Γράφει η Κατερίνα Σχισμένου
Συχνά αναρωτιέμαι πόσο σημαντική και επίκαιρη μπορεί να είναι η λογοτεχνία στη ζωή μας, πόσο οι συνθήκες που ζούμε, οι σύγχρονες να μοιάζουν και να επαναλαμβάνονται με λογοτεχνικές, που δεν ξέρω κατά πόσο είναι μόνο συγγραφική σύλληψη αλλά βρίσκονται τόσο κοντά στην καθημερινότητά μας. «Η πανούκλα» του Α. Καμύ, «Περί τυφλότητος» του Ζοζέ Σαραμάγκου, «Ο λοιμός» του Α.Φραγκιά. Ο Καμύ έγραψε την πανούκλα το 1947. Μιας δεκαετίας που γνώρισε τον πόλεμο, τις επιπτώσεις του φασισμού, εκατομμύρια θανάτους, εκτοπισμούς και το ολοκαύτωμα. Επίσης γνώρισε το αντιφασιστικό κίνημα, τα κινήματα αντίστασης, και την αυξανόμενη επιρροή του κομμουνισμού πέρα από τα σύνορα της Σοβιετικής ένωσης,μια νέα τάξη πραγμάτων. Μια εποχή ταραγμένη και ανήσυχη, με ανθρώπινες πληγές που αιμορραγούσαν ακόμη.
Μια πόλη που προσβάλλεται από πανούκλα και η καθημερινότητά της όπως και οι άνθρωποι, οι σχέσεις, οι αξίες , αλλάζουν.
Η έννοια του αποκλεισμού, οι αντιδράσεις του να χάνεις την ελευθερία σου,ένας ιός που ξυπνά και φέρνει δυστυχία, ή οπως σε μας σήμερα ένας ιός που ταξιδεύει και προκαλεί τον πανικό. Οι άνθρωποι αλλάζουν κι αυτό φαίνεται με τις επιδρομές στα ράφια των τροφίμων, δεν είναι νέο ήθος. Οι άνθρωποι θέουν να επιβιώσουν, κι αυτό είναι εγγεγραμμένο στον γενετικό μας κώδικα. Οι άνθρωποι όμως πρέπει πάντοτε να επαγρυπνούν για οποιαδήποτε «πανούκλα» κι αν εισέλθει ξαφνικά στη ζωή τους, εάν μπορούν και ξέρουν να την αντιμετωπίσουν, αν ένα κράτος κι οι θεσμοί είναι έτοιμοι γι΄αυτό.
Και τι μένει μετά; Συνήθως μia λίμνη μετά από κατακλυσμό… Έναν κατακλυσμό, έναν άλλης μορφής πόλεμο και πανδημία που εισχωρεί πιο πολύ στις ψυχές μας από το σώμα μας. Στην πανούκλα, όπως και σε κάθε πανούκλα, η ασθένεια είναι εκεί, σαφής και αμείλικτη. Σκοτώνει χωρίς εξαιρέσεις γέρους και παιδιά, γυναίκες και άνδρες και δεν αφήνει κανένα περιθώριο ελπίδας , διεξόδου ή πιθανότητα νίκης και θριάμβου. Ο άνθρωπος δεν έχει παρά να αντιτάξει την ίδια του την ψυχή, το ήθος του, την παιδεία του, ν΄αντισταθεί, τη θέληση για αλληλεγγύη ως ηθική στάση προς την κοινότητα το κοινό συνειδέναι και την έννοια της πόλεως. Της κοινής πορείας. « οι δυστυχίες στην πραγματικότητα είναι μια κοινή υπόθεση, αλλά δύσκολα τις πιστεύει κανείς όταν του πέσουν στο κεφάλι. Υπήρξαν στον κόσμο μας τόσες πανούκλες όσοι και πόλεμοι. Και παρ΄όλα αυτά οι πανούκλες και οι πόλεμοι πάντα βρίσκουν τους ανθρώπους το ίδιο απροετοίμαστους»…θα μας πει ο Καμύ.
Ο Θουκυδίδης στο δεύτερο βιβλίο του θα κάνει εκτενή αναφορά για το λοιμό της Αθήνας προσπαθώντας να δώσει κάθε εξήγηση και να φωτίσει κάθε του σκοτεινη πτυχή… « Αλλά φόβος των θεών ή νόμος των ανθρώπων κανείς δεν τους συνεκράτει, αφ᾽ ενός μεν διότι βλέποντες ότι όλοι εξ ίσου απέθνησκαν, έκριναν ότι καμία δεν υπήρχε διαφορά μεταξύ ευσεβείας και ασεβείας, εξ άλλου δε επειδή κανείς δεν επίστευεν ότι θα επιζήση, διά να δώση λόγον των εγκλημάτων του και τιμωρηθή δι᾽ αυτά. Τουναντίον, όλοι εθεώρουν ότι η ήδη κατεψηφισμένη κατ᾽ αυτών και επί των κεφαλών των επικρεμαμένη τιμωρία ήτο πολύ βαρυτέρα και ότι, πριν επιπέση κατ᾽ αυτών, εύλογον ήτο να χαρούν οπωσδήποτε την ζωήν των.» όσο για το Ζοζέ Σαραμάγκου θα μας πει… «Αναπνέουμε το ίδιο σκοτάδι κι όμως ο καθένας αλλιώς παραπατά»… Συχνά η λογοτεχνία και η ποίηση, η τέχνη σου σώζουν τη ζωή.