Ανοικτή επιστολή της ΠΕΔΜΕΔΕ Ηπείρου προς Περιφέρεια και Δήμους για τα δημόσια έργα

Ανοικτές διαδικασίες στις δημοπρασίες

Να δοθεί τέλος στις απευθείας αναθέσεις έργων

Στόχος ο υγιής ανταγωνισμός μεταξύ των εργοληπτικών επιχειρήσεων

Δημοπράτηση των δημοσίων έργων με ανοιχτές διαδικασίες

Τον Νοέμβριο του 2023, η έκθεση του Ελεγκτικού Συνεδρίου, αποκάλυπτε ένα «πάρτι» δισεκατομμυρίων ευρώ με απευθείας αναθέσεις με πρωταγωνιστή την τοπική αυτοδιοίκηση. Το μείζον αυτό ζήτημα –όπως σημείωνε η έκθεση του Ελεγκτικού- εκτός του ότι γεννά ερωτηματικά σχετικά με τη διαφάνεια και την ακεραιότητα της διαδικασίας, κοστίζει και ακριβότερα στον φορολογούμενο.

Στην έκθεση του Ελεγκτικού Συνεδρίου, είχε αναφερθεί με αναλυτικό δημοσίευμα της και η ΗΧΩ ΤΗΣ ΑΡΤΑΣ, και στην οποία μεταξύ άλλων αναφέρονταν και τα εξής:
-Φαίνεται να έχει εδραιωθεί μία εσφαλμένη αντίληψη στους φορείς σε σχέση με τον σκοπό που εξυπηρετούν οι απευθείας αναθέσεις. Οι απευθείας αναθέσεις κατ’ αρχάς δεν αποτελούν, κατά την έννοιά τους, εργαλείο κάλυψης πάγιων αναγκών –δηλαδή αναγκών γνωστών, που επιδέχονται κατά τη συνήθη πορεία των πραγμάτων προγραμματισμό –παρά μόνον αν οι ανάγκες αυτές είναι πολύ μικρής αξίας.
-Η κατάτμηση κατά τη φύση τους ομοειδών αγαθών που ανατίθενται με περισσότερες χωριστές διαδικασίες, με πιο χαρακτηριστικά τα παραδείγματα των περιοδικών δαπανών (συντηρήσεις, φύλαξη κ.λπ.),όχι μόνο καταστρατηγεί εν δυνάμει τις περί διαγωνισμού και προσυμβατικού ελέγχου διατάξεις, αλλά, ενδέχεται να πλήττει και την αρχή της οικονομικότητας, μέσω των πολύ μικρών εκπτώσεων που, κατά κανόνα, θα προσφέρει ο μοναδικός προσκαλούμενος ανάδοχος.

Η ΠΕΔΜΕΔΕ Ηπείρου
Στο θέμα αυτό, των απευθείας αναθέσεων, επανέρχεται το Τμήμα Ηπείρου της Πανελλήνιας Ένωσης Διπλωματούχων Μηχανικών Εργοληπτών Δημοσίων Έργων (ΠΕΔΜΕΔΕ) με ανοιχτή επιστολή που απευθύνει προς την Περιφέρεια Ηπείρου και όλους τους Δήμους της Περιφέρειας, ζητά δημοπράτηση των δημοσίων έργων με ανοιχτές διαδικασίες ώστε να δοθεί τέλος στις απευθείας αναθέσεις.
Στην επιστολή, αναλυτικά αναφέρονται τα εξής:
«Αξιότιμοι κύριοι Δήμαρχοι, κύριε Περιφερειάρχη,
Με αφορμή την πρόσφατη ανάληψη των καθηκόντων σας, θα θέλαμε να σας συγχαρούμε, να σας ευχηθούμε καλή και εποικοδομητική πορεία στο έργο σας και να σας επισημάνουμε ότι το Περιφερειακό Τμήμα Ηπείρου της ΠΕΔΜΕΔΕ βρίσκεται στη διάθεση σας για συνεργασία προς επίλυση των θεμάτων που προκύπτουν.
Θα θέλαμε να αναφερθούμε στην πρόσφατη Έκθεση Ελέγχου του Ελεγκτικού Συνεδρίου (αρ, 4/2023) σχετικά με τις απευθείας αναθέσεις και να παραθέσουμε ορισμένα σημαντικά συμπεράσματα της:
« – Οι δημόσιοι φορείς δεν προγραμματίζουν εγκαίρως και ορθολογικά την κάλυψη των αναγκών τους. Προσαρμόζουν τις ανάγκες τους στο όριο των απευθείας αναθέσεων καλύπτοντας αυτές αποσπασματικά και προβαίνοντας σε κατατμήσεις.
– Δεν αιτιολογείται επαρκώς ο απρόβλεπτος και επείγων χαρακτήρας των αναγκών που καλύπτονται με προσφυγή στη διαδικασία με διαπραγμάτευση. Οι αναθέτοντες φορείς ταυτίζουν το «απρόβλεπτο» με το «επείγον».
– Σημαντικά περιθώρια ενίσχυσης υφίστανται στην ουσιαστική συμμετοχή των διοικητικών υπηρεσιών του φορέα κατά τη διαδικασία που προηγείται της τελικής απόφασης ώστε να μην δημιουργούνται υπόνοιες αυθαιρεσίας και αδιαφάνειας.
– Σε πολλές περιπτώσεις δεν καθορίζεται με σαφήνεια το αντικείμενο της σύμβασης ούτε προκύπτει ο τρόπος υπολογισμού της εκτιμώμενης δαπάνης. Δεν αποδεικνύεται προηγούμενη έρευνα αγοράς.

– Δεν παρέχονται εχέγγυα διαφάνειας ως προς την επιλογή του αναδόχου και τον καθορισμό του τιμήματος ιδίως όταν διενεργούνται επανειλημμένες αναθέσεις στον ίδιο ανάδοχο. Δεν υφίστανται προκαθορισμένα και επομένως επαληθεύσιμα κριτήρια επιλογής όσων καλούνται να υποβάλουν προσφορά. Δεν γίνεται διαπραγμάτευση του τιμήματος. Προσφέρονται χαμηλά έως μηδενικά ποσοστά έκπτωσης. Συστήματα ηλεκτρονικής αγοράς δεν εφαρμόζονται ευρέως ».

Όπως γνωρίζετε, το Τμήμα Ηπείρου της ΠΕΔΜΕΔΕ υποστηρίζει πάγια τις ανοικτές διαδικασίες στις δημόσιες συμβάσεις έργων, υπηρεσιών και προμηθειών. Σας καλούμε λαμβάνοντας υπόψη και τα προαναφερόμενα συμπεράσματα του Ελεγκτικού Συνεδρίου, να δημοπρατείτε τα έργα του φορέα σας με ανοικτές διαδικασίες, καθώς η επίτευξη του υγιούς ανταγωνισμού μεταξύ των εργοληπτικών επιχειρήσεων, με ταυτόχρονη ισότιμη και διάφανη αντιμετώπιση από τις αναθέτουσες αρχές, αποτελεί θεμέλιο για την ορθή εκτέλεση των δημοσίων έργων στην περιοχή μας και τη διασφάλιση του δημόσιου συμφέροντος».

ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ
Να σημειωθεί πως στην Έκθεση Ελέγχου του Ελεγκτικού Συνεδρίου περιλαμβάνονταν και συστάσεις που ήταν:
**Σύσταση πρώτη: Οι δημόσιοι φορείς οφείλουν να παρακολουθούν συστηματικά τα αποθέματά τους και την εκτέλεση των τρεχουσών συμβάσεων ώστε να είναι σε θέση να γνωρίζουν τις πραγματικές ανάγκες τους και να προγραμματίζουν εγκαίρως την κάλυψή τους με την κατάλληλη διαδικασία.
**Σύσταση δεύτερη: Η προκήρυξη των διαγωνισμών πρέπει να γίνεται προ ευλόγου χρονικού διαστήματος ανάλογα με τον μέσο όρο διάρκειας αντίστοιχων διαγωνισμών στο παρελθόν, ώστε να καταλείπεται ο αναγκαίος χρόνος για την ολοκλήρωσή τους. Οι καθυστερήσεις που οφείλονταν σε δικαστικές προσφυγές πρέπει να λαμβάνονται υπόψιν
**Σύσταση τρίτη: Να ακολουθούνται αυστηρά οι εσωτερικές διαδικασίες για την ολοκλήρωση της σύμβασης και να τηρείται ο διακριτός ρόλος κάθε οργάνου. Γενικώς επιβάλλεται να ενσωματώνονται στο σύστημα θεσμικά αντίβαρα που να αποκλείουν την κυριαρχία επί της όλης διαδικασίας από ένα και μόνο πρόσωπο.
**Σύσταση τέταρτη: Να λαμβάνεται μέριμνα για τη διαρκή ενημέρωση και εκπαίδευση του αρμόδιου προσωπικού σε θέματα που άπτονται των δημοσίων συμβάσεων με συστηματική παρακολούθηση της νομολογίας του Ελεγκτικού Συνεδρίου και έμφαση στις έννοιες του «απροβλέπτου και του επείγοντος».
**Σύσταση πέμπτη: Να καθορίζονται εκ των προτέρων σαφή και αντικειμενικά κριτήρια για την επιλογή του αναδόχου ανάλογα με τη φύση της σύμβασης και να αποδεικνύεται ότι η επιλογή έγινε βάσει των κριτηρίων αυτών.
**Σύσταση έκτη: Να αιτιολογείται ειδικώς η εκτιμώμενη δαπάνη της σύμβασης και να τεκμηριώνεται η προηγούμενη διενέργεια έρευνας αγοράς. Να υφίσταται διακριτή φάση διαπραγμάτευσης ως προς το τίμημα και να φυλάσσονται τα σχετικά στοιχεία.
**Σύσταση έβδομη: Να αναπτυχθεί σύστημα ενδογενούς ελέγχου εντός του οποίου θα αξιοποιούνται και τυχόν καταγγελίες και να υιοθετηθούν οι ασφαλιστικές δικλίδες για την ακεραιότητα της διαδικασίας των απευθείας αναθέσεων.