Γράφει η Έφη Συγκέλλου
Επίκουρη Καθηγήτρια Βυζαντινής Ιστορίας
Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων
Τα τελευταία χρόνια συζητείται όλο και περισσότερο η ανάγκη για την προβολή της ταυτότητας των πόλεων, μια έννοια που περικλείει μεν τα φυσικά, ιστορικά και πολιτιστικά χαρακτηριστικά μιας πόλης, αλλά και τη διοικητική αποτελεσματικότητα και την ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών, παράγοντες που αποβλέπουν τόσο στην αναβάθμιση της καθημερινής ζωής των τοπικών κοινωνιών, όσο και στη διαμόρφωση των συνθηκών εκείνων, που θα εδραιώσουν και θα διαδώσουν τη φήμη της.
Πρόκειται για το λεγόμενο Branding, το οποίο χτίζεται μέσα από συντονισμένες και όχι αποσπασματικές προσπάθειες αξιοποίησης και ανάδειξης της ιστορικής ταυτότητας μιας πόλης, από σταθερές επενδύσεις σε επίπεδο υπηρεσιών (τουρισμός, εστίαση, κλπ.), δικτύωση και συνέργειες καιασφαλώς,με την ενεργό συμμετοχή των πολιτών μέσα από τους επιστημονικούς και πολιτιστικούς φορείς – με λίγα λόγια μέσα από έναν στρατηγικό σχεδιασμό, που θα προκύπτει και θα εκφράζει τη βούληση της τοπικής κοινωνίας,πέρα και έξω από οποιουσδήποτε κομματικούς και ιδεολογικούς περιορισμούς.
Τουλάχιστον σε αυτό το επίπεδο η ιστορία, η ιστορία της Άρτας μας, μπορεί να γίνει ουσιαστικό εργαλείο ενότητας, αυτοσυνειδησίας και αυτοπεποίθησης, κάτι που λείπει σήμερα από την κοινωνία μας σε σημαντικό βαθμό.Με την ιδιότητά μου ως ιστορικού και βυζαντινολόγου, εξειδικευμένου μάλιστα στην Άρτα και την Ήπειρο, θα τονίσω ή μάλλον θα υπενθυμίσω ότι η Άρτα ως ιστορικός τόπος διαθέτει όλα εκείνα τα φυσικά και πολιτισμικά στοιχεία, που την έχουν διακρίνει ως κέντρο σημαντικών πολιτικών εξελίξεων από την αρχαιότητα μέχρι και τα νεώτερα χρόνια.
Αυτή ακριβώς η διαχρονικότητα, που διασώζεται μέσα από τα μνημεία, τις παραδόσεις και την γραπτή και άυλη κληρονομιά της, αποτελεί ένα βασικό πλεονέκτημα για την οριοθέτηση και τη διεκδίκηση της φυσιογνωμίας της. Και εδώ, έρχεται η βυζαντινή ιδιαιτερότητα να προσδώσει μια ακόμη μεγαλύτερη αξία σε μια πόλη, που θέλει να αποκαλείται «βυζαντινή πόλη». Φαντάζομαι ότι η σήμανση που υπάρχει στην είσοδο της πόλης: «καλωσήλθατε στη βυζαντινή Άρτα», δηλώνει αυτή ακριβώς την «εκλεκτικότητα» που παρουσιάζει η Άρτα σε σχέση με τις υπόλοιπες πόλεις της Ηπείρου και της χώρας, καθώς και τη βούληση ανάδειξης και προβολής των στοιχείων του βυζαντινού χαρακτήρα της.
Κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει το βυζαντινό χρώμα της πόλης – και είναι σημαντικές οι δράσεις προβολής που γίνονται τα τελευταία χρόνια τόσο από τη δημοτική αρχή, όσο και από τους πολιτιστικούς συλλόγους (βλ. δράσεις για το Πάσχα). Όλα αυτά βέβαια ακολουθούν τις τρέχουσες τάσεις, που υιοθετούνται από όλες σχεδόν τις πόλεις της Ελλάδας και της Ευρώπης, με σκοπό την προβολή του πολιτιστικού αποθέματος ως μέρους μιας ευρύτερης τουριστικής και εμπορικής/οικονομικής ανάπτυξης.
Όμως, η ταυτότητα μιας πόλης, τουλάχιστον πριν εξαχθεί ως πολιτιστικό-τουριστικό προϊόν, προϋποθέτει πρωτίστως την επίγνωση του ιστορικού της χαρακτήρα, που θα συμβάλλει με τη σειρά της στο ενεργό ενδιαφέρον για τη διάσωση της μνήμης της, και εν τέλει, στην διάχυση των πλεονεκτημάτων της.
Πρόκειται για μια διαδικασία, που θέλει χρόνο, επιμονή, υπομονή, πίστη, γνώση, οργάνωση και σχεδιασμό. Δεν μπορεί να συμβεί ευκαιριακά, αποσπασματικά,ή ερασιτεχνικά, αλλά απαιτεί συνεργασίες, συντονισμό δράσεων και φυσικά, πολιτική βούληση. Η πόλη μας διαθέτει έναν αξιόλογο πνευματικό κόσμο εντός και κυρίως εκτός της, που διακρίνεται για την τοπική του ευαισθησία και προσφορά. Διαθέτει ακόμη σημαντικούς οικονομικούς παράγοντες, αλλά και ένα πολιτικό προσωπικό με κύρος στην κεντρική εξουσία.
Διαθέτει επιπλέον έναν επιστημονικό φορέα υψηλού κύρους. Είναι το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, στο οποίο υπηρετώ και μάλιστα σε ένα Τμήμα που θεραπεύει την Ιστορία και τον πολιτισμό και είναι παρόν σε διεθνείς δράσεις και ενεργό στις τοπικές κοινωνίες.
Ένας τέτοιος φορέας αποτελεί εγγύηση τόσο για την εγκυρότητα που μπορεί να διασφαλίσει σε διάφορες επιστημονικές, εκπαιδευτικές και πολιτιστικές δράσεις, όσο και για την ανάπτυξη που μπορεί να εισφέρει στην πόλη. Μέσα από τη συνεργασία με την τοπική αυτοδιοίκηση και τους πολιτιστικούς ή επιστημονικούς φορείς, η οποία μπορεί να λάβει π.χ. τη μορφή ερευνητικών προγραμμάτων, επιστημονικών συναντήσεων, θερινών σχολείων και εκπαιδευτικών σεμιναρίων για το ευρύ κοινό, είναι δυνατή τόσο η προσέλκυση περισσότερων φοιτητών κι ερευνητών, όσο και η ενθάρρυνση της συμμετοχής της τοπικής κοινωνίας.
Ταυτόχρονα, η συνεργασία μεταξύ των τοπικών Τμημάτων, όπως είναι το Τμήμα Πληροφορικής ή το Τμήμα Μουσικών Σπουδών με το Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας ή άλλα Τμήματα του Πανεπιστημίου μέσα από κοινά μεταπτυχιακά προγράμματα, την πρακτική άσκηση των φοιτητών, κ.άμπορεί να εισφέρει στην ενδυνάμωση του ερευνητικού δυναμικού και την εκπαίδευση των φοιτητών.
Είναι σημαντικό, κατά τη γνώμη μου, να καταστήσουμε την Άρτα έναν χώρο εκπαίδευσης, έρευναςκαι γνώσης, ο οποίος θα γίνει αναγνωρίσιμος και θα συγκεντρώσει το ενδιαφέρον των νέων ανθρώπων, που σήμερα η πόλη τους απωθεί.
Όσον αφορά στις βυζαντινές σπουδές, σας βεβαιώ, ότιμε την ομάδα των συναδέλφων βυζαντινολόγων έχουμε καταφέρει να βάλουμε την Άρτα στον χάρτη των διεθνών επιστημονικών εξελίξεων μέσα από τις δημοσιεύσεις μας, τα ερευνητικά μας προγράμματα, τα μαθήματα που διδάσκουμε και τις μεταπτυχιακές και διδακτορικές εργασίες, που αναθέτουμε στους φοιτητές μας. Μπορούμε πλέον να τα εκλαϊκεύσουμε διοχετεύοντάς τα στην τοπική κοινωνία.
Έχουμε σήμερα μια σημαντική ευκαιρία: να αξιοποιήσουμε την παρούσα συγκυρία κατά την οποία επιχειρείται η διασύνδεση του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων με την κοινωνία και προσφέρονται για τον σκοπό αυτό πολλά χρηματοδοτικά και άλλα εργαλεία, ώστε να δούμε πως θα διαφοροποιήσουμε την Άρτα από τις υπόλοιπες Ηπειρωτικές πόλεις, βοηθώντας στην ανάπτυξή της.
Στην προσπάθεια αυτή το βάρος πέφτει στη δημοτική αρχή και την τοπική αυτοδιοίκηση, ενώ πρέπει να θεωρηθεί αυτονόητη η συμμετοχή και άλλων φορέων, όπως της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας, της Δ.Ε. Εκπαίδευσης, της Μητρόπολης, των πολιτιστικών και άλλων φορέων ή συλλόγων, που με βάση το δικό τους ξεχωριστό απόθεμα, μπορούν να συνεισφέρουν στο εγχείρημαδιαμόρφωσης και προβολής ενός Branding, που θα διασυνδέει και θα αναδεικνύει όλα τα φυσικά, γεωγραφικά, οικονομικά και ιστορικά πλεονεκτήματα της Άρτας.
(Από την τοποθέτηση της κ. Συγκέλλου στην εκδήλωση του Catalyst, 5-4-205)