«Καλλιεργώντας τὸν ἡγέτη»

Ἄρθρο τοῦ Παναγιώτου Δ. Σάτου

Ὁ Νικολὸ Μακιαβέλι ὑποστήριζε ὅτι ἡ καλύτερη μέθοδος ἀξιολογήσεως τῆς ἐξυπνάδας ἕνὸς ἡγεμόνος, εἶναι νὰ παρατηρήσῃ κανεὶς τοὺς ἀνθρώπους ποὺ ἔχει γύρω του. Τὸ περιβάλλον του, δηλαδή, τὸν χαρακτηρίζει. Χρήσιμο, ἴσως, γιὰ τὸν Πρόεδρο τῆς ∆ημοκρατίας, τὸν Πρωθυπουργὸ ἢ τὸν Πρόεδρο τῆς Βουλῆς. Οἱ περισσότεροι, ὅμως, δὲν εἴμαστε οὔτε ἡγεμόνες, οὔτε ἡγέτες, οὔτε ἐπὶ κεφαλῆς σὲ θέσεις εὐθύνης. Ποιόν ἡγέτη, λοιπόν, θὰ χρειασθεῖ νὰ καλλιεργήσουμε ἢ νὰ ἀξιολογήσουμε;

Ἃς ὑποθέσουμε ὅτι εἶμαι ἀλκοολικὸς καὶ προσπαθῶ νὰ ἀπαλλαγῶ ἀπὸ αὐτὸ τὸ πάθος. Ἂν ἐπιλέξω νὰ κάνω παρέα μὲ ἄλλους ἀλκοολικούς, θὰ καταφέρω ἆρά γε νὰ «κόψω» τὸ ποτό; Μᾶλλον ὄχι. Τότε; Ἀποτάσσω τοὺς ὑπολοίπους ἀλκοολικούς; Ἀσφαλῶς καὶ ὄχι. Τοὺς ἀγαπῶ, ἀλλὰ δὲν τοὺς ὠφελῶ. Καὶ οἱ ἴδιοι μὲ ἀγαποῦν, ἀλλὰ δὲν μποροῦν νὰ μὲ ὠφελήσουν, τουλάχιστον ὅσο «παλεύουμε», ὁ καθένας ξεχωριστά, μὲ τὸ πάθος μας. Ἂν τὰ καταφέρω, ὄχι μόνο δὲν θὰ χρειάζεται νὰ εἶμαι μακριά τους, ἀλλὰ θὰ ἐπιβάλλεται νὰ εἶμαι κοντά τους, διότι θὰ μπορῶ πλέον νὰ τοὺς βοηθήσω, ὅπως ἔκανα καὶ μὲ τὸν ἑαυτό μου. Καὶ οἱ ἴδιοι θὰ μποροῦν νὰ μὲ ἐμπιστευθοῦν, ἀφοῦ θὰ τοὺς μιλῶ σὲ μιὰ συχνότητα ποὺ θὰ ἔχουν τὴ δυνατότητα νὰ ἀκοῦν καὶ νὰ κατανοοῦν. Μέχρι νὰ βγῶ ὅμως νικητὴς ὀφείλω, προσωρινῶς, νὰ ἀπομακρυνθῶ ἀπὸ ὁτιδήποτε θὰ μοῦ δημιουργήσει ῥοπὴ πρὸς τὸ πιοτό. Τὸ τελευταῖο δὲν ἀφορᾶ μόνο πρόσωπα, ἀλλὰ καὶ τόπους. Δὲν θὰ πηγαίνω, γιὰ παράδειγμα, σὲ μέρη ποὺ προσφέρουν ἀλκοόλ, ὅσο προσπαθῶ νὰ σταματήσω τὴν ἐξάρτησίν μου ἀπὸ αὐτό.

Ἂς ὑποθέσουμε τώρα, ὅτι δὲν εἶμαι καπνιστὴς καὶ ἐπιλέγω νὰ συναναστρέφομαι μόνον μὲ καπνιστὲς καὶ νὰ παρευρίσκομαι μόνον σὲ χώρους καπνιστῶν. Τὸ πιὸ πιθανὸν εἶναι νὰ μὴν καταφέρω μόνος μου νὰ βοηθήσω τοὺς γύρω μου νὰ ἀπαλλαγοῦν ἀπὸ μία συνήθεια, ἡ ὁποία βλάπτει τὴν ὑγεία τους, ἀλλὰ καὶ τὴν τσέπη τους. Γιατί εἶναι διαφορετικὸ τὸ «θέλω νὰ βοηθήσω», ἀπὸ τὸ «μπορῶ νὰ βοηθήσω». Κι ἂν τελικῶς δὲν γίνω κι ἐγὼ καπνιστής, εἶναι σχεδὸν βέβαιο ὅτι τουλάχιστον θὰ θεωρῶ τὸ κάπνισμα λιγότερο βλαβερὸ ἀπ’ ὅ,τι πρίν. Δηλαδή, ἀντὶ νὰ ὠφελήσω, θὰ ζημιώσω καὶ θὰ ζημιωθῶ.

Ἀπὸ τὰ ἀνωτέρω, ἐμφαίνεται τὸ πόσο σημαντικὸ εἶναι καὶ τὸ πόσο μὲ ἐπηρεάζει τὸ περιβάλλον μέσα στὸ ὁποῖο ἐπιλέγω, τὶς περισσότερες φορές, νὰ ζῶ. Εἴτε τὸ θέλω εἴτε ὄχι, εἴτε τὸ παραδέχομαι εἴτε ὄχι, τὸ περιβάλλον μὲ διαμορφώνει σὲ μεγάλο βαθμό. Τότε, γιὰ ὅλα φταίει τὸ περιβάλλον, οἱ ἄλλοι δηλαδή; Ὄχι! Φταίω μόνον ἐγώ. Δικές μου εἶναι οἱ ἐπιλογές, ὄχι τῶν ἄλλων. Καὶ γιὰ τὶς περιπτώσεις ποὺ ἐπιλογὲς ἄλλων ἐπηρεάζουν τὴ δική μου ζωή, θὰ πρέπει νὰ ἔχω κατὰ νοῦ τὸ παράδειγμα τῶν δύο ἀνθρώπων ποὺ εἶχαν τὶς ἴδιες συνθῆκες ζωῆς, ὅπου ὁ μὲν πρῶτος αἰσθανόταν εὐτυχής, ὁ δὲ δεύτερος δυστυχής. Δὲν ἦταν οἱ συνθῆκες τῆς ζωῆς τους ὑπεύθυνες γιὰ τὴν εὐτυχία ἢ τὴ δυστυχία τους, ἀλλὰ ἡ στάσις τους ἀπέναντι στὶς συνθῆκες τῆς ζωῆς τους.

Νά, λοιπόν, ποιὸν ἡγέτη χρειάζεται νὰ ἀξιολογοῦμε καὶ νὰ καλλιεργοῦμε. Τὸν ἴδιο μας τὸν ἑαυτό. Εἴμαστε οἱ ἡγέτες τοῦ ἑαυτοῦ μας. Ὁ Μακιαβέλι εἶχε δίκιο. Μποροῦμε νὰ ἀξιολογήσουμε τὸν ἑαυτό μας, κοιτώντας τοὺς ἀνθρώπους ποὺ ἔχουμε γύρω μας. Κοιτώντας τὶς ἐπιλογές, οἱ ὁποῖες διαμόρφωσαν τὸ περιβάλλον μας. Καὶ μὲ τὴ μελέτη αὐτῶν θὰ ἐπιτύχουμε τὴν καλλιέργεια τοῦ ἡγέτη ποὺ ἔχουμε μέσα μας, ὁ ὁποῖος θὰ μπορεῖ νὰ προσφέρῃ καὶ σὲ ξένα περιβάλλοντα ποὺ πιθανότατα θὰ ὑπάρχει.

* Ὁ Παναγιώτης Σάτος εἶναι ὑποψήφιος Διδάκτωρ Τεχνητῆς Νοημοσύνης στὸ Πανεπιστήμιο Ἰωαννίνων.
(Ἐπόμενο ἄρθρο τὸ Σάββατο 6 Ἰουνίου 2020)