Από του Αυγούστου τη λαϊκή σοφία

της Παναγιώτας Π. Λάμπρη

http://users.sch.gr/panlampri/

Οδεύοντας προς τον τελευταίο μήνα του καλοκαιριού και ξεκινώντας τη συγγραφή του παρόντος άρθρου, ήρθαν στη σκέψη μου κάποιες φράσεις από τον επίλογοάρθρου μου με τον τίτλο «Ο Θεριστής και οι παροιμίες του»(Ηχώ της Άρτας, 31-5-2022).Μεταξύ άλλων, σημείωνα εκεί:«Και προσοχή μη θρηνήσουμε και γι’ άλλα δέντρα φέτος! Διότι οι φωτιές συνήθως έχουν ως αιτία τους τον άνθρωπο, ο οποίος από αφέλεια ή σκοπιμότητα τις πυροδοτεί κάνοντας σημεία της φύσης παρανάλωμα. Προσοχή, λοιπόν! Γιατί η φύση έχει ισχυρή μνήμη και, ενώ μοιάζει να εκδικείται, ουσιαστικά αποδίδει δικαιοσύνη για ό,τι υπέστη, κάτι που το βλέπουμε όλο και συχνότερα.»και ευχόμουνσ’ όλους τους ανθρώπους, όπου γης, να ζήσουν αυτό το καλοκαίρι χωρίς πυρκαγιές.

Πλέον, με πυρκαγιές να έχουν κάψειχιλιάδες στρέμματα δάσους στην Ελλάδα, σε χώρες της υπόλοιπης Ευρώπης, και όχι μόνο, φαίνεταιπως οι άνθρωποι αποφάσισαννα βλάπτουν σταδιακά και ανεπίστρεπτα τον παράδεισο που τους έλαχε ως τόπος διαμονής και δράσης.Και το πράττουντόσο αποτελεσματικά που ως εκφάνσεις του μέλλοντος φτάνουν στο οπτικό μας πεδίο οι συνέπειες, οι οποίες αφορούν σε πολύ άσχημες εικόνες και σε μια μορφή ναρκοθέτησης του μέλλοντοςτης έμβιας ζωής.
Με το καλοκαίρι να διαβαίνει εν μέσω τέτοιων συνθηκών και με τον Αύγουστο στο κατώφλι μας, ας δούμε λίγη από τη λαϊκή, χρήσιμη σοφία του, η οποία, πέραν άλλων, παρότι στη διάρκειά του έχει συνήθως πολλή ζέστη, μας προετοιμάζει, σχεδόν καθ’ υπερβολή, για τον επερχόμενο χειμώνα, με χαρακτηριστικές τις παροιμίες «Από Αύγουστο χειμώνα κι από Μάρτη καλοκαίρι», «Από Μαρτιού πουκάμισο κι απ’ Αύγουστο σεντόνια», «Επλάκωσε ο Αύγουστος, η άκρια του χειμώνα», «Ήρθε ο Αύγουστος, πάρε την κάπα σου» και «Δεκαπέντησεν ο Αύγουστος, πυρώσου και μη ντρέπεσαι», αν και «Ούτε ο Αύγουστος χειμώνας, ούτε ο Μάρτης καλοκαίρι»!

Πέραν τωνανωτέρω επισημάνσεων, ουσιαστικά για τον κύκλο των εποχών, ο Αύγουστος είναι αγαπητός μήνας καιπαρέχει πλήθος αγαθών, κάτι που ο λαός αναγνωρίζειευχόμενος«Μακάρι σαν τον Αύγουστο να ’ταν οι μήνες όλοι», αλλά και «Αύγουστε καλέ μου μήνα, να ’σουν δυο φορές τον χρόνο»! Μάλιστα, αν και ο επόμενος μήνας, ο Τρυγητής, έχει την τιμητική του στη συγκομιδή των σταφυλιών, ο Αύγουστος δεν πάει πίσω, καθώς αποτελεί προάγγελό του, με την παροιμία«Τον Αύγουστο τον χαίρεται οπόχει να τρυγήσει», να το πιστοποιεί, αφού, σε κάποιες περιοχές, στη διάρκειά του αρχίζει ο τρύγος. Ακόμα, «Ο Αύγουστος πουλά κρασί κι ο Μάης πουλά σιτάρι», μια και από τον Αύγουστο μπορείς να καταλάβεις αν θα είναι καλή η παραγωγή κρασιού, όπως κι από τον Μάη αν θα παραχθεί πολύ σιτάρι.Επιπρόσθετα, ο εν λόγω μήνας σχετίζεται και με την ποσότητα του μούστου και κατ’ επέκταση του κρασιού, με την προϋπόθεση πως δεν θα έχει,αν και για κάποιους είναι χρήσιμες, βροχοπτώσεις απ’ αυτές που μας ξαφνιάζουν καλοκαιριάτικα, αφού «Αύγουστος άβρεχτος, μούστος άμετρος». Επίσης, και μ’ έναν άλλο της γης θησαυρό, τις ελιές, σχετίζονται οι βροχές αυτού του μήνα, κι οι καλλιεργητές ελπίζουν στην παρέμβαση του θείου για την προστασία τους σύμφωνα με την παροιμία που λέει «Θεός να φυλάει τα λιόδεντρα απ’ το νερό τ’ Αυγούστου».

Μολονότι πολλά καλά προοιωνίζειο Αύγουστος, η λαϊκή σοφία προτρέπει να μην αφεθούμε στη χαύνη και στην ξεγνοιασιά του, ειδικά τις πρώτες μέρες του, αφού οι Δρίμες, κακόβουλες δαιμονικές δυνάμεις των υδάτων, οι οποίες δραστηριοποιούνται και στις αρχές του Μάρτη και του Μάη, είναι έτοιμες να προκαλέσουν κακό σε στεριές και θάλασσες! Το βεβαιώνει, χωρίς άλλο, η παροιμία που λέει «Τ’ Αυγούστου οι δρίμες στα πανιά και του Μαρτιού στα ξύλα», η οποία αφήνει έξω τον μαγεμένο Μάη και επικεντρώνεται στις ξαφνικές θαλασσοταραχές του Αυγούστου και στο τσουχτερό κρύο του Μάρτη που ξύλα για θέρμανση απαιτεί.
Στην ορθολογική εποχή μας, αν και μπορεί ελάχιστα να μνημονεύονται οι Δρίμες και η δύναμή τους, η αξία του παροιμιακού λόγου δεν εξέπεσε, αφού καίρια τα νοήματά του είναι. Και στ’ αλήθεια, πόσο ωραία περιγράφεται η αναβλητικότητα, η οποία και σε μη επίτευξη του ποθούμενου μπορεί να οδηγήσει, με την παροιμία «Ζήσε, Μάη μου, να φας τριφύλλι και τον Αύγουστο σταφύλι» ή με την άλλη που λέει πως κάτι θα γίνει «Τον Αύγουστο που ’ναι παχιές οι μύγες», δηλαδή ποτέ;

Πάντως, ασχέτως των ανωτέρω, κανείς δεν πρέπει ν’ αναβάλει την απόλαυση του αυγουστιάτικου κολιού, μια και«Κάθε πράμα στον καιρό του κι ο κολιός τον Αύγουστο»! Γιατί; Μα, διότι, πέραν του ότι τα πράγματα που γίνονται στον καιρό τους έχουν ξεχωριστή νοστιμιά, ο κολιός αυτόν τον μήνα έχει ιδιαίτερη λιπαρότητα και, φυσικά, υπέροχη γεύση!
Κι επειδή οι απολαύσεις του Αυγούστου δεν τελειώνουν, μία από τις μεγάλες και ανέξοδες είναι η ομορφιά του φεγγαριού του. Οι παροιμίες «Καλός ο ήλιος του Μαγιού, τ’ Αυγούστου το φεγγάρι» και «Τ’ Αυγούστου και του Γεναριού τα δυο χρυσά φεγγάρια» το βεβαιώνουν, αλλά και οι περισσότεροι, αν όχι όλοι, την έχουμε απολαύσει σε ξαστεριές του ουρανού μας! Πλέον, ειδικά η πανσέληνος του Αυγούστου αναμένεται και γιορτάζεται, θα μπορούσαμε να πούμε, με ανοιχτούς τους αρχαιολογικούς χώρους! Εκεί, ο καθένας μπορεί να μεταβεί να τη θαυμάσει και, γιατί όχι, να έχει μια ιδιότυπη επικοινωνία με τους προγόνους και τη θεά τους, την Εκάτη.
Τέλος, επειδή η αναφορά στην ομορφιά, όπως αυτή της πανσελήνου, δημιουργεί ευφορία και, όχι σπάνια, μας κάνει να ξεχαστούμε, ας την αναμένουμε να λάμψει κι ας προσπαθήσουμε να ζήσουμε τον Αύγουστο όσο ανέφελα γίνεται, απολαμβάνοντας παράλληλα τις μικρές στιγμές της ζωής που σπουδαίες στους απολογισμούς μας είναι, αλλά και προσέχοντας την υγεία μας, μη λάχει κι επαληθευτεί η παροιμία «Να ’σαι καλά τον Αύγουστο με δεκαοχτώ βελέντζες», η οποία συχνά και ως κατάρα εκτοξεύεται καιπροήλθε από τις συνέπειες της ελονοσίας, κυρίως τον πυρετό και τις συνακόλουθες κρυάδες που ενσκήπτουν μαζί της, αλλά και γι’ άλλες αρρώστιες μεταφορικά χρησιμοποιείται!
Καλό μήνα!