Η παραπλανημένη κοινή γνώμη

Γράφει ο: Κώστας Λ. Χρήστος, Φιλόλογος

«Η κοινή γνώμη θριαμβεύει μόνο εκεί που κοιμάται η σκέψη» Ουάιλντ Όσκαρ

Στις ανθρώπινες κοινωνίες ανέκαθεν, για όσους ήθελαν να ασκήσουν εξουσία πάνω σ΄αυτές ή να στρέψουν το πλήθος σε διάφορα συγκεκριμένα και δυσδιάκριτα κάποτε θέματα, η κοινή γνώμη αποτελούσε και αποτελεί γι αυτούς βασικό παράγοντα της πολιτικής τους προς επίτευξη τους διαφόρων στόχων τους.
Στις μέρες μας οι πολιτικοί ηγέτες, και προπαντός οι διαφημιστές ποικίλων προϊόντων, έχουν αναγάγει τη διαμόρφωση της κοινής γνώμης σε επιστήμη. Και τούτο διότι, όποιος εξ αυτών αλλά και άλλων χειριστών της κοινής γνώμης δεν καταφέρει να πάρει με το μέρος του και να χειραγωγήσει τη συνολική βούληση των πολιτών, πολύ δύσκολα θα πετύχει τους στόχους του. Δεν είναι τυχαίο που ο Μ. Ναπολέων είχε πει ότι «η δύναμη θεμελιώνεται στην κοινή γνώμη. Η κυβέρνηση δεν υπάρχει αν δεν έχει την κοινή γνώμη με το μέρος της».

Τι είναι όμως η κοινή γνώμη και με ποιους τρόπους αυτή διαμορφώνεται, το θεωρώ απαραίτητο να τα γνωρίζουμε. Και τούτο για να μην υποπίπτουμε κάποτε σε παραπλάνηση, την οποία σε πολύ μεγάλο βαθμό επιδιώκουν για μας, όσοι προσπαθούν να μας χρησιμοποιήσουν τεχνηέντως στις διάφορες επιδιώξεις τους. Και θα προσπαθήσω αδρομερώς να αναφερθώ στους διαμορφωτές της κοινής γνώμης, τα μέσα που αυτοί χρησιμοποιούν, καθώς και στους τρόπους προφύλαξής μας από την εξαπάτησή μας μέσω αυτής της παραπλάνησης.

Αρχικά, όταν αναφερόμαστε στην κοινή γνώμη, εννοούμε την ταύτιση των απόψεων των πολιτών πάνω σε διάφορα γεγονότα που αφορούν είτε στην περιορισμένη κοινωνία που ζουν είτε και ευρύτερα αυτής. Και μπορεί βεβαίως ο καθένας να προσεγγίζει τα διάφορα θέματα με τον δικό του τρόπο, να συμφωνεί ή να διαφωνεί, σε πολλές όμως περιπτώσεις με τρόπο σιωπηρό ή φανερό οι απόψεις των κοινωνικών συνόλων συγκλίνουν. Και οι ταυτισμένες αυτές απόψεις τους μπορεί να αφορούν σε τοπικό, εθνικό ή και διεθνές επίπεδο, με αποτέλεσμα πολλάκις οι ενέργειες και οι σκέψεις των επηρεασμένων με τα ίδια ερεθίσματα ανθρώπων να είναι ίδιες και σχεδόν απαράλλαχτες, σαν τις ομοιόμορφες στρατιωτικές στολές.

Στις μέρες μας αναμφισβήτητα βασικοί παράγοντες διαμόρφωσης της κοινής γνώμης είναι πρωτίστως οι κατέχοντες τα ΜΜΕ και οι διαχειριστές τους πίσω από αυτά, φανεροί ή κρυφοί, και από τα οποία καθημερινά οι πολίτες βομβαρδίζονται με πληθώρα ειδήσεων και ερεθισμάτων που αφορούν σε θέματα πολιτικά, ηθικοπνευματικά, κοινωνικά, εμπορικά, αθλητικά, θρησκευτικά και ποικίλης άλλης ύλης.
Ακόμα διάσημες προσωπικότητες, οι πολιτικοί ηγέτες των διαφόρων χωρών, οι διάφοροι σημαντικοί κοινωνικοί φορείς, η μόδα, το χρήμα, τα στερεότυπα, ο συνδικαλισμός, η παιδεία των λαών, οι πολιτικοκοινωνικές συνθήκες, οι ηθικές αρχές και τα ταμπού, και αρκετά άλλα, είναι από τους παράγοντες εκείνους που συμβάλλουν από λίγο ως πολύ στον επηρεασμό της κοινής γνώμης.

Και σίγουρα η σωστά διαμορφωμένη κοινή γνώμη έχει πολλές θετικές συνέπειες για τους ανθρώπους που σχετίζονται με την προσωπική τους ζωή, τη μόρφωσή τους, την οικονομία τους, τη διασκέδασή τους, την προστασία τους, την ευτυχία τους, τη δημοκρατία, τον ανθρωπισμό, καθώς και με άλλες δραστηριότητες και αποφάσεις στη ζωή τους. Αυτή είναι η θετική πλευρά της κοινής γνώμης και αυτή πρέπει να την επικροτούμε. Και βεβαίως σε καμιά περίπτωση δε μπορούμε να μιλάμε για γνήσια κοινή γνώμη όταν αυτή σχηματίζεται από ανελεύθερα και δικτατορικά καθεστώτα. Διότι στα καθεστώτα αυτά η κοινή γνώμη είτε παραποιείται είτε φιμώνεται. Χωρίς βεβαίως να διαγράφεται η άποψη ότι και στα λεγόμενα δημοκρατικά πολιτεύματα αρκετές φορές η κοινή γνώμη είναι μια παραπλανημένη γνώμη.

Και τούτο το τελευταίο μπορεί να συμβεί όταν οι στοχεύοντες στη διαμόρφωση της κοινής γνώμης βγάζουν μελετημένα και στοχευμένα από τη φαρέτρα τους το ψέμα, τη διαστρέβλωση και την απάτη, παραπληροφορώντας με αυτά καθημερινά κι ανελέητα τις ανθρώπινες κοινωνίες. Τότε υπάρχει τεράστιο θέμα για τη ζωή, τις αποφάσεις, και μελλοντική πορεία των ανθρώπων. Ακόμα η ζωή των ανθρώπων εκτίθεται σε μεγαλύτερους κινδύνους όταν οι πολίτες, ως αδυνατούντες να ελέγξουν και να ηθικοποιήσουν τα πανίσχυρα σήμερα ΜΜΕ, δεν προσπαθούν από μόνοι τους να ορθώσουν ηθικοπνευματικά αντερείσματα απέναντι σε αυτά, να μείνουν ανεπηρέαστοι και να προφυλαχθούν από τον καταιγισμό της παραπληροφόρησης.

Και αυτή η παραπληροφόρηση με στόχο την παραπλάνηση των πολιτών, πέρα από τα ΜΜΕ, γίνεται και από πολλούς άλλους παράγοντες. Και ως τέτοιους θα μπορούσα ενδεικτικά να αναφέρω τα ατομικά και κοινά συμφέροντα μέσα στα οποία υποκρύπτονται πολλές φορές κακές συμπεριφορές και προθέσεις ανθρώπων που μετέρχονται παντοίους τρόπους για να επωφεληθούν προσωπικά αδιαφορώντας για τις βλάβες που προκαλούν στις κοινωνίες.
Επίσης τα εκάστοτε πολιτεύματα που διαμορφώνουν κοινωνικές συνθήκες, κατά το δοκούν των εχόντων εξουσία κι όχι προς το συμφέρον των πολλών, είναι αυτά που παραπλανούν τα κοινωνικά σύνολα δρώντας κερδοσκοπικά και αδιαφορώντας πλήρως για τη διαμόρφωση σωστών συνειδήσεων. Και αυτή η εξουσία σήμερα εστιάζεται κυρίως σε όσους ελέγχουν στο μεγαλύτερο βαθμό τους μηχανισμούς εκείνους που στοχεύουν στην παραποίηση της αλήθειας για να την πλασάρουν έτσι παραποιημένη μέσα στα κοινωνικά σύνολα που σε πολύ μεγάλο βαθμό την αποδέχονται άκριτα και με παθητικό τρόπο . Και ως παράδειγμα θα μπορούσα να αναφέρω τις κατά καιρούς ψεύτικες δημοσκοπήσεις , τον «κίτρινο» τύπο, τον εκφοβισμό των πολιτών με ανύπαρκτα θέματα και γενικότερα με ειδήσεις, όταν αυτές προβάλλονται σκοπίμως χαλκευμένες από «αόρατους» ενίοτε κατασκευαστές τους. Είναι τα γνωστά μας fake news.

Επιπλέον η κοινή γνώμη παραπλανάται μέσω της προπαγάνδας. Πολλοί δημοσιογράφοι, πολιτικοί κι όχι μόνο αυτοί, εφευρίσκουν λέξεις κι εκφράσεις με ηθικό βάρος και με αυτές σπιλώνουν ή εκθειάζουν πρόσωπα με στόχο την πλύση εγκεφάλου των πολιτών και την προμελετημένη χειραγώγησή τους. Και μάλιστα όσο περισσότερο συχνά προβάλλονται κι ακούγονται αυτές, τόσο και καλύτερα πιστεύουν οι επινοητές τους ότι θα επηρεάσουν το πλήθος και θα πλήξουν τα πρόσωπα στα οποία στοχεύουν. Και οι στοχεύοντες σ΄αυτά γνωρίζουν ότι οι πηχυαίοι τίτλοι στον τύπο και αλλού επηρεάζουν μεγάλο πλήθος ανθρώπων. «Είναι αμέτρητοι οι άνθρωποι που ποτέ δεν έχουν διαφορετική γνώμη από εκείνη της εφημερίδας τους» είχε πει ο Gustave Le Bon.

Στο στρατηγείο διαμορφωτών της κοινής γνώμης επιστρατεύονται ακόμα οι ψυχολόγοι της μάζας, οι θεατράνθρωποι, οι λεγόμενοι «πνευματικοί άνθρωποι», ακόμα κάποτε και η θρησκεία. Με τον εκφοβισμό των πολιτών μέσα από επικείμενες δήθεν μεγάλες και ποικίλου είδους απειλές και καταστροφές, τη διακωμώδηση πολιτικών προσώπων, δήθεν ελλοχεύοντες κινδύνους για την κοινωνία και κηρύγματα που στοχεύουν στο υποσυνείδητο των ανθρώπων επιχειρείται ο έλεγχος της κοινής γνώμης και η στροφή αυτής προς τις δικές τους επιθυμίες και τα συμφέροντα. Να θυμηθούμε εδώ ότι ο Σωκράτης και ο Χριστός καταδικάστηκαν σε θάνατο από μια παραποιημένη και παραπλανημένη κοινή γνώμη που είχαν κατασκευάσει οι πολέμιοί τους. Κι ο Κολομβιανός συγγραφέας Nicolás Gómez Dávila, μάλλον είχε δίκαιο όταν έγραψε ότι «στην εποχή μας , η κοινή γνώμη δεν είναι το άθροισμα των προσωπικών γνωμών. Το αντίθετο: οι προσωπικές γνώμες είναι η ηχώ της κοινής γνώμης.»

Έκθετος λοιπόν ο άνθρωπος, και χθες και σήμερα, στους διαστρεβλωτές της κοινής γνώμης με κίνδυνο αποπροσανατολισμού του . Και εάν αυτός δεν αυτοπροστατευθεί σίγουρα θα γίνει άθυρμα στα χέρια όσων τον επιβουλεύονται και τον διαμορφώνουν κατά την επιθυμία τους και τα συμφέροντά τους. Και για να το πετύχουν αυτοί χρειάζονται πρωτίστως την αβουλία και την κοιμισμένη σκέψη του λαού.
Οι πολίτες από την πλευρά τους για να μην παραπλανώνται από την ελεγχόμενη κοινή γνώμη από τους «μεγάλους αδελφούς» είναι αδήριτη ανάγκη να λαμβάνουν τα δικά τους μέτρα και να αντιστέκονται σε όσους τους επιβουλεύονται και προσπαθούν να χαλιναγωγήσουν τη σκέψη τους. Κι ως τέτοια θα μπορούσα να επικαλεστώ:
Την πολύπλευρη και συνεχή ενημέρωσή τους πάνω σε θέματα, τα οποία αφορούν στο ίδιο το άτομο ξεχωριστά αλλά και στο κοινωνικό σύνολο, από ποικίλες και διαφορετικές πηγές . Την απαραίτητη κριτική στάση του κάθε ατόμου σε όσα ακούει και βλέπει , είτε ως τηλεθεατής, είτε ως ακροατής είτε ως αναγνώστης και συζητητής.

Ο καθένας να προσπαθεί να διακρίνει, εάν με τη σχηματισμένη κοινή γνώμη προστατεύεται η ελευθερία του, η δημοκρατία, η ποιότητα ζωής του και εάν αυτή κατατείνει στην ευδαιμονία του. Να συμβαδίζει κοντολογίς και να αποδέχεται την κοινή γνώμη όταν «με νου και γνώση» διαβλέπει ότι αυτή συμβάλλει , τόσο στη δική του καλύτερη ζωή όσο και του ευρύτερου κοινωνικού συνόλου. Πάνω απ΄όλα όμως χρειάζεται διαρκής ενημέρωση και πνευματική καλλιέργεια του κάθε ατόμου για να μην πέφτει θύμα των επιτηδείων που τον θέλουν ενεργούμενο άτομο.

Συμπερασματικά, όταν ο πολίτης δεν ενημερώνεται από ποικίλες πηγές για ένα θέμα που τον αφορά, όταν ακούει άκριτα την κάθε είδηση που του προσφέρουν και δεν ενημερώνεται πολύπλευρα , τότε σίγουρα θα είναι ένα άβουλο πιόνι στα χέρια των επιτηδείων που θα τον κατευθύνουν όπου αυτοί θέλουν για να πετύχουν τους δικούς τους στόχους. Ο ανενημέρωτος κι ο απαθής για τα τεκταινόμενα γύρω του πολίτης είναι το καλύτερο θύμα των ποδηγετών της κοινής γνώμης. Χρειάζεται δηλαδή οι άνθρωποι να μην πορεύονται στη ζωή τους «ως δειλοί, άβουλοι μοιραίοι» αλλά να παίρνουν καθημερινά τα δέοντα μέτρα για να μη γίνονται κλοτσοσκούφι και πιστά ελεγχόμενα σκυλάκια δεμένα με λουρί από τα αφεντικά τους, τα αόρατα πλειστάκις.
Και προπαντός πρέπει όλοι να γνωρίζουν ότι μια κοιμισμένη σκέψη αποτελεί το καλύτερο εφαλτήριο όσων στοχεύουν στην παραπλανημένη κοινή γνώμη.