«Για δέσιμο…»
Γράφει ο Χρήστος Α. Τούμπουρος
«Χαρά στη ζούρλια του ζουρλού και κρίμα στο νου του γνωμικού!». Αυτό γνωμάτευσε ο λαός με τη θυμοσοφία του. Και ίσως είχε δίκιο, γιατί πολλές φορές οι γνωστικοί δυσκολεύονται να επιβάλουν την «σωστή» άποψή τους και τους παίρνουν παραμάζωμα οι ζουρλοί καταπώς λειτουργούν, δηλαδή «κάπα, ντρουβά και ντ’φέκ». Από την άλλη πλευρά όμως και η τακτική του ζουρλού ίσως να είναι η ενδεδειγμένη, γιατί «μας αποζούρλαναν οι γνωστικοί με τις εντολές, τις αποφάσεις και την πρακτική τους». Άντε, λοιπόν, να βρεις άκρη. «Μπρος γκρεμός και πίσω ρέμα», που σημαίνει πως υπάρχει πρόβλημα «καταπού να δεις και ποιον να πρωτοπιστεύσεις».
Και είναι αλήθεια πως «τη λογική θα τη βρεις στον τρελό και τον μεθυσμένο». Σ’ αυτήν την καθημερινότητα, σ’ αυτόν τον ανταγωνιστικό τρόπο ζωής που φτάνει σε βαθμό επιθετικότητας, σε τούτη την υπαρξιακή μοναξιά και ανασφάλεια που βιώνει ο αστός, αλλά και ο επαρχιώτης ασφαλώς και έχει δίκιο ο ποιητής όταν γράφει: «Εγώ είμαι ένας τρελός γιατί βασανίζομαι/να πείσω τον άλλον να μου πει μιαν ομαλή καλημέρα». Κρίτων Αθανασούλης (1916-1979) Η καλημέρα δύσκολη˙ μάλλον έχει χαθεί. Κι αν έχεις άποψη και η δράση σου είναι αντίθετη από την κοινή ή όπως αλλιώς το έλεγαν «από τον ίσιο δρόμο» τότε άντε να αποδείξεις πως δεν είσαι τρελός. Το είχε αντιληφθεί ο μπάρμπα Γιάννης ο Σκαρίμπας. «Τρελός εγώ; Αστείο! Και στίχους/φιάχνω, και πάω πατώντας˙ ούτε λόγος/ότι όπως στρίβει ο δρόμος, αναλόγως/στρίβω να μη σκουντάψω πα στους τοίχους…»
Τρέλα λοιπόν με λειρί. Ο τρελός ίσως να ήταν και ευτυχισμένος, αλλά είναι αλήθεια συνοδεύονταν και από χίλια δυο επίθετα. Ψυχάκιας, του έστριψε, μουρλοκομείο, μουρλοκούκου, σιουρσμένος, ξεφεύγα, για τα σίδερα, ζουρλός, ζουρλοπαντιέρα, πήρε τα πλάια και δόστου… Χωρίς τελειωμό. Και για να λέμε και την αλήθεια, έστω εάν κάποιος είχε απλά ή σοβαρά ψυχιατρικά προβλήματα, τον αποτρέλαιναν. «Τον έστελναν άψαλτο». Η μικρή κοινωνία, ο στενός κύκλος δεν ανεχόταν και δεν πίστευε πως οι άνθρωποι μπορούν να «βιώσουν» με τέτοια προβλήματα. Άρχιζε η κοροϊδία, το δούλεμα και τους ξαπόστελναν. «Ήταν το κλίμα στραβό, το έτρωγε και ο γάιδαρος». Μιλάμε δηλαδή για τον παλαβό, για πρόσωπο που συμπεριφέρεται με τρόπο που γενικά δείχνει μια μικρότερη ή μεγαλύτερη έλλειψη σύνεσης, φρόνησης ή πνευματικής και ψυχικής ισορροπίας. Χαζός, χαζοχαρούμενος, τρελός και ανισόρροπος. Κι αν δεν βελτιωνόταν η κατάσταση άρχιζαν τα ευχέλαια και τα ματζούνια και μετά το «Διάβασμα». Διάβασμα να δουν τα μάτια σας. Δευτερονόμιο, Επιστολές και Ευχές.
Γράφοντας όλα αυτά θυμήθηκα, όσα γράφει και ο μπάρμπα Γιάννης ο Σκαρίμπας για τον πρώτο άνακτα της χώρας μας, τον Όθωνα. Ήταν μουρλό το παιδάκι. Μη υπάρχοντος τρελοκομείου τον έβαλαν ένα χρόνο σε μοναστήρι «να γιάνει» και μετά τον έστειλαν σε μας «να μας απογιάνει». Στην ουσία, εκεί στα μοναστήρια λειτουργούσε ένα σύστημα καταστολής. Όταν δεν έπιαναν οι ευχές και τα διαβάσματα, οι προσευχές και οι εξομολογήσεις, ο ασθενής ψυχοθεραπεύονταν με το δέσιμο. «Θα σε δέσω σε μοναστήρι». Συνηθισμένη φράση ή και απειλή. Τον άρπαζαν και βουρ για το Δαφνί… Όχι λάθος για το μοναστήρι. Εκεί τον έδεναν μέχρι να αποθεραπευθεί, δηλαδή να αποζουρλαθεί.
Σήμερα σώζονται και οι αλυσίδες σε πολλά μοναστήρια.