Αγίου Γεωργίου της πόλης για αρκετά χρόνια…
Στη συνέχεια το λείψανο μεταφέρθηκε στον ναό των Αγίων Αποστόλων και όταν δημιουργήθηκε ο πρώτος υπόγειος ναός του Αγίου (ο οποίος θεμελιώθηκε το 2006), το ιερό λείψανο μεταφέρθηκε εκεί και παρέμεινε για περίπου μια δεκαετία.
Ο υπόγειος ναός (σημερινός πολυχώρος εκδηλώσεων!!!;;;) ήταν ο πρώτος ιστορικός ναός του Οσίου Μαξίμου του Γραικού στην Άρτα και στον Ελλαδικό χώρο.
Τέλος δε τον Ιούνιο του 2016, μετά τα εγκαίνια του σημερινού ενοριακού ναού του Αγίου, το λείψανο μεταφέρθηκε εκεί.
Η τιμή των Αγίων λειψάνων
«Προσκυνούμε, ακόμη, τα ιερά λείψανα, λέγει ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς, επειδή δεν αφαιρέθηκε από αυτά η αγιαστική δύναμις, όπως δεν αποχωρίσθηκε και η θεότητα από το Δεσποτικό Σώμα του Κυρίου κατά τον τριήμερο θάνατο Του».
Αυτή η αγιαστική δύναμη είναι αποτέλεσμα της σχέσεως των Αγίων με τον Χριστό, σχέση, η οποία δεν αναφέρεται απλά στον πνευματικό τομέα, αλλά και στο σώμα μας.
Η τιμή των Αγίων λειψάνων δεν είναι μεταγενέστερη συνήθεια των Χριστιανών. Ανάγεται στους πρώτους Χριστιανικούς χρόνους και αποτελεί συνεχή παράδοση της Εκκλησίας μας.
Η τιμητική προσκύνηση των Αγίων Λειψάνων βασίζεται στο δόγμα της Ενανθρωπήσεως του Θεού Λόγου. “Ο Χριστός έγινε τέλειος άνθρωπος – σημειώνει ο Καθηγητής Δημ. Τσάμης – για να θεώσει ολόκληρη την ανθρώπινη φύση. Η άκτιστη ενέργεια της θεώσεως επεκτείνεται σ’ όλο το σώμα τού Χριστού, την κοινωνία των Αγίων, που είναι η Εκκλησία. Η εκθεωτική αυτή ενέργεια παραμένει στα σώματα των Αγίων και μετά τον θάνατό τους” ( “Το Μαρτυρολόγιον του Σινά”, σελ. 23 – 24).
Η τιμητική (και όχι λατρευτική) προσκύνηση των Αγίων Λειψάνων, διαμορφώνεται από την πρωτοχριστιανική ήδη εποχή. Ο ιστορικός Ευσέβιος διασώζει, ότι μετά το μαρτύριο του αγ. Ιγνατίου του Θεοφόρου, οι πιστοί συγκέντρωσαν όσα Λείψανά του δεν καταφαγώθηκαν από τα θηρία και τα μετέφεραν στην Αντιόχεια, όπου τα θεωρούσαν “τιμιώτερα λίθων πολυτελών και δοκιμώτερα υπέρ χρυσίον” (Εκκλησιαστική Ιστορία 4, 5 PG 20, 357 Β).
Οι πιστοί τιμούν τα Άγια Λείψανα με την προσκύνηση και τον ασπασμό. Η τιμή και η προσκύνηση των Αγίων Λειψάνων, είναι ταυτόχρονα τιμή προς τους ίδιους τους Αγίους. Τιμούμε τους ανθρώπους αυτούς, οι οποίοι έζησαν μεν στον κόσμο τούτο, με τους πειρασμούς, τις δυσκολίες, τα προβλήματα που είχαν ως άνθρωποι, αλλά επέτυχαν τη σωτηρία τους, με τη χάρη του Θεού και με τον προσωπικό τους ηρωϊκό αγώνα. Κι εμείς οι Χριστιανοί θαυμάζουμε αυτούς τους ανθρώπους, που κατάφεραν να φθάσουν εκεί, όπου θέλουμε κι εμείς να φθάσουμε.
Γι’ αυτό πλησιάζουμε και προσκυνούμε τα Άγια Λείψανα, όπως ταιριάζει να πλησιάζουμε σε πραγματικά επιτυχημένους συνανθρώπους μας, σε καταξιωμένους αδελφούς μας. Προσκυνώντας τα Άγια Λείψανα, προσκυνούμε την αγία ζωή τους, την αγάπη τους προς τον Θεό, τον άνθρωπο και όλη την κτίση, την πίστη τους, την μετάνοιά τους, τις αρετές τους, κ.λ.π. και ομολογούμε ότι κι εμείς θέλουμε να αποκτήσουμε αυτά τα στοιχεία. Τους Αγίους μας τους έχουμε ανάμεσά μας υλικά, αισθητά, μέσω των Αγίων Λειψάνων τους. Τους βλέπουμε, τους εγγίζουμε, τους ασπαζόμαστε με αγάπη. Με τον τρόπο αυτό η καρδιά μας αποδέχεται τη διδασκαλία τους, αλλά και το παράδειγμά τους.
Οι κυριότεροι σταθμοί της ιστορίας των λειψάνων του Οσίου Μαξίμου του Γραικού
Η ιστορία της ανακομιδής και της μετακομιδής των χαριτόβρυτων λειψάνων του Οσίου Μαξίμου του Γραικού έχει πολλούς ιστορικούς σταθμούς. Οι κυριώτεροι είναι οι παρακάτω.
– Η εύρεση του τάφου του Αγίου, στα δυτικά του παρεκκλησίου του Αγίου Πνεύματος στη Λαύρα του Αγίου Σεργίου
– Η ανακομιδή των λειψάνων του Οσίου από τις 24 Ιουνίου έως στις 2 Ιουλίου 1996.
– Η μεταφορά των λειψάνων του Οσίου στο καθολικό του καθεδρικού ναού της Αναλήψεως της Λαύρας της Αγίας Τριάδος στο Ζαγκόρσκ, όπου τα εναποθέτησαν σε χρυσοποίκιλτη λάρνακα μπροστά στο ιερό, για να τα προσκυνούν ευλαβικά οι πιστοί εις τους αιώνας.
– Η παραλαβή από ελληνική αντιπροσωπία και η μεταφορά μέρους του λειψάνου του Οσίου στην Ι.Μ.Βατοπαιδίου στις 19 Ιουλίου 1997.
– Η Μετακομιδή μέρους του λειψάνου στην Άρτα στις 12 Οκτωβρίου 1997.
Σε όλα τα παραπάνω γεγονότα ιδιαίτερο ρόλο διαδραμάτισαν η Ι.Μ.Μ.Βατοπαιδίου, ο μακαριστός Μητροπολίτης Άρτας κυρός Ιγνάτιος Γ, ο μακαριστός Μητροπολίτης Αργολίδος κυρός Ιάκωβος, ο Ρώσος αρχαιολόγος ιστορικός Σ.Μπελάγιεφ καθώς και ο μακαριστός Αρτινός ιστορικός ερευνητής Κ.Τσιλιγιάννης, του οποίου είναι ανεκτίμητη η προσφορά στην ανάδειξη του Οσίου Μαξίμου του Γραικού.
Η μετακομιδή των Ιερών Λειψανων του αγ. Μαξίμου στην Άρτα
Η μετακομιδή των Ιερών Λειψάνων του Αγίου Μαξίμου του Γραικού στην Άρτα έγινε την 12η Οκτωβρίου 1997. Συγκεκριμένα ο Καθηγούμενος της Ι. Μ. Μ.Βατοπαιδίου Γέροντας Εφραίμ, συνοδευόμενος από τους Βατοπαιδινούς πατέρες Τιμόθεο, Αθανάσιο και Ανδρέα, μετέφεραν στην Άρτα τεμάχιο του λειψάνου του Αγίου, το οποίο δόθηκε μεν στον Μητροπολίτη Άρτας (Ιγνάτιο Δ) στη Ρωσία, αλλά κατόπιν επιθυμίας του Σεβασμιωτάτου παρέμεινε επί μερικούς μήνες στη Μονή Βατοπαιδίου .
Γράφονται στα Πρακτικά της Συνάξεως της Ι. Μ. Μ.Βατοπαιδίου τα εξής:
«…Tο απόγευμα αφίχθησαν εις Άρταν, συνοδεία πάντοτε περιπολικού οχήματος και οχήματος ασφαλείας της Αστυνομίας, όπου επεφυλάχθη μεγαλειώδης και θερμοτάτη υποδοχή εις τον άγιον Μάξιμον υπό του Σεβασμιωτάτου αγίου Άρτης και άλλων Aρχιερέων, των Aρχών της πόλεως και του Αρτινού λαού, υποδεχομένου τον ομαίμονα Άγιόν του εις τα χώματα ένθα ανετράφη.
Αξίζει να σημειωθή, ότι όλη η περιοχή τότε υπέφερεν εξ ανομβρίας και δια της αφίξεως του αγίου λειψάνου ήρχισε καταρρακτώδης βροχή, η οποία εσταμάτησε δι’ ολίγην ώραν κατά την υποδοχήν και μέχρι του πέρατος της υποδοχής. Ο λαός έζησε το γεγονός τούτο ως διπλούν θαύμα του αγίου Μαξίμου. Αφ ενὸς ο Άγιος έφερε τας ποθουμένας βροχάς, και αφ’ ετέρου έπαυσε ταύτας δι’ ολίγον, δια να δυνηθή ο κόσμος να παρευρεθή εις την υποδοχήν. Ο Άγιος Καθηγούμενος εξέφρασε την βαθείαν συγκίνησίν του από την ευλάβειαν του Αρτινού λαού προς τον Άγιον Μάξιμον.
Ετελέσθησαν λαμπραί Ιεραί Ακολουθίαι και αγρυπνία εις τον Μητροπολιτικόν Ναόν, όπου και εναπετέθη δια την προσκύνησιν το άγιον λείψανον. Τέλος ο Άγιος Καθηγούμενος ανέφερεν, ότι εξεφώνησεν ομιλίαν εις την αίθουσαν του Ομίλου «Σκουφάς», κατόπιν προσκλήσεως του Ομίλου, παρουσία των επισήμων και του χριστεπωνύμου πληρώματος υπό τον τίτλον: «Ο Μάξιμος ο Γραικός ως Άγιος της Ορθοδόξου Εκκλησίας».
Από την ομιλία του Γέροντος Εφραίμ του Βατοπαιδινού δημοσιεύουμε ένα μικρό απόσπασμα:
«Η Ιερά Μεγίστη Μονή Βατοπαιδίου κατά το ιστορικό της παρελθόν έχει αποδειχθεί, ότι διαδραμάτιζε διπλό ρόλο όσον αφορά την πνευματική της δραστηριότητα. Αφ’ ενὸς μεν δρούσε στην ησυχία και την αμεριμνία, που είναι οι προϋποθέσεις για την κάθαρση από τα πάθη, το φωτισμό του νου και τη θέωση και αφ’ ετέρου τα θεωθέντα και αγιασμένα τέκνα της τα έστελνε στην ιεραποστολή, για να δώσουν την καλή μαρτυρία της ακραιφνούς Ορθοδόξου ημών Αγιορειτικής Παραδόσεως, προς στήριξη του λαού του Θεού, κάτι που δεν είναι ξένο στο ρου της διαχρονικής πορείας της Εκκλησίας. Και τολμούμε να πούμε, ότι τόσο πολύ διακρινόταν η Μεγίστη αυτή Μονή στον τομέα αυτό, ώστε να επιδοθεί σ’ αυτή ο κλήρος της Ιεραποστολής, όχι μόνο στην ημεδαπή αλλά και στα άλλα Ορθόδοξα Έθνη.
Ο Άγιος Μάξιμος ο Βατοπαιδινός, γνωστός ως « ο Άγιος Μάξιμος ο Γραικός », υπήρξε ένας από τους διαπρεπέστερους μοναχούς, διεκρίθη δε σαν θεολόγος, φιλόσοφος, συγγραφέας και ποιητής κατά το αʹ ήμισυ του 16ου αιώνα, που έγινε γνωστός ως φωτιστής και αναμορφωτής του Ρωσσικού Έθνους.
… Ο Άγιος Μάξιμος ο Γραικός υπήρξε ο πρώτος μύστης των Ρώσων στην αρχαία Ελληνική φιλοσοφία και φιλολογία, λόγω της σχετικής εμβριθούς και πολυετούς σπουδής του στη Δύση. Επίσης ήταν ο πρώτος εισηγητής της τυπογραφίας στη Ρωσία, ένεκα των στενών του σχέσεων με τον περίφημο Ιταλό τυπογράφο και λόγιο Άλδο Μανούτσι…. Γενικά, ο Φωτιστής και Ισαπόστολος Μάξιμος ενεργούσε πολύτροπα και σοφά και φρόντιζε να μορφώνει πλήθος ανθρώπων, που συνέχισαν το κολοσσιαίο έργο της Ορθοδόξου διαφώτισης της Ρωσίας για τη σωτηρία του λαού και προς δόξα και χαρά της Εκκλησίας του Χριστού. Οι εν λόγω πολιτιστικές δραστηριότητες του Αγίου Μαξίμου εξάρουν την πολυποίκιλη ευεργετική δράση του Αγίου, που αναδείχθηκε όχι μόνον Ιεραπόστολος αλλά και εκπολιστιστής του Ρωσικού λαού, που την εποχή εκείνη βρισκόταν σε κατάσταση αγραμματοσύνης και αμάθειας.
Η ιεραποστολική δράση του Αγίου Μαξίμου διήρκεσε για μια οκταετία. Το ομολογιακό του έργο όμως του επιφύλασσε βαρύ σταυρό, ή μάλλον ο εχθρός της αλήθειας διάβολος επιχείρησε να καταστρέψει το έργο του Μαξίμου! Αλλά τελικά αστόχησε, διότι «ο κόκκος του σίτου έπεσεν εις την γην και απέθανεν και έδωκεν καρπόν εκατονταπλασίονα», κατά το Κυριακό λόγιο.
…Η Θεία Πρόνοια, προκειμένου να μαρτυρήσει για τη σωστή ομολογία του Αγίου Μαξίμου και την ευαρέσκειά της για το ομολογιακό του έργο, οικονόμησε να κοιμηθεί ο Όσιος την ημέρα της μνήμης του ομώνυμου και προστάτη του Αγίου Μαξίμου του Ομολογητού, ημέρα που γιόρταζε και συνεχίζει να εορτάζει η Μεγίστη Μονή Βατοπαιδίου τη θαυματουργή της εικόνα την Παναγία την Παραμυθία, γεγονός που μαρτυρεί ότι η σκέψη και η αγάπη του Αγίου ήταν πάντοτε στη Μονή του και τη θαυματουργή της εικόνα και ότι επίσης ο πόθος του για επιστροφή παρέμεινε πάντοτε ακλινής, χωρίς όμως να μπορέσει να τον πραγματοποιήσει. Κι αυτό πάλιν από θεία Πρόνοια, ώστε το θείο σκήνος του να αποβεί – σαν άλλος μυθικός φοίνικας αναγεννώμενος από την τέφρα του – το θεμέλιο της πνευματικής του οικοδομής και του ιεραποστολικού του έργου στη Ρωσία, που συνεχίζεται μέχρι σήμερα. Ο αρχέκακος εχθρός διάβολος θέλησε να εμποδίσει το έργο του Οσίου, δηλαδή το έργο του Θεού, αλλά τραυματίσθηκε καίρια με τα δικά του όπλα και κατά το ψαλμικό: «η ρομφαία αυτού εισήλθεν εις την καρδίαν αυτού».
Γέρων κεκοιμηκώς από τη μαρτυρική του ζωή τελείωσε την επίγεια ζωή του και το αποστολικό έργο του, αναβαίνοντας στην επουράνια θριαμβεύουσα Εκκλησία. Ήταν 86 περίπου χρόνων όταν κοιμήθηκε (1556) και είχεν υπηρετήσει μέχρι τελευταίας ικμάδας τη Ρωσική Εκκλησία και τον ευσεβή λαό της για συνολική περίοδο τριάντα οκτώ (38) χρόνων. Τα εικοσιέξι (26) χρόνια ήταν στη φυλακή υποκείμενος σε ανεικάστους ταλαιπωρίας.
Το Οικουμενικό Πατριαρχείο της Κωνσταντινουπόλεως προέβη στον κανονισμό ως Αγίου του Μαξίμου του Γραικού το 1988. Στη συνέχεια τον ίδιον χρόνο και στην εορτή της χιλιετηρίδας της Ορθοδοξίας στη Μόσχα κανονίσθηκε σαν Άγιος και από τη Ρωσική Εκκλησία.
Ο Άγιος Μάξιμος ο Γραικός αναδείχθηκε Πατέρας των Ορθοδόξων της Ρωσικής γης.
Ευχόμαστε ο Πανάγαθος Τριαδικός Θεός μας, που «έως άρτι εργάζεται» να αποστέλλει πάντοτε άξιους και άγιους εργάτες στον αμπελώνα Του, σαν τον ακάματο και μέγα Άγιο Μάξιμο, για τη σωτηρία όλων μας. Ευχόμαστε επίσης ο Θεός με τις πρεσβείες του Οσίου τούτου Πατέρα μας να δίδει τη Χάρη Του, για τη διαφύλαξη της ενότητας της πίστεως και το σύνδεσμο της αγάπης στη μία Αγία του Χριστού Καθολική και Αποστολική Εκκλησία».
Ουκ εξ Αιγύπτου, αλλ’ εξ Άρτης έφυς, νέος Μωϋσής, μεταδούς τοις Ρώσοις τον Άρτον της ζωής, και τούτους αποσείσας της πλάνης των προλήψεων. Αλλά τω φθόνω του εχθρού, δεσμών και θλίψεων μετέσχες, ένεκεν αληθείας Μάξιμε. Όθεν χαλκευθείς τη υπομονή, έτι πλέον έλαμψας ταις αρεταίς σου. Διό και μετά θάνατον θαυματουργίαις εδοξάσθης, ως του τιμίου σκήνους σου πηγής χάριτος γεγονότος. Ταύτης και ημάς αξίωσον όσιε αθωνίτα, ανακομίζοντας πόθω τη Μετανοία σου, και προσκυνούντας λειψάνων σου μέρος, εις ευλογίαν αιώνιον..(από την ακολουθία της μετακομιδής των λειψάνων του Οσίου Μαξίμου του Γραικού).