Η ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΜEΝΙΝΑΣ

( Η πιο μεγάλη μάχη του ΕΔΕΣ)

Γράφει ο Αυγερινός Ανδρέου

Παρά τις έριδες, τις συγκρούσεις και τους αλληλοσπαραγμούς οι ένοπλες ομάδες της περίλαμπρης Εθνικής Αντίστασης το κρίσιμο καλοκαίρι του 1944 κατήγαγαν σπουδαίες νίκες κατά των Γερμανών κατακτητών. Ο ΕΛΑΣ έδωσε στις 12-07-1944 έως 14-07-1944 την μεγαλύτερη μάχη του στην Αμφιλοχία, με απώλειες για τους Γερμανούς 180 άνδρες νεκρούς, 80 τραυματίες και 38 αιχμαλώτους και με αντίστοιχες απώλειες δικές του (26 νεκρούς αντάρτες και 54 τραυματίες). Στις 17 και 18 Αυγούστου 1944 ο ΕΔΕΣ έδωσε, κατά τρόπο απόλυτα νικηφόρο, την μεγαλύτερη μάχη του στην Μενίνα Παραμυθιάς (σημερινή Νεράιδα). Στο σημείο αυτό ένα εξαιρετικά ισχυρό οχυρό έμοιαζε σχεδόν άπαρτο κάστρο. Το φρούριο αυτό, σε θέση κλειδί ανάμεσα σε Ηγουμενίτσα – Γιάννινα, με σοβαρότητες αποθήκες πυρομαχικών, το υπερασπίζονταν 250 Γερμανοί, άρτια εξοπλισμένοι και 500 Τουρκοτσάμηδες, προδότες της Ελλάδας.

Στους γύρω λόφους πολυβολεία, με πυροβολικό μεγάλης δύναμης πυρός. Στον ΕΔΕΣ έφθασε διαταγή του Συμμαχικού Αρχηγείου Μέσης Ανατολής να εξουδετερωθεί η γερμανική φρουρά, να καταστροφούν όλα τα πυροβολεία τους και να μεταφερθούν τα πυρομαχικά στην Παραμυθιά. Το εγχείρημα παράτολμο. Την επίθεση ανέλαβαν δυνάμεις του 3/40 Συντάγματος Ευζώνων και του 16ου Πεζικού του ΕΔΕΣ, υπό την διοίκηση του Συνταγματάρχη Βασιλείου Καμάρα. 5.15 πρωϊνή ώρα της 17ης Αυγούστου, την ώρα του εγερτηρίου των Γερμανών, ομοβροντίες όλμων, όπλων, πολυβόλων και ενός αντιαρματικού πυροβόλου (λάφυρου από άλλη μάχη με Γερμανούς) έκαναν το εγερτήριο των εχθρών θανάσιμο και τραγικό. Στο κεντρικό φρούριο Γερμανοί και Τσάμηδες μάχονται σκληρά και αναμένουν βοήθεια από τα Γιάννινα. Οι αντάρτες μεταφέρουν το αντιαρματικό πυροβόλο κοντά με τα χέρια τους, που κόστισε, όμως, πολλά θύματα. Η επική και πρωτόγνωρη μάχη ήταν στάσιμη και δεν έδινε νικητή.

Από τους πρώτους νεκρούς και ο Άγγλος Ταγματάρχης Δαυίδ Ουάλλας, που πολέμησε με τους αντάρτες και ετάφη στην Παραμυθιά. Οι αξιωματικοί των ομάδων των ανταρτών αποδεκατίζονται, αλλά κρατούν τις θέσεις τους. Η νύχτα πέρασε άκαρπη. Το ξημέρωμα της 18ης Αυγούστου 1944 οι επιθέσεις των ανταρτών επαναλαμβάνονται πιο ισχυρές. Πέφτει το κεντρικό κτιριακό φρούριο. Στις 14.30 οι Γερμανοί και Τσάμηδες υψώνουν λεκή σημαία, βγαίνουν με τα χέρια ψηλά και παραδίδονται. Την άλλη μέρα (19 Αυγούστου 1944) οι αντάρτες μετέφεραν τα πολεμοφόδια στην Παραμυθιά και κατέστρεψαν όσα δεν μπορούσαν να μετακινήσουν. Στη μάχη της Μενίνας, πρέπει να υπογραμμισθεί, διακρίθηκε το τμήμα του Συνταγματάρχη Ηλία Κάτσιου, το οποίο εμπόδισε τους Γερμανούς να βοηθήσουν τους πολιορκημένους της Μενίνας.

Ο Ηλίας Κάτσιος είχε συλληφθεί το 1941 και είχε βασανισθεί από τους Τσάμηδες. Οι απώλειες στην πολύνεκρη μάχη της Μενίνας υπήρξαν μεγάλες: Μετρήθηκαν 87 νεκροί Γερμανοί (και Τσάμηδες), 48 τραυματίες και 100 αιχμάλωτοι, δηλαδή σύνολο απωλειών του εχθρού 234. Στα χέρια των ανταρτών περιήλθαν 6 αυτοκίνητα, ένα πυροβόλο των 75 με 350 βλήματα, 6 ποδήλατα, 2 μοτοσυκλέτες, 20 άλογα και άφθονο υγειονομικό και τηλεφωνικό υλικό. Οι απώλειες των Ελλήνων ανταρτών ήταν 25 νεκροί και 31 τραυματίες. Η Ελλάς ευγνωμονούσα έστησε επιτύμβια στήλη με τα ονόματα των δοξασμένων νεκρών ανταρτών: 1)Ταγματάρχης Ντέιβιντ Ουάλλας, 2) Ανθ/γός Πέτρος Λαλαγιάννης, 3) Ανθ/γός Αχιλλεύς Μπίστης, 4) Ανθ/γός Λάζαρος Τρίμπος, 5) Ανθ/στής Θεόδωρος Γαλάνης, 6) Επιλοχίας Ελευθέριος Γκορτζής, 7) Επιλοχίας Γεώργιος Μετσοβίτης, 8) Ενωματάρχης Βασίλειος Τσέτσος, 9) Οπλαρχηγός Κωνσταντίνος Κωλέτσας, 10) Δεκανεύς Δημήτριος Κοκοράβας. Αντάρτες: Νικόλαος Αμπελογιάννης, Κωνσταντίνος Βασιλείου, Σωτήριος Ζορμπάς, Μιχαήλ Ιωάννου, Γεώργιος Κοψίδης, Βασίλειος Κουλούρης, Δημήτριος Κωλέτσας, Νικόλαος Μέξης, Σπυρίδων Σαπρίκης, Θεόδωρος Τοινέλος, Νικόλαος Τσουκνιάς, Γεώργιος Φύσσας, Νικόλαος Χαρίτος, Ιωάννης Χρήστου. Κάποιοι Τσάμηδες που σώθηκαν διέφυγαν από τον Καλαμά ποταμό στην Αβανία. Αυτοί οι Τσάμηδες, φορώντας γερμανικές στολές, τυραννούσαν και σκότωναν τους Έλληνες της Θεσπρωτίας.

Τώρα στην Αλβανία κινούνται ζητώντας … αποκατάσταση στους τόπους τους! (Θέμα Τσάμηδων για την Ελλάδα δεν υφίσταται. Οι Τσάμηδες έφυγαν για την Αλβανία, για ν’ αποφύγουν την τιμωρία τους. Καταδικάσθηκαν με αποφάσεις του Δικαστηρίου των Ιωαννίνων ως προδότες του Έθνους και οι περιουσίες τους εδημεύθησαν. Τελεία και παύλα). Στη μάχη της Μενίνας, εκτός από τον Συνταγματάρχη Βασίλειο Καμάρα, τον Άγγλο Ταγματάρχη Δαυϊδ Ουάλλας, τον Συνταγματάρχη Ηλία Κάτσιο, οι οποίοι αναφέρθηαν παραπάνω, πολέμησαν τις δοξασμένες εκείνες δύο ημέρες στην Μενίνα ο Αντισυνταγματάρχης Αριστείδης Κρανιάς, οι Επίλαρχοι Ιωάννης Κατσαδήμας και Γεώργιος Αγόρος και οι οπλαρχηγοί Φώτο Κίτσιος και Κώτσιο Νικόλας. Ο Ναπολέων Ζέρβας εκδίδει <<Δελτίον Στρατιωτικής Καταστάσεως 17-8-1944>> με αριθμό πρωτ. 12.601, στο οποίο αναφέρει: <<Σήμερον και περί ώραν 5.30 ήρξατο επίθεσις κατά ΜΕΝΙΝΑΣ και περιοχής της. – Μενίνα και περιοχή της οχυρωμένη με έργα εκστρατείας εις σημεία στηρίγματος, με σημαντικόν αριθμόν πολυβόλων και αυτομάτων …

Κατά τον αγώνα της ημέρας ταύτης περιήλθον εις χείρας των τμημάτων μας 2 αυτοκίνητα αναγνωρίσεως, 1 φορτηγόν και 12 ίπποι έλξεως. -Απώλειαι του εχθρού 27 αιχμάλωτοι. Νεκροί και τραυματίαι δενν εξακριβώθησαν. Απώλειαι ημετέρων: 25 νεκροί και τραυματίαι Αξ/κοί και οπλίται. 2 Μονάδες της VIII Μεραρχίας καλύπτουσι τα διεξάγοντα τον αγώνα τμήματα>>. Την επόμενη ημέρα (18-8-44) εκδίδει ο Ζέρβας νέο Δελτίο: << Σήμερον και ώραν 10.00 ενηργήθη νέα επίθεσις των τμημάτων μας προς κατάληψιν υπολειφθέντος σημείου στηρίγματος (συγκρότημα οικιών) ΜΕΝΙΝΑΣ. – Η μάχη συνεχίσθη με σφοδρότητα μέχρι της 14.30 ώρας, των Γερμανών αμυνομένων μετά πείσματος εντός των οικιών. – Την 14.30 ώραν συνεπληρώθη η κατάληψις ΜΕΝΙΝΑΣ και περιοχής αυτής. – Συνολικαί απώλειεαι Γερμανών κατά την πρώτην και δευτέραν ημέραν της επιθέσεως, γνωσθείσαι μέχρι της στιγμής: – 80 νεκροί και τραυματίαι. – 45 αιχμάλωτοι. – Περιήλθεν εις χείρας μας αρκετόν πολεμικόν υλικόν πλην αυτοκινήτων και ίπππων …>> Ας σημειωθεί ότι στην επιχείρηση αυτή της Μενίνας συμμετείχε, έστω μη μάχιμος, ο Σάκης Πεπόνης, μετέπειτα Υπουργός.