Και μείωση και γήρανση του πληθυσμού στην Ήπειρο!

Τι δείχνει η έκθεση ΙΟΒΕ για τις ελληνικές περιφέρειες

Μείζον εθνικό πρόβλημα η μείωση και γήρανση του πληθυσμού της χώρας

 

Εκδήλωση για την παρουσίαση της Έκθεσης του ΙΟΒΕ για τις κοινωνικές και οικονομικές τάσεις στις ελληνικές περιφέρειες διοργάνωσαν το Ίδρυμα Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών (ΙΟΒΕ) και το Παρατηρητήριο Περιφερειακών Πολιτικών (ΠΠΠ).

Τα βασικά σημεία της έκθεσης παρουσίασε ο Επικεφαλής Μακροοικονομικών & Χρηματοοικονομικών Μελετών του ΙΟΒΕ, Γιώργος Γατόπουλος.

Όπως τονίζεται στην Έκθεση του ΙΟΒΕ η περιφερειακή ανάπτυξη έχει αναδειχτεί σε βασικό στρατηγικό στόχο πολιτικής τόσο σε εθνικό όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Σε εθνικό επίπεδο, αποτελεί αναγκαία συνθήκη για την επίτευξη βασικών στόχων πολιτικής που συμπεριλαμβάνουν την οικονομική ανάπτυξη, την κοινωνική ευημερία, την πολιτική σταθερότητα και την ανταγωνιστικότητα, σε ένα ολοένα και πιο περίπλοκο και διασυνδεδεμένο διεθνές περιβάλλον. Στο ευρωπαϊκό επίπεδο, αποτελεί τον πυρήνα της αποστολής της ΕΕ για τη δημιουργία μιας ευημερούσας και κοινωνικοοικονομικά συνεκτικής Ευρώπης. Καθώς η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση και διεύρυνση προχωρούν, η μείωση των διαπεριφερειακών ανισοτήτων επιτρέπει την ενίσχυση των θεμελίων του ευρωπαϊκού οικοδομήματος.

Ένα από τα προβλήματα για την Περιφέρεια Ηπείρου είναι το δημογραφικό καθώς σύμφωνα με τα στοιχεία της έκθεσης του ΙΟΒΕ η Ήπειρος μαζί με την Πελοπόννησο έχουν την μεγαλύτερη μέση ηλικία πληθυσμού που αγγίζει τα 49 έτη με μέση ηλικία στην Ελλάδα τα 46,1 έτη. Επίσης η Περιφέρεια Ηπείρου έχει το μεγαλύτερο ποσοστό κατοίκων με ηλικία μεγαλύτερη από τα 60 έτη. Συγκεκριμένα στην Ήπειρο το 34% έχει ηλικία μεγαλύτερη των 60 ετών στην Πελοπόννησο το 33,5% του πληθυσμού, και κατά μέσο όρο στην Ελλάδα το 29,3% και στην Ευρωπαϊκή Ένωση το 27,7 του πληθυσμού.
Η Ήπειρος έχει επίσης το μεγαλύτερο ποσοστό πληθυσμιακής εξάρτηση στην γηραιότερη ηλικία. Η πληθυσμιακή εξάρτηση στην γηραιότερη ηλικία ορίζεται ως ο λόγος του αριθμού των ηλικιωμένων (ηλικίας 65 ετών και άνω) προς τον αριθμό των ατόμων παραγωγικής ηλικίας (15-64 ετών). Στην Ήπειρο το ποσοστό η πληθυσμιακή εξάρτηση στην γηραιότερη ηλικία αγγίζει το 46,5% στην Πελοπόννησο το 43%, στην Ελλάδα το 35,6% και στην Ευρωπαϊκή Ένωση το 33%.

 

 

 

 

 

 

Βασικά συμπεράσματα της Έκθεσης
Από την έκθεση του IOBE προκύπτει ότι υπάρχουν περιθώρια για βελτίωση και ευκαιρίες για σύγκλιση σε μια σειρά από τομείς.
-Η μείωση και γήρανση του πληθυσμού, αν και αποτελούν εθνικό πρόβλημα, παρουσιάζουν μειωμένη ένταση σε επιμέρους περιφέρειες
-Η οικονομική δραστηριότητα παρουσιάζει ιδιαίτερα υψηλή συγκέντρωση στην Αττική, όπου καταγράφεται με διαφορά και το υψηλότερο κατά κεφαλήν ΑΕΠ
-Οι δείκτες ανταγωνιστικότητας διαφέρουν σημαντικά μεταξύ των περιφερειών χωρίς διαχρονική τάση μείωσης των αποκλίσεων
-Οι οικονομικοί δείκτες της νησιωτικής Ελλάδας καταγράφουν πρόσφατα θετικές επιδόσεις, σε τομείς όπως η αγορά εργασίας, οι ρυθμοί ανάπτυξης και ο βαθμός ένταξης στο χρηματοπιστωτικό σύστημα
-Η ετερογένεια μεταξύ περιφερειών παραμένει έντονη σε θέματα εισοδηματικής ανισότητας, υπηρεσιών υγείας και κοινωνικής προστασίας, όπως το ποσοστό πληθυσμού σε κίνδυνο φτώχειας.
Η μείωση και γήρανση του πληθυσμού της χώρας, αποτελούν μείζον εθνικό πρόβλημα. Ο πληθυσμός μειώνεται από το 2010, σημειώνοντας σωρευτική μείωση κατά 5,9% έως το 2022. Αντίστοιχη τάση εμφανίζουν και οι περιφέρειες, με ενδεικτικές όμως ετερογένειες, καθώς η ηπειρωτική Ελλάδα συρρικνώνεται πληθυσμιακά γρηγορότερα από τη νησιωτική Ελλάδα. Ο πληθυσμός στη Δυτική Μακεδονία, την Κεντρική Ελλάδα και την Πελοπόννησο έχει συρρικνωθεί περίπου στο 10%, ενώ το Βόρειο, το Νότιο Αιγαίο, και οι Ιόνιοι Νήσοι έχουν καταγράψει μικρότερη μείωση, γύρω στο 2%. Η Κρήτη είναι η μόνη περιφέρεια στην Ελλάδα που παρουσιάζει οριακά θετικό ρυθμό πληθυσμιακής ανάπτυξης.

Τα στοιχεία για την Ήπειρο
Πληθυσμός (2022): 319.206 (2% συνολικού πληθυσμού της χώρας)
▪ Κατά κεφαλήν ΑΕΠ (2021): €12.200 (μ.ο. χώρας: €17.000)
▪ Ποσοστό ανεργίας (2022): 13,3% (εθνικό ποσοστό: 12.4%)
▪ Μέση ηλικία πληθυσμού (2022): 49 έτη (εθνικός μ.ο.: 46,1 έτη)
Στον τομέα του πολιτισμού και τους διαθέσιμους δείκτες σε περιφερειακό επίπεδο, αναφέρεται ενδεικτικά πως η περιφέρεια της Ηπείρου παρουσιάζει το δεύτερο χαμηλότερο ποσοστό απασχόλησης του πληθυσμού της σε χώρους πολιτισμού μαζί με την Δυτική Μακεδονία.

Στον τομέα του τουρισμού, οι διαθέσιμοι δείκτες γύρω από τις τουριστικές αφίξεις, τις διανυκτερεύσεις και την πληρότητα των καταλυμάτων καταδεικνύουν τα περιθώρια βελτίωσης του κλάδου σε σύγκριση με άλλες περιφέρειες της χώρας. Αξίζει να σημειωθεί πως η Ήπειρος αποτελεί συχνότερη επιλογή για τους τουρίστες της ημεδαπής από ότι της αλλοδαπής.

Δημογραφικές τάσεις 
Η Ήπειρος αποτελεί την τέταρτη μικρότερη πληθυσμιακά περιφέρεια της χώρας, αλλά και την τρίτη λιγότερο πληθυσμιακά πυκνή μαζί με την Πελοπόννησο. Σε όρους δημογραφικών τάσεων, η περιφέρεια κατέγραψε πληθυσμιακή μείωση της τάξης του 7,7% από το 2010 έως και το 2022, η έκτη κατά σειρά μεγαλύτερη μείωση ανάμεσα στις ελληνικές περιφέρειες. Σε όρους ηλικιακής σύστασης του πληθυσμού, η Ήπειρος είναι η γηραιότερη περιφέρεια της χώρας. Συγκεκριμένα, ο λόγος των ατόμων άνω των 65 ετών σε σχέση με τα άτομα μεταξύ 15 και 64 ετών είναι περίπου 46,5%, ο μεγαλύτερος στη χώρα. Η διαχρονική αύξηση του ποσοστού των ατόμων 65 και άνω είναι ιδιαίτερα εμφανής μετά το 2010, ενώ παράλληλα παρατηρούνται ιδιαίτερα μεγάλες μειώσεις στα ποσοστά των ατόμων νεότερης και παραγωγικής ηλικίας.

Οικονομική δραστηριότητα
Στον τομέα της οικονομικής δραστηριότητας, η περιφέρεια Ηπείρου βρίσκεται στην τρίτη από το τέλος θέση στην κατάταξη των περιφερειών όσο αφορά το κατά κεφαλήν ΑΕΠ το 2021.
Εντούτοις, επιδεικνύει μια αναπτυξιακή δυναμική. Ενδεικτικά, κατά την περίοδο 2017-2019 αναπτυσσόταν με ρυθμό μεγέθυνσης υψηλότερο του συνόλου της χώρας, ενώ και το 2021 κατόρθωσε να ανακτήσει το προ πανδημίας επίπεδο του ΑΕΠ της. Επιπλέον, στο διμερές εμπόριο, η περιφέρεια εμφανίζει ένα θετικό ισοζύγιο αγαθών το 2021, καθώς και έναν υψηλό ρυθμό μεταβολής των εξαγωγών αγαθών το διάστημα 2017-2021.

Επιχειρηματικότητα
Η περιφέρεια Ηπείρου εμφανίζει επίδοση υψηλότερη του μέσου όρου των περιφερειών σε τομείς της επιχειρηματικότητας, όπως αποτυπώνονται σε μια σειρά επιλεγμένων μεταβλητών που αφορούν το επιχειρηματικό οικοσύστημα και την ανταγωνιστικότητα.
Ενδεικτικά, η περιφέρεια Ηπείρου παρουσίασε την τέταρτη μεγαλύτερη αύξηση του αριθμού νομικών μονάδων, καθώς και των απασχολουμένων, το διάστημα 2017-2019 και βρίσκεται στην πέμπτη θέση στην κατάταξη κατά φθίνουσα σειρά με βάση το Δείκτη Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΔΠΑ) το 2022.

Αγορά εργασίας
Αναφορικά με την αγορά εργασίας, η περιφέρεια Ηπείρου παρουσιάζει το τέταρτο χαμηλότερο μερίδιο στη συνολική απασχόληση της χώρας την περίοδο 2001-2022. Παράλληλα, η συγκεκριμένη περιφέρεια έχει το έκτο υψηλότερο μέσο ποσοστό μισθωτής απασχόλησης στη χώρα την περίοδο 1999-2022, ενώ το ποσοστό των αυτοαπασχολουμένων ήταν το έκτο υψηλότερο και των βοηθών στην οικογενειακή επιχείρηση το πέμπτο χαμηλότερο. Το ποσοστό ανεργίας, την περίοδο 2008-2013 αυξήθηκε κατά 17,5 π.μ. και διαμορφώθηκε το 2013 οριακά κάτω από το εθνικό ποσοστό. Το 2022 περιορίστηκε κατά 14,1 π.μ. (πέμπτη ισχυρότερη μείωση), και διαμορφώθηκε σε επίπεδο πάνω από το εθνικό ποσοστό. Στην περιφέρεια το μέσο ποσοστό ανεργίας την περίοδο 1999-2022 στα άτομα με χαμηλό επίπεδο εκπαίδευσης (ISCED 0-2) διαμορφώνεται σε 11,8%, στα άτομα με μέσο επίπεδο εκπαίδευσης (ISCED 3-4) σε 19,0% και στα άτομα με υψηλό επίπεδο εκπαίδευσης (ISCED 5-8) σε 12,0%. Τέλος, οι θετικές ροές προσλήψεων-αποχωρήσεων την περίοδο 2015- 2022 διαμορφώθηκαν σε 3,1 χιλ. θέσεις εργασίας κατά μέσο όρο.

Κοινωνικές υπηρεσίες και κοινωνική ένταξη
Παρότι το κατά κεφαλή διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών στην Ήπειρο κινείται σε χαμηλότερα επίπεδα συγκριτικά με τον εθνικό μέσο όρο, η περιφέρεια σημειώνει εν γένει ιδιαίτερα υψηλές επιδόσεις στον τομέα της κοινωνικής ένταξης και της πρόσβασης σε κοινωνικές υπηρεσίες. Ειδικότερα, στην Ήπειρο καταγράφεται το τρίτο χαμηλότερο ποσοστό του πληθυσμού σε κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού, ο τρίτος χαμηλότερος δείκτης εισοδηματικής ανισότητας, αλλά και το δεύτερο χαμηλότερο χάσμα απασχόλησης των φύλων μεταξύ των περιφερειών μετά την Αττική, παρά το γεγονός ότι η Ήπειρος αποτελεί την γηραιότερη ελληνική περιφέρεια. Πολύ υψηλές είναι οι επιδόσεις της περιφέρειας και σε όρους προσδόκιμου επιβίωσης (δεύτερο υψηλότερο προσδόκιμο μεταξύ των περιφερειών μετά το Βόρειο Αιγαίο) αλλά και η δυναμικότητα του συνολικού υγειονομικού συστήματος, όπως αποτυπώνεται μέσα από δείκτες για τη συγκέντρωση κλινών νοσηλείας και ιατρών αναλογικά με τον πληθυσμό των επιμέρους περιφερειών.