Άρθρο Νίκου Μπιλανάκη
Η συσσώρευση πλούτου στον σύγχρονο δυτικό κόσμο και η διάχυση του σε όλο και μεγαλύτερα
τμήματα του πληθυσμού οδηγήσαν εδω και κάποιες δεκαετίες στην εμφάνιση και εντυπωσιακή
μεγένθυση της λεγόμενης μεσαίας τάξης. Η ύπαρξη αυτής της κοινωνικής μεσότητας οδήγησε με τη
σειρά της τις μεγάλες πολιτικές οικογένειες (συντηρητικούς, φιλελεύθερους, σοσιαλιστές) να σωρευτούν
στο «κέντρο» με σκοπό να εκφράσουν αυτόν τον χώρο. Αποτέλεσμα αυτών των διαδικασιών υπήρξε η
μεγαλύτερη ομογενοποίηση της κοινωνίας αλλά και το θόλωμα των υπολοίπων ταξικών ταυτοτήτων. Τα
πολιτικά κόμματα έπαψαν να εκφράζουν διακριτές «κοσμοθεωρίες» και μετασχηματίστηκαν σε απλές
συναθροίσεις ατόμων που η κύρια τους φιλοδοξία είναι να παίξουν κάποιο ρόλο στην διακυβέρνηση της
χώρας τους. Το μεταναστευτικό, που ξεκίνησε από τα τέλη του προηγούμενου αιώνα, και η οικονομική
κρίση που ενέσκυψε λίγο αργότερα, και η αδυναμία των σοσιαλδημοκρατικών κομμάτων να προτείνουν
μια “αριστερή” διευθέτηση τους, έστειλε πολύ κόσμο προς τα συντηρητικά κόμματα, δίνοντας πολιτική
και κυβερνητική κυριαρχία σε αυτά τόσο στην Ευρώπη όσο και στην Ελλάδα.
Οι πολίτες σήμερα δεν ψηφίζουν στις εκλογές με τον ίδιο τρόπο που οι πατεράδες τους
παλαιότερα ψήφιζαν. Ένα μεγάλο κομμάτι από αυτούς ψηφίζει με κριτήρια περισσότερο εμπράγματα και
λιγότερο συναισθηματικά και παραδοσιακά. Συνεκτιμώντας τις απαιτήσεις της συγκυρίας καθώς και στις
ατομικές τους καταστάσεις και προσδοκίες, έχουν αποδεσμευτεί από την μόνιμη σχέση που διατηρούσαν
με τα κόμματα και είναι σε θέση να επιλέγουν ακόμα και διαφορετικό κόμμα σε κάθε εκλογική
αναμέτρηση, εναλλάσοντας κατά περίπτωση την επιλογή τους. Άλλοι πάλι, έχοντας απαλλαχτεί μερικώς
τουλάχιστον από τις άλλοτε άκαμπτες εσωτερικές τους δεσμεύσεις, επιδεικνύουν μόνο μία περιορισμένη,
και κατά περίπτωση, αφοσίωση σε αυτά. Δίπλα τους, άλλοι προβληματίζονται μέχρι και πάνω από την
κάλπη, στο ποιό κόμμα θα επιλέξουν, με το ποσοστό των αναποφάσιστων όλο να μεγαλώνει.
Οι πολιτικοί ταγοί, πάλι, μην έχοντας σπουδαίες προγραμματικές διαφορές μεταξύ τους να
προβάλλουν για το μέλλον που έρχεται, μοχθούν να χτίσουν την ετερότητα τους επιδεικνύοντας στο
κοινό τους, τις διαφορές τους από το “παρελθόν”.
Κτίζουν διαφορετικές εικόνες ο καθένας για να
ξεχωρίσουν από τον άλλο. Με κόκκινο, πράσινο ή μπλέ χρώμα στις σημαίες τους, με διαφορετικά
λάβαρα και διαφορετικές μουσικές υποκρούσεις στις συγκεντρώσεις τους, με διαφορετικά συνθήματα και
διαφορετικές λέξεις-αξίες που γίνονται όλο και πιό αφηρημένες όσο αυτονομούνται από το νόημα που
θέλουν να εκφράσουν. Πολλές φορές δεν διστάζουν ακόμα και να μαλώσουν μπροστά στις κάμερες, αν
και οι καυγάδες αυτοί δεν πείθουν όπως παλιά, αφού μοιάζουν με υποχρεώσεις ενός ρόλου, που οφείλουν
να συνεχίσουν να υπηρετούν ρολίστες-πολιτικοί, που μετά την παράσταση όλοι…και πάλι φίλοι
παραμένουν, μερικές φορές και συνεργάτες και συνεταίροι!
Οι πολιτικοί αυτής της κοινωνίας του θεάματος γνωρίζουν πολύ καλά πως η εικόνα τους εξασκεί
πολύ μεγαλύτερη επιρροή από τον ίδιο το λόγο τους. Πως τα πάντα είναι θέαμα, εικόνα και πολιτική
επικοινωνία! Για αυτό εργάζονται νυχθημερόν ώστε η εικόνα τους να δημιουργεί θετικές εντυπώσεις
στους θεατές τους. Μελετούν και προβάρουν εκατοντάδες πόζες και lifestyle ενσταντανέ ώστε να
καταφέρουν επιτυχώς να εγγραφούν όπως οι ίδιοι το επιθυμούν στη συλλογική μνήμη του κόσμου.
Υπολογίζουν το οποιοδήποτε μικρό στοιχείο στο ντύσιμο και στο στήσιμο τους ως σημαντικό και με
νόημα. Με γραβάτα ή χωρίς, ξυρισμένοι κόντρα ή με ξύρισμα τριών ημερών, με τατουάζ ή κάποιο
βραχιολάκι στο χέρι, με τη τοποθέτηση συγκεκριμένων εγχειριδίων ή φωτογραφιών στη βιβλιοθήκη ενός
γραφείου, όλα τούτα να αποτελούν στρατηγικά σημειολογικά στοιχεία που μπορούν να αναδείξουν ότι
είναι ηγέτες, προσιτοί, χαρισματικοί, υπεύθυνοι.
Και επειδή η σημειολογία μιας εικόνας παραμένει
ακόμα και μετά την κατασκευή της κάτι ρευστό, συνεχίζουν να ελέγχουν τη διαδικασία πλαισίωσης της,
λαμβάνοντας υπόψη τους τις υπόλοιπες συνδηλώσεις, έτσι ώστε αυτή να διατηρήσει ασφαλές νόημα
μέχρι την παραλαβή της: το πότε θα την δει ο θεατής και σε ποιο μέσο, με ποιά άλλα μηνύματα θα
προσφερθεί, όλα καθορίζουν την ιστορία που θα πει και το ίχνος που θα αφήσει. Για αυτό τον λόγο
αφιερώνουν πολύ χρόνο στα έντυπα και στα ηλεκτρονικά ΜΜΕ, στο διαδίκτυο και στα κοινωνικά δίκτυα
για να προωθήσουν την εικόνα τους μέσα από στρατηγικές μάρκετινγκ. Αναζητούν τις υπηρεσίες
διαφημιστών και συμβούλων επικοινωνίας με αποτέλεσμα, πολλές φορές, η συνολική δραστηριότητα
τους να ακολουθεί αποκλειστικά τις εντολές των ανθρώπων αυτών. Στο τέλος, βέβαια, πολλοί πολιτικοί
φτάνουν να πιστεύουν ότι πολιτική είναι, όλο κι όλο, η διαχείριση της εικόνας τους και της κοινής
γνώμης. Και αντί να διαχειρίζονται τα προβλήματα του τόπου, καταλήγουν να διαχειρίζονται, απλώς, την
εικόνα τους και την κοινή γνώμη. «Σημασία δεν έχει τόσο τι κάνουμε για τα προβλήματα, όσο τι
πιστεύουν οι πολίτες ότι κάνουμε γι’ αυτά» λένε.
Τα τελευταία όμως χρόνια συμβαίνει κάτι καινούργιο για το οποίο κανείς δεν μιλά. Η αποχή όλο
και μεγαλώνει: 47,23 % καταγράφηκε στις τελευταίες εκλογές. Και μην πείτε ότι οι εκλογικοί καταλόγοι
δεν είναι επικαιροποιημένοι κλπ Δείτε ότι πρόκειται για ένα μέγεθος που συνεχώς αυξάνει. Τον Μαη
φέτος ήταν 38,9%, στις εθνικές εκλογές του 2019 ήταν 42,22%, στις εθνικές εκλογές του 2015 ήταν
43,84%, το 2015 η αποχή ήταν στο 36,06%, το 2012 ήταν 37,51%, το 2012 ήταν 34,88%, το 2009 ήταν
29,05%, το 2007 η αποχή ήταν 25,85%. Και δεν υπολογίζουμε τα λευκά ή τα άκυρα. Δηλαδή, στις
εκλογές αυτές φτάσαμε σχεδόν οι μισοί πολίτες αυτής της χώρας να μην πήγαν καν να ψηφίσουν. Ολοι
αυτοί – οι ανησυχητικά πολλοί- που γύρισαν επανειλλημένως την πλάτη τους στην εκλογική διαδικασία
στέλνουν ένα ηχηρό μήνυμα. Ότι δεν τους νοιάζει να συμμετέχουν επειδή απαξιώνουν συνολικά το
πολιτικό σύστημα, σε βαθμό τέτοιο που δεν τους ενδιαφέρει πλέον ποιος θα κυβερνήσει το κράτος και τις
ζωές τους.
Και αν αθροίσουμε κοντά σε αυτούς που δεν πήγαν να ψηφίσουν, τους άλλους που επιλέξαν να
υπερψηφίσουν μικρά ακραία κόμματα της δεξιάς αλλά και της αριστεράς (ένα περίπου 16% του
εκλογικού σώματος) τότε πολύ φοβάμαι ότι θα καταλήξουμε ότι οι “εκτός” (αυτοί που απαξιώνουν το
υπάρχον πολιτικό σύστημα) είναι πολύ περισσότεροι των “εντός” (αυτών που υποστηρίζουν το υπάρχον
πολιτικό σύστημα της κοινωνίας αυτής).
Πραγματικά, το κοινωνικό τοπίο είναι πολύ διαφορετικό από αυτό που υπήρχε μερικές δεκαετίες
πρωτύτερα και περγράφεται συνήθως από τα συστημικά ΜΜΕ. Διαφορετικό, μεταβαλλόμενο και
ασταθές! Και κάτι πρέπει να κάνουμε, όλοι. Πρίν έρθει πάλι κανείς νεος Joker!