Επαγγέλματα που χάθηκαν. Το οδικό Δίκτυο

Στον χάρτη της παρακάτω εικόνας μπορούμε να ρίξουμε μια ματιά στο
οικιστικό Ελληνικό δίκτυο γύρω στο 1800

1926: Ο αγωγιάτης Ιωάννης Καραδήμας στην πλατεία Κιλκίς
της Άρτας (Από το βιβλίο του Κ.Τσιλιγιάννη
«Σεργιάνι στην παλιά Άρτα», 2013

Αν θελήσουμε να αναπλάσουμε νοερά το τεράστιο πλέγμα των δρομολογίων που συνέδεαν αυτούς τους οικισμούς, θα σκεφτούμε ένα σύστημα με κόμβους, διασταυρώσεις, ατραπούς,μονοπάτια, λιθόστρωτα καλντερήμια, βρύσες και απειράριθμα χάνια και πανδοχεία σκορπισμένα κατά μήκος των οδικών αρτηριών σε αποστάσεις μέχρι περίπου δύο ωρών μεταξύ τους,όπου τα καραβάνια των κιρατζήδων μετέφεραν τα εμπορεύματα και όχι μόνο.
Στην νεοπροσαρτηθείσα περιοχή της Άρτας η κατάσταση ήταν ακόμη χειρότερη.Γράφει ο περιγητής Σπυρίδωνας Παγανέλης στο βιβλίο του για την περιοχή των Τζουμέρκων το 1905 «…..Καίτοι εν τούτοις η Άρτα, και ο νομός της, είναι ο προσωρινός Βενιαμείν των εδαφικών εν Ηπείρω παραχωρήσεων, ουχ ήττον δεν έτυχε, παρά των γονέων, ουχί θωπείας τινός εξαιρετικής, αλλ’ ουδέ της υπό της στοιχειώδους καν ευπρεπείας υπαγορευμένης μερίμνης.Μέχρι προ τινος, η από Καλενδίνης άχρις Αγνάντων οδός, ήτο μεν βατή δια τας αγρίας αίγας, αλλ’ ήτο άβατος δια τους ανθρώπους και τα πολυάριθμα αυτών υποζύγια, τα μεταφέροντα τα προς την ζωήν επιτήδεια, και το άλας ιδίως, εις τα εσώτατα επαρχίας, πολλά τα κτηνοτροφικά είδη εξαγούσης.Από τινος χρόνου κατεστάθη, επί της παλαιάς οδού, οδός ημιονική, ή μάλλον επισκευάσθη στοιχειωδώς η προτέρα, αυτή αύτη ην ηκολούθησα, και ην είδομεν, ζευχθείσα και δια καλών γεφυρών, ων η της Καλενδίνης είναι αξία λόγου, σήμερον δε, εν ώρα θέρους, δύναται τις ν’ ανέλθη από Πλατανορρεύματος μέχρις Αγνάντων, χωρίς προκαταβολικώς να προσφύγη εις τον ιερέα ή εις τον συμβολαιογράφον.Η από Αγνάντων μέχρι Πραμάντων οδός μειονεκτεί της προτέρας, αλλ’ η από Πραμάντων μέχρι Καλαρρυτών είναι τοσούτον ελεινή, κατά το πλείστον δυσχερώς βατή, ενίοτε δε και κινδυνώδης, ώστε η αγανάκτησις πνίγει, ανά παν βήμα, τον διαβάτην, η δε εντροπή υπερβαίνει την αγανάκτησιν, η εντροπή ναι ! δια κατάστασιν δημοσίας οδού,ζημιούσης σκληρώς αλλά δικαίως την φήμην και υπόστασιν πάσης πεπολιτισμένης Κυβερνήσεως»(Από του Σαρωνικού εις τον Αμπρακικόν, Η Άρτα, Τα Τζουμέρκα, 1905).

Σε μια παλιότερη περιγραφή του οδικού δικτίου της Ηπείρου που έχουμε από τον Νικόλαο Σχινά στο ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟΝ ΗΠΕΙΡΟΥ Τεύχος Πρώτον,1897διαβάζουμε ενδεικτικά :
« Οδός Θ’- Ημιονική οδός από Πραμάντων εις Ιωάννινα
……..Η προς ανατολάς κλιτύς, ούσα όλως απόκρημνος και βραχώδης, καλύπτεται υπό δαφνών, ερίκων και τινών συκών και μιαν μόνην παρέχει βατήν διάβασιν εις πεζόν ως και ετέρα , λίαν δυσχερή, εις τους ησκημμένους δε μόνον εκ των εγχωρίων κατοίκων (σελ. 124-125)……Τέλος δε η προς ανατολάς κλιτύς, ούσα εντελώς απότομος και προς τον Άραχθον καταλήγουσα, τρεις μόνον παρέχει λίαν δυσχερείς διαβάσεις, τας μεν δύο πεζοίς και την μίαν τούτων λίαν ησκημμένοις ζώοις ( την από Φορτόσι εις γέφυραν Σκλούπου) την δε τρίτην αιξί και ησκημένοις λίαν των εγχωρίων(σελ. 126-127)….»
Μέχρι το 1912 η συγκοινωνία με την πέρα του Αράχθου Τουρκοκρατούμενη Ήπειρο γινόταν κυρίως μέσω του Σκλούπου (σημερινό Αμπελοχώρι), της Πλάκας ή των Καλαρρυτών όπου υπήρχαν και αντίστοιχα τελωνεία.Κυρίως όμως τα Τζουμερκοχώρια συναλλάσσονταν με την αγορά της Άρτας λόγω της έφορης πεδιάδας της. Η μετάβαση προς την Άρτα γίνονταν «…..των μεν Ν.Α. χωρίων ( Θεοδωρίας) μέσω Καλεντίνης διά πυκνών δασών, δυσκόλου και στερουμένης ασφαλείας ατραπού μάλλον ή οδού, των δε λοιπών δια της μέσω γεφύρας Πλάκας βατής , διατρεχούσης την δεξιά του Αράχθου παραποτάμιον πλευράν των Ξηροβουνίων…… Ως συντομωτέρα δε επί στερεού εδάφους, και μη έχουσα ανάγκην συχνών επισκευών, ήτο η μοναδική – ούτως ειπείν- προσπελάσεως εις Άρταν, μέχρι του 1881. Τότε δε ηλευθερώθησαν μεν από του ζυγού των Τούρκων, δια της νέας όμως οροθετικής γραμμής απεκλείσθησαν της ευώνου προμηθείας αγαθών. Έκτοτε κατ’ ανάγκην εχρησιμοποίησαν την αριστερά του Αράχθου λασπώδη και πολλαχού – συνήθως εν χειμώνι- διά το ολισθηρόν του εδάφους διακοπτομένην και εσαεί χρήζουσαν επισκευών. (Ν. Παπακώστα, Ηπειρωτικά σελ. 208)

Συνεχιζεται

* Η Αναστασία Καρρά είναι
Λέκτορας Αγγλικής Γλώσσας στο
Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων