Από τη σοφία του Αλωνάρη

της Παναγιώτας Π. Λάμπρη

http://users.sch.gr/panlampri/

Ο λαός, ο οποίος συνηθίζει να ονοματίζει τους μήνες με τον δικό του ξεχωριστό τρόπο, στον Ιούλιο, εκτός από άλλα ονόματα που του έχει αποδώσει, τον λέει και Αλωνάρη, μια και στη διάρκειά του κυρίαρχη και σημαντική εργασία του είναι το αλώνισμα των σιτηρών. Επειδή, όμως, οι λέξεις είναι φορείς νοημάτων, ας σημειωθεί πως το ουσιαστικό αλωνάρης, ως κύριο όνομα αφορά στον Ιούλιο, αλλά ως κοινό αφορά στον αλωνιστή, αυτόν δηλαδή που εργάζεται σε αλώνι, που αλωνίζει, με το υπέροχο επίθετο αλωναριάτικος (-η, -ο) να περιγράφει κάτι που ανήκει ή αναφέρεται στον Αλωνάρη και το σπάνιο ρήμα αλωναριάζομαι να μιλά για κείνους που παθαίνουν ηλίαση Αλωνάρημήνα!
Και πώς, όντας απρόσεκτος, να μην κινδυνεύσεις να πάθεις ηλίαση, αφού σύμφωνα με την παροιμία «Τ’ Αλωναριού τα κάματα, τ’ Αυγούστου τα λιοβόρια (ή τα λιοπύρια)», ο Ιούλιος διακρίνεται για τις μεγάλες ζέστες, χωρίς βέβαια κι ο Αύγουστος να πηγαίνει πίσω, με τις ζέστες του πρώτου να θεωρούνται και ευεργετικές, αφού, σύμφωνα μ’ άλλη παροιμία, «Κάψες τον Αλωνάρη, ευτυχία όλο τον χρόνο»! Τις συνέπειες του δυνατού ήλιου, βέβαια, τις γνωρίζουν πολύ καλά οι ενασχολούμενοι με τη γη και γι’ αυτό καλύπτουν τα κεφάλιατους με καπέλα, μαντήλια και λευκά φακιόλια, με τα τελευταία ν’ αποτελούν ξεχωριστά όμορφη καλύπτρα για τα στολισμένα με μακριές πλεξούδες κεφάλια των γυναικών, κυρίως άλλοτε.

Αλλά ας δούμε τη λαϊκή σοφία που αφορά στο αλώνισμα, το συνδέει με τον θερισμό και αποφαίνεται πως«Το τραγούδι του Θεριστή, η χαρά του Αλωνιστή», καθώς προοιωνίζει το μέγεθος της σοδειάς, μια κι ο«Αλωνάρης αλωνίζει, στάρι το χωριό γεμίζει», αλλά, εκτός από «τ’ αλώνια» φέρνει και«χρυσά πεπόνια»! Και δεν χρειάζεται να έχεις μεγάλο αλώνι, για να είσαι ευχαριστημένος με τη συγκομιδή, αρκεί αυτό να είναι δικό σου! Το πιστοποιεί και η παροιμία που λέει «Μικρό – μικρό τ’ αλώνι μου, και να ’ν’ μοναχικό μου».
Ο μεσαίος μήνας του καλοκαιριού δεν διακρίνεται μόνο για το αλώνισμα των σιτηρών, αλλά και για τη συγκομιδή πολλών άλλων αγροτικών προϊόντων, όπως τα πεπόνια, τα καρπούζια, τα σταφύλια, τα σύκα και πάει λέγοντας. Και φυσικά η παραγωγή και κατ’ επέκταση ο πλούτος του έχει συνδυαστεί έξυπνα στον παροιμιακό λόγο με τις γιορτές των αγίων, με σημαντικότερες του Προφήτη Ηλία, της Αγίας Μαρίνας, της Αγίας Παρασκευής και του Αγίου Παντελεήμονα. Έτσι, «Ο Αι – Λιας κόβει σταφύλια κι η Αγία Μαρίνα σύκα»,«Της Αγιά Μαρίνας ρώγα και του Αι – Λια σταφύλι και της Αγιά Παρασκευής (ή του Αγιού Παντελεήμονα) γιομάτο το κοφίνι»! Και ποιος είναι ο προάγγελος για όλα αυτά; Μα, ο τζίτζικας, που και τζίτζιρα τον λένε, αφού «Τζίτζιρας ελάλησε, άσπρη ρώγα γυάλισε». Αλλά και «Η καλή αμυγδαλιά ανθίζει το Γενάρη και βαστάει τ’ αμύγδαλα όλο τον Αλωνάρη» βεβαιώνει άλλη παροιμία.

Εκτός από τα καλούδια που φέρνει ο έβδομος μήνας του χρόνου, πολλά εκ των οποίων αποτυπώνονται σε παροιμίες, όπως οι πιο πάνω, και οι καιρικές συνθήκες έχουν την τιμητική τους στις παροιμίες, καθώς «Από τ’ Αι-Λιος γυρίζει ο καιρός αλλιώς»! Ακόμα, ο Ιούλιος χαρακτηρίζεται από απρόσμενα για την εποχή καιρικά φαινόμενα, όπως οι βροχές, και ο λαός αποφαίνεται πως «Στο κακορίζικο χωριό τον Αλωνάρη βρέχει» και «Τον Αλωνάρη έβρεχε στον ποτισμένο τόπο»!
Όσον αφορά στα φαγητά, πέραν των υπέροχων φρούτων που κομίζει ο εν λόγω μήνας, θεωρείται και κατάλληλος για τη βρώση πετεινών, με την παροιμία να παροτρύνει: «Κότα, πίτα τον Γενάρη, κόκορα τον Αλωνάρη».
Επίσης, όπως «Που μοχτάει τον χειμώνα, χαίρεται τον Αλωνάρη», έτσι και «Τον Αλωνάρη δούλευε, καλό χειμώνα να ’χεις» συμβουλεύει ο λαός. Αν μάλιστα παντρευτείς Ιούλιο μήνα, οφείλεις να προσέχεις, γιατί «Γαμπρός αλωναριάτικος, κακό χειμώνα βγάνει»! Και τούτο γιατί παρασυρμένος πιθανόν από τις γαμήλιες τελετές παραμελεί τις εποχικές εργασίες, με αποτέλεσμα να είναι δύσκολος γι’ αυτόν ο χειμώνας.

Αλλά μέσα καλοκαιριού είναι κι ο κόσμος επιθυμεί να χαλαρώσει, να ξεσκάσει και να χαρεί, με την παροιμία «Τον Ιούλιο κι οι γριές κάνουνε ξετσιπωσιές» να υπερθεματίζει γι’ αυτή την αναγκαιότητα.
Ας καλωσορίσουμε, λοιπόν, τον Αλωνάρη, ας χαρούμε κατά το δυνατόν τα δώρα που θα μας φέρει κι ας προσέχουμε όσα πολύτιμα έχουμεστη ζωή μας και η ύπαρξή τους δεν είναι εξασφαλισμένηχωρίς τη δική μας συμβολή!
Καλό μήνα σε όλους!