Γνωριμία με τους Άγνωστους Αγίους της «εν Άρτη» Εκκλησίας.

Έρευνα: πρωτοπρεσβυτέρου Δημητρίου Αθανασίου-εκπαιδευτικού (χημικού)

Εισαγωγικά
Καθιερώθηκε τα τελευταία χρόνια να εορτάζεται η ΣΥΝΑΞΗ ΤΩΝ ΑΡΤΙΝΩΝ ΑΓΙΩΝ την Κυριακή μετά την εορτή της Αναλήψεως (ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΩΝ ΠΑΤΕΡΩΝ ΤΗΣ Α ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΗΣ ΣΥΝΟΔΟΥ).
Με βάση την εικόνα, που τίθεται σε προσκύνηση στο χριστεπώνυμο πλήρωμα, τιμώνται ΕΠΤΑ(7) μόνο τοπικοί Άγιοι.Και μάλιστα οι τέσσερις από αυτούς (μεταξύ αυτών και η πολιούχος) ΔΕΝ ΕΧΟΥΝ ΕΠΙΣΗΜΗ ΑΓΙΟΚΑΤΑΤΑΞΗ στο Αγιολόγιο του Οικουμενικού Πατριαρχείου.Η πολύχρονη έρευνά μας απέδειξε ότι η τοπική Εκκλησία της Άρτας έχει τουλάχιστον ΕΙΚΟΣΙ ΤΡΕΙΣ ΑΓΙΑΣΜΕΝΕΣ ΜΟΡΦΕΣ (23).Υποβάλλαμε δεόντως στους αρμόδιους επανειλημμένα τα ευρήματα της έρευνάς μας, αλλά συναντήσαμε τείχος αδιαφορίας και«ώτα μη ακουόντων». Επίσης τα στοιχεία της έρευνάς μας (που συνεχίζεται) τα δημοσιεύσαμε στον τοπικό τύπο και σε περιοδικό πολιτιστικού τοπικού συλλόγου.
Θεωρούμε υποχρέωσή μας να προβάλλουμε τους άγνωστους Αγίους, τους καρπούς αυτούς του Αγίου Πνεύματος, γι΄αυτό, όσο ζούμε, θα γράφουμε σχετικά, ώστε να γραφτεί σωστά η τοπική εκκλησιαστική ιστορίακαι τις αγιασμένες αυτές μορφές να τις γνωρίσει ο Αρτινός λαός . Δεν θα ακολουθήσουμε, για το συγκεκριμένο θέμα, την πρακτική της σιωπής, διότι αυτή ή εμμονή στην σιωπή -αδιαφορία αγγίζει τα όρια της αγιομαχίας.Στο σημερινό άρθρο θα παραθέσουμε στοιχεία που έχουμε βρει για τους εξής άγνωστους Αγίους.
Α.Ο Άγιος Σάββας Γρούσης ο εξ Άρτης.
Β. Άγιος Ιερομάρτυς Ζαχαρίας Μητροπολίτης Κορίνθου.
Γ. Όσιος Γεννάδιος ο εκ Καλαρρυτών.(Οι Καλαρρύτες ανήκουν εκκλησιαστικά στην Μητρόπολη Άρτας).
Δ.ΧριστοφόροςΠροδροµίτης από τους Αγιορείτες Κολλυβάδες.
Ε. Ο Άγιος Οσιομάρτυρας Σιλβανός ο Ρώσος (μαθητής του Οσίου Μαξίμου του Γραικού).
Η έρευνα συνεχίζεται ευελπιστώντας να εκδοθούν όλα τα σχετικά με τους Αρτινούς Αγίους σε ειδικό βιβλίο.

Α.Ο Άγιος Σάββας Γρούσης ο εξ Άρτης

Αγιογραφία του υπάρχει στον Μητροπολιτικό ναό του Αγίου Δημητρίου της Άρτας. Στοιχεία για τον συγκεκριμένο Άγιο, που δεν έχει ημερομηνία εορτής, υπάρχουν στο εξαντλημένο βιβλίο του Ηπειρώτη Προκοπίου Τσιμάνη με τίτλο «ΑΠΟ ΥΨΗΛΗ ΣΚΟΠΙΑ ΟΙ ΠΑΤΡΙΑΡΧΑΙ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΕΩΣ».
Στην σελίδα 132 γράφονται τα εξής: «Γνωστόν επίσης, χωρίς όμως λεπτομέρειας είναι ότι κατά την μακρινήν εκείνην εποχήνεμαρτύρησεν και ο εξ Άρτης ιερεύς Σάββας Γρούσης, ο οποίος επροξένησεπολλάς ζημίας εις τους Τούρκους και συνελήφθη αιχμάλωτος από τον πρώτον ΣουλτανικόνΝαύαρχονΙμέρΑλήν. Ούτος τον έδεσε ζωντανόν οπίσω από το πλοίον του και τον έσυρεν ολόκληρα μίλλια έως ότου ο τραγικός ιερεύς κατεσπαράχθη από τα σαρκοβόρα κήτη της θαλάσσης».

Β.Ο Όσιος Γεννάδιος ο εκ Καλαρρυτών

Στον Μεγάλο Συναξαριστή γράφονται τα εξής που αφορούν τον Όσιο Γεννάδιο: «Έν εκ των ωραιοτέρων μοναστηριών και σπουδαιοτέρων προσκυνημάτων της νήσου Κερκύρας, είναι αναμφισβητήτως το απλούν και απέριττονμονύδριον της Υπεραγίας Θεοτόκου της Κασσωπίτρας, εκτισμένον εις κατάφυτοντοποδεσίαν εις το ΦιγαρέτονΚανονίου. Αριθμεί ηλικίαν 500 περίπου ετών καθώς η κτίσις του ανάγεται εις το έτος 1530 μ.Χ.Εις τάς 8 Μαΐου του αυτού έτους η Υπεραγία Θεοτόκος εδώρισεν το φως εις τον αδίκως τυφλωθέντα εις το δικαστήριονΣτέφανον και αυτό συνέβη εις τον περιώνυμονναόν Της εις το χωρίονΚασσιώπη, Β.Α. της νήσου, όπου είχεν καταφύγει ο νεανίας μετά της μητρός του.
Το υπερφυές τούτο θαύμα εγένετο έκτοτε αιτία της κτίσεως και καθιερώσεως πολλών ναών, εις την νήσον, ακόμη και την γειτονικήνΆρταν αλλά και την Χειμάρραν της Βορείου Ηπείρου, εις το όνομα της θαυματουργού Κυρίας Κασσωπίτρας.

Επισήμους ιστορικάς αναφοράς διά το μοναστήρι έχομεν από το έτος 1706 μ.Χ. και εξής. Κατά το έτος 1754 μ.Χ. η ιδιοκτησία της Εκκλησίας μεταβιβάζεται είς τον ιερέα και νοτάριονΙωάννηνΚόσμον ή ΚοσμάνΦίλιον, ευγενή, του οποίου η οικογένεια ανεγράφετο εις το LIBRO D’ ORO. Ο κληρονόμος του Αναστάσιος Φίλιος πωλεί τον ναόν το έτος 1820 μ.Χ. εις τον ΙερομόναχονΝικόλαονΠατρίκιον του Σπυρίδωνος εκ Κεφαλληνίας. Ο ετεροθαλής αδελφός του τελευταίου Ηλίας, ο και κληρονόμος αυτού, το 1850 μ.Χ. έδωκεν τον ναόν εις τον ευλαβή ιερομόναχονΓεννάδιον (κ.κ. Γεώργιον) Βασίλη του Αθανασίου, καταγόμενον εκ χωρίου Καλαρρυτών Ηπείρουεις «εδαφονομήνπαντοτεινήν» ύψους 20 βενετικών ταλήρων κατ’ έτος. Ο Θεοφόρος Γέρων Γεννάδιος οραματίζεται την δημιουργίαν γυναικείας Ιεράς Μονής.Ένέτει 1856 μ.Χ. αποκτά την πλήρη κυριότητα του ναού, καταβάλλων εις τους κληρονόμους του Ηλία Πατρικίου το ποσόν των 400 ταλήρων. Ακολούθως ούτος κτίζει το δυώροφονκοινοβιακόνκτίριον, περιμανδρώνει τον ιερόν χώρον, ανακαινίζει τον ιερόν ναόν, αφιερώνει αργυράς εικόνας και κανδήλας ως και μίαν περίχρυσονλειψανοδήκην, περιέχουσα λείψανα Αγίων Μαρτύρων και εγκαθιστά τριμελή γυναικείαν αδελφότητα. Ο θάνατος τον ευρίσκει ήρεμον και εξηγιασμένον το 1859 μ.Χ. και εις ηλικίαν 54 μόλις ετών. Εγκαταλείπει δε φήμην αγίου Ιερομονάχου και ενάρετου ανδρός….».Εορτάζει στις 2 Ιανουαρίου.
Απολυτίκιον Οσίου Γενναδίου
Ηχος α’. Της ερήμου πολίτης
Καλαρρύτων τον γόνον, της Κερκύρας το κλέϊσμα, Μονής της Κασσωπίτρας τον στύλον, μοναζουσών τον υπέρμαχον, βιώσαντα εν τήδε τη ζωή ως Άγγελος ουράνιος Θεού· διό υμνούμεν σε πιστώς από καρδίας κράζοντες, πατήρ ημών Γεννάδιε Όσιε, χαίροις των μοναστών η καλλονή, χαίροις ιερέων καύχημα, χαίροις πιστών ο ακέστωρ και προς Θεόν νεοφανής, πρέσβυς ακοίμητος.

Γ.Ιερομάρτυς Ζαχαρίας Μητροπολίτης Κορίνθου

Ένας ακόμη λιγότερος γνωστός Αρτινός άγιος είναι ο Μητροπολίτης Κορίνθου Ζαχαρίας (Μαρτύρησε στην Κόρινθο στις 30 Μαρτίου 1684) …
Σύμφωνα με τον Αρτινό ιστορικό ερευνητή Φώτη Βράκα, ο Ζαχαρίας γεννήθηκε στην Άρτα, όπου και μεγάλωσε. Εδώ διδάχτηκε τα πρώτα του γράμματα και αργότερα εγκατέλειψε την πόλη για παραπέρα σπουδές.
Ο κ.Βράκας βασίστηκε στις παρακάτω ιστορικές πηγές:
1. Biografen des OkonomischenHeiligenlexikon
2. Uber KlerikerimDienste der Serenissima in der Levante
3. ArchivoStato Venetia, Historia dellacitta, e Rebublica di Venetia
4. TheatriEuropaeiContinuati, 1698.
Για το πραγματικό όνομα του Ιερομάρτυρα δεν υπάρχουν πηγές.Επί πλέον υπάρχει κι ένα ιστορικό κενό για τον παραπέρα βίο του. Γεγονός είναι ότι κατά τη διάρκεια του 6ου ενετοτουρκικού πολέμου, φαίνεται να είχε μυηθεί στον πράκτορα των Βενετών, όπως και πολλοί άλλοι κληρικοί της εποχής. Αναφέρομαι αρχές του 17ου αιώνα στον Διονύσιο Τρίκκης ή κατά τον ενετοτουρκικό πόλεμο τον Μιχαήλ Μήτρου ή Μελέτιο μητροπολίτη Άρτας, τον μητροπολίτη Μάνης κ.α. Στην Κόρινθο λοιπόν η δράση του Ζαχαρία δεν πέρασε απαρατήρητη από τους μουσουλμάνους οι οποίοι κατηγόρησαν τον Ζαχαρία στον Κατή. Λέγεται πάλι, ότι αδίκως κατηγορήθηκε.Στο συναξάριο του Αγίου διαβάζουμε τα εξής:
«Στο ξεκίνημα του λεγομένου 6ου Τουρκοβενετικού πολέμου (1684–1699), στη διάρκεια του οποίου η Πελοπόννησος, η Αίγινα, η Πρέβεζα κι η Λευκάδα άλλαξαν προσωρινά τύραννο, περνώντας από τη βαρβαρότητα των Οθωμανών, στη κυριαρχία της Παπόφιλης “Γαληνοτάτης Δημοκρατίας”, ένα περιστατικό συγκλόνισε το χριστιανικό κόσμο της Ορθοδόξου Κορίνθου.

Εκείνη, λοιπόν την εποχή, ο Επίσκοπος της Ορθοδόξου Εκκλησίας Κορίνθου, ο Ζαχαρίας, συκοφαντήθηκε από τους Τούρκους ότι συνεργαζόταν με τους Ενετούς, κατά την εκστρατεία του Ενετικού στρατού και στόλου υπό τον Μοροζίνη στην Νότια παράκτια Ελλάδα, για την απελευθέρωση των Ελλήνων. Μάλιστα βρέθηκε και συκοφάντης που έλεγε ότι ο Επίσκοπος είχε κρυφή αλληλογραφία για το σκοπό αυτό με τους Λατίνους. Μ’ αυτή την πρόφαση όρμησε ο βάρβαρος μωαμεθανικός όχλος στη Μητρόπολη και σαν ανήμερα θηρία άρπαξαν τον αρχιερέα του Θεού και σιδηροδέσμιο, δέρνοντας και σπρώχνοντας, τον έφεραν στον δικαστή.
Ο κριτής, τον προέτρεψε, ως μοναδική λύση για κείνον, να αρνηθεί τον Χριστό και να γίνει μωαμεθανός! Ο Ζαχαρίας, με αηδία άκουσε την πρόταση αυτή του Οθωμανού μουλά και γι’ αυτό βασανίστηκε φρικτά. Σε μια δεύτερη προσπάθεια των Τούρκων να “συνετίσουν” τον αρχιερέα, ο Άγιος Μάρτυς απάντησε: “Να μη το δώσει ο Άγιος Θεός ν’ αρνηθώ τον Κύριό μου Ιησού Χριστό, τον αληθινό Θεό. Πιστεύω Αυτόν Θεό παντοδύναμο και ποιητή του σύμπαντος κόσμου και για το όνομά Του το Άγιο είμαι έτοιμος να χύσω και το αίμα μου». Μόλις τ’ άκουσε ο δικαστής διέταξε και τον έδειραν ξανά σκληρά. Κατόπιν τον έβαλαν στη φυλακή και τον βασάνιζαν αλύπητα και απάνθρωπα αλλά δεν μπόρεσαν να μεταβάλουν τη γνώμη του. Έπειτα βγήκε και η “ετυμηγορία” των ιθυνόντων της πόλης. Καταδικάστηκε να καεί ζωντανός στη φωτιά περιστρεφόμενος σαν πασχάλιος αμνός!
Οι χριστιανοί της Κορίνθου, σαν έμαθαν την απόφαση των βαρβάρων, προσέφεραν μεγάλο χρηματικό ποσό στον Τούρκο έπαρχο, για να μεταβληθεί ο φρικτός αυτός τρόπος της θανατικής καταδίκης. Έτσι ο νέος ιερομάρτυρας Ζαχαρίας αποκεφαλίστηκε στην Κόρινθο, στις 30 Μαρτίου του 1684 μ.Χ. Ήταν η Τρίτη Κυριακή των Νηστειών, η Κυριακή της Σταυροπροσκύνησης.
“Δέχου στεφάνους εκ Θεού Ζαχαρία,
Ως Iεράρχης και αθλητής Kυρίου”.

Δ.. Χριστοφόρος Προδροµίτης από τους Κολλυβάδες.

Είναι σύγχρονος και συνεργάτης των αγίων Μακαρίου Νοταρά, ΝικοδήµουΑγιορείτου και Αθανασίου Παρίου.Γεννήθηκε το 1730.Το λαϊκό του όνομα ήταν Χριστόδουλος ο Αρτινός. Διετέλεσε στενός συνεργάτης του αγίου Νικοδήµου.Παρέµεινεεφ᾽ όρου ζωής στο Άγιο Όρος.Ήταν Μαθητής του Ευγενίου Βουλγάρεως.Έγραψε επτά έργα με σπουδαιότερο «Το Κανονικόν». Κατήρτισε έναν αλφαβητικό πίνακα αγίων, το Πανάγιον, που δηµοσιεύθηκε το 1808. Εκεί καταγράφεται η ηµέρα της µνήµης κάθε αγίου και τα σχετικά αγιολογικά αναγνώσµατα! (θα επανέλθουμε μελλοντικά με αναλυτικότερο άρθρο).
(Σημείωση.Υπάρχει και δεύτερος Χριστόφορος Προδρομίτης από τις Σέρρες που δεν ανήκει στους Κολλυβάδες Αγιορείτες).
(πηγή:Κολλυβάδες και Νεοµάρτυρες-Συµεών Πασχαλίδης
ΤµήµαΠοιµαντικής και Κοινωνικής Θεολογίας)
Ο Άγιος Οσιομάρτυρας Σιλβανός
Απολυτίκιο
Θεοσόφου Μαξίμου γραφέα πάνσεπτον, τῶνθεοπνεύστωνῥημάτων, καὶμαθητὴνεὐπειθῆ, ΣιλβανὸντὸνὉσιόαθλοντιμήσωμεν, πίστεως εὖχοςὡςσεπτόν, καὶῬωσίας τιμαλφές, θησαύρισμα ἐκβοῶντες· Μαρτύρων νέων κοσμῆτορ, ΘεοῦΥἱὸνἡμῖνἱλέωσαι.
———————
Εφόσον η «εν Άρτη Εκκλησία» επαίρεται, ότι τιμά ιδιαιτέρως τον Όσιο Μάξιμο τον Γραικό, θα πρέπει να συμπεριλάβει και στο τοπικό Αγιολόγιο τον Άγιο Οσιομάρτυρα Σιλβανό του οποίου η συμβολή στο συγγραφικό έργο και στην βιογραφία του Οσίου Μαξίμου είναι πολύ μεγάλη.
Ο Άγιος Οσιομάρτυρας Σιλβανός, ο υπάκουος, γνήσιος μαθητής και βιογράφος του αγίου Μαξίμου του Ομολογητού, του επονομαζόμενου Γραικού, του Βατοπαιδινού, υπήρξε οσιώτατος μοναχός της Λαύρας του Αγίου Σεργίου. Διαπνεόμενος από το ίδιο πνεύμα του Γέροντα και διδασκάλου του, αναδείχθηκε εφάμιλλος της πνευματικής γνώσεως με εκείνον.Ο ίδιος θεωρούσε πολύ μεγάλη εύνοια του Θεού προς αυτόν την πνευματική επικοινωνία με τον Άγιο Μάξιμο. Θαυμάζοντας τις ικανότητες του Γέροντά του ο Άγιος Σιλβανός δικαιολογημένα τον χαρακτήριζε ταμείο σοφίας για τη γνώση τριών γλωσσών (ελληνικών, λατινικών και ρωσικών) και ως ποιητή ηρωοελεγειακών ποιημάτων, και επειδή ξεχώριζε μεταξύ των συγχρόνων του για την ευφυΐα και την οξυδέρκεια του. Το εγκώμιο αυτό αναφέρει στην εισαγωγή του βιβλίου της μεταφράσεως της ερμηνείας του κατά Ματθαίον Ευαγγελίου από τον Άγιον Ιωάννη τον Χρυσόστομο, έργο που πραγματοποίησε με τη βοήθεια του Αγίου Μαξίμου το 1524. Σ’αυτό αναφέρεται με πολλή αυτομεμψία, αν και ο ίδιος κατέβαλε πολλούς κόπους για την ολοκλήρωσή του, αποδίδοντας την μετάφραση στο Γέροντά του. Δεν ευσταθεί, όμως, ο ισχυρισμός του, διότι ο Άγιος Μάξιμος ο Γραικός, δεν είχε τότε επαρκή γνώση της εκκλησιαστικής σλαβονικής διαλέκτου.

Δυστυχώς και οι σύγχρονοι του αγίου Μαξίμου δεν έγραψαν κάποιο βίο του αγίου, εκτός από κάποιες σύντομες αφηγήσεις. Αυτός που φαίνεται ότι ήταν ικανός να γράψει βιογραφία για τον άγιο Μάξιμο ήταν ο μαθητής του Σιλβανός, μοναχός της Λαύρας του Αγίου Σεργίου, γιατί είχε το πνεύμα του αγίου Μαξίμου, είχε την απαραίτητη πνευματική γνώση.
Ο Άγιος Σιλβανός κοιμήθηκε με μαρτυρικό θάνατο πριν από τον Άγιο Μάξιμο. Τον έκλεισαν μέσα σε θάλαμο με δηλητηριώδη αέρια, που προήρχοντο από ατελή καύση ξύλων, που του προκάλεσαν ασφυξία. Ο πρίγκιπας Κούρμπσκυ, σύγχρονος του Αγίου Μαξίμου, αναφέρει ότι ο ίδιος ο Μητροπολίτης Δανιήλ, λίγο πριν την καθαίρεσή του, παρέδωσε σε θάνατο τον Άγιο Σιλβανό μέσα στη μητρόπολη το 1539. Με το θάνατο αυτό ο Άγιος έλαβε το διπλό στεφάνι, του Οσίου και του Μάρτυρα.Η Ρωσική Εκκλησία τον εορτάζει στις 12 Ιουλίου.
Ἄγγελοικατιδόντες, Σιλβανὲσοῦτοὺς τρόπους, ἀσκήσεωςἐξέστησανὄντως, τοῦΜαξιμοῦΓραικοῦμαθητά, καὶτοῦ Παρακλήτου θεαυγὲςπύρσευμα· διό σε μακαρίζοντες, κραυγάζομενἀξιοχρέως·
Χαῖρε, ἐκβλάστηματῆςῬωσίας·
Χαῖρε, Μαξίμου τρόπων ὁμόζηλος·
χαῖρε, Ὑψίστου φίλος ὁ γνήσιος.
Χαῖρε, ὡράϊσματῆςεὐσεβείας·
χαῖρε, καλλώπισμα τῆςἘκκλησίας.
Χαίροις Πνεύματος σκήνωμα.