Η Συμβολή του Πολιτισμού στη Βιώσιμη Ανάπτυξη

Γράφει : ο 
Γιάννης Ευσταθόπουλος*

Στα τέλη της δεκαετίας 1950, ο γερμανικής καταγωγής Αμερικανός οικονομολόγος Richard Musgrave (1910-2007) εισήγαγε τον όρο merit good για να περιγράψει αγαθά τα οποία τα άτομα πρέπει να είναι σε θέση να απολαύσουν ανεξάρτητα με την ικανότητα ή ακόμα και την επιθυμία τους να πληρώνουν γι’ αυτά. Ένα αγαθό αξίας παρουσιάζει περισσότερα οφέλη για το άτομο που το απολαμβάνει και την κοινωνία εν γένει απ’ ό,τι το ίδιο το άτομο συχνά συνειδητοποιεί και υπολογίζει. Κατ’ αντιστοιχία, ο όρος demerit good περιγράφει αγαθά με αρνητική κοινωνική αξία. Τα τελευταία έτη παρατηρούμε διεθνώς και στην Ελλάδα μια ραγδαία ανάπτυξη νέων και ανανεωμένων «παραδοσιακών» αγαθών αρνητικής αξίας που υποβαθμίζουν αισθητά την ποιότητα της πολιτισμικής σφαίρας. Τα αγαθά αυτά περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, τα διαδικτυακά τυχερά παίγνια, την ευρεία διάδοση της ακραίας και «ωμής» βίας σε βιντεοπαιχνίδια και στα οπτικοακουστικά έργα, την πρόχειρη διατροφή, μουσικά είδη που προωθούν την αντικειμενοποίηση και υποτίμηση της γυναίκας, τη χρήση βίας και ναρκωτικών και την πολυτελή κατανάλωση και εμπορευματοποιημένες εφαρμογές του διαδικτύου που ωθούν σε νέου είδους εθιστικές συμπεριφορές. Συνολικά, το μείγμα των merit και demerit goods (αγαθά αξίας και αρνητικής αξίας αντίστοιχα) που επικρατεί σε κάθε κοινωνία προσδιορίζει τα επίπεδα πραγματικής ευημερίας μιας κοινωνίας και τη βιωσιμότητα του αναπτυξιακού μοντέλου το οποίο επιλέγει να υιοθετήσει.

Πόσο αναπτυγμένη είναι η πολιτισμική συμμετοχή στην Ελλάδα;
Έρευνα της ΕΛΣΤΑΤ για το έτος 2022 παρουσιάζει ενδιαφέροντα στοιχεία σχετικά με το πολιτιστικά ενεργό τμήμα του πληθυσμού στην Ελλάδα:
• Το 31,6% του πληθυσμού ηλικίας 16 ετών και άνω δεν παρακολούθησε θεατρικές παραστάσεις, συναυλίες, όπερα κ.λπ. διότι δεν τους ενδιαφέρει
• Το 42,8% δεν επισκέφτηκε χώρους πολιτισμού διότι δεν τους ενδιαφέρει
• Το 50,9% δεν διάβασε βιβλία (δεν τους ενδιαφέρει ή δεν τους αρέσει το 41,1% ενώ 9,8% δεν έχει χρόνο)
• Τέλος, το 62,2% δεν εξασκεί καμία πολιτιστική δραστηριότητα όπως μουσική, τραγούδι, χορό θέατρο, φωτογραφία, ζωγραφική, χειροτεχνίες, χαρακτική, συγγραφή ποιημάτων κ.λπ.

Μια «απαισιόδοξη» ανάγνωση των ανωτέρω στοιχείων θα εστίαζε στο ποσοστό ατόμων, ήτοι 6 στους 10, που δεν εξασκούν καμία πολιτιστική δραστηριότητα. Το υψηλό ποσοστό που απαντά ότι δεν ενδιαφέρεται για τις τέχνες και την ανάγνωση συνιστά επίσης ένα ιδιαίτερα ανησυχητικό ποιοτικό εύρημα. Αντιθέτως, μια πιο «αισιόδοξη» ματιά θα επικεντρωθεί στα κατά προσέγγιση 3,6 εκατομμύρια άτομα που διατηρούν μια σχετική ενασχόληση με τον πολιτισμό και τα οποία διαμορφώνουν μια υπολογίσιμη κρίσιμη μάζα. Ανεξάρτητα από το πρόσημο που αποδίδεται στα εν λόγω δεδομένα, η έρευνα της ΕΛΣΤΑΤ μπορεί να συμβάλλει στη στοχοθεσία της δημόσιας πολιτικής.

* Γιάννης Ευσταθόπουλος, Οικονομολόγος, Συντονιστής Παρατηρητηρίου Βιώσιμης Ανάπτυξης ΕΝΑ – Κείμενο εργασίας στο Ινστιτούτο ΕΝΑ
*Όλο το κείμενο εργασίας: https://shorturl.at/yLY03