Κλιματική αλλαγή και επιπτώσεις στη συγκομιδή ελιάς στη Λέσβο/

Η Επιστημονική Εταιρία Εγκυκλοπαιδιστών Ελαιοκομίας (4Ε) έγινε αποδέκτης παρατηρήσεων από τη Λέσβο, στην οποία η κλιματική αλλαγή επιφύλαξε ελάχιστες έως κατά τόπους μηδενικές βροχοπτώσεις από Μάρτιο 2024 μέχρι τα μέσα Νοεμβρίου, με συνέπεια το πρώιμο -ήδη από τον Οκτώβρη- μαύρισμα του ήδη συρρικνωμένου και μικρότατου μεγέθους ελαιοκάρπου. Οι μικρές όμως αποδόσεις, που παρατηρήθηκαν στην αρχή, έγιναν ακόμη μικρότερες με την έλευση των βροχών. Έτσι πολλοί παραγωγοί διέκοψαν τη συγκομιδή, μετατοπίζοντάς την χρονικά για Φεβρουάριο – Μάρτιο προσδοκώντας αύξηση της παραγωγής ελαιολάδου. Για την ορθότητα της πρακτικής αυτής όμως γεννώνται επιφυλάξεις.

Σχετικά ερωτήματα προκάλεσαν την έκδοση της ανακοίνωσης της 4Ε που ακολουθεί, την οποία επιμελήθηκε ο ομότιμος καθηγητής και τ. πρύτανης του ΓΠΑ Σταύρος Βέμμος. Η ανακοίνωση αποτελείται από δύο μέρη. Το πρώτο γενικό πληροφοριακό και το δεύτερο κωδικοποιημένες οδηγίες προς τους παραγωγούς.

ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΣΤΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ ΠΑΡΑΓΩΓΩΝ ΤΗΣ ΛΕΣΒΟΥ
1. Η ελαιοποίηση στην ελιά σταματά στους κανονικά ανεπτυγμένους καρπούς όταν πάρουν το φυσιολογικά αναπτυσσόμενο μαύρο χρώμα και συνήθως ολοκληρώνεται το αργότερο στα τέλη Δεκεμβρίου. Στην περίπτωση των πολύ στρεσαρισμένων καρπών (όπως αυτών στη Λέσβο) το μαύρισμα έγινε πολύ νωρίτερα το φθινόπωρο και εκτιμάται ότι και η παραγωγή και συσσώρευση ελαιολάδου σταμάτησε νωρίτερα.

2. Η συλλογή των καρπών πρέπει να γίνει άμεσα και θα έπρεπε να είχε ήδη πραγματοποιηθεί.

3. Υπάρχουν πολλοί λόγοι που θα πρέπει να συντελεστεί το συντομότερο δυνατόν που είναι οι πιο κάτω.

α. Αν η % ελαιοπεριεκτικότητα αυξηθεί το Φεβρουάριο θα οφείλεται κύρια στη μείωση της περιεκτικότητας του νερού στους καρπούς και όχι στην παραπέρα συσσώρευση ελαιολάδου.

β. Η όψιμη συλλογή (Φεβρουάριο-Μάρτιο) συμπίπτει με την διαφοροποίηση των ανθοφόρων οφθαλμών που θα μειώσει την ανθοφορία και την επόμενη παραγωγή. Αντίθετα η πρώιμη συλλογή είναι γνωστό ότι αυξάνει την επόμενη παραγωγή γιατί δημιουργείται νέα βλάστηση ή αυξάνεται η υπάρχουσα καθώς και η διαφοροποίηση ανθοφόρων οφθαλμών με αποτέλεσμα μεγαλύτερη ανθοφορία και παραγωγή την επόμενη χρονιά και μείωση της παρενιαυτοφορίας.

γ. Η πολύ όψιμη συλλογή και ειδικά αν επικρατήσουν σχετικά υψηλές θερμοκρασίες μπορεί να επηρεάσουν αρνητικά την ποιότητα του ελαιολάδου δ. Ενέχει κινδύνους φυσιολογικής καρπόπτωσης με ζημιά για τους παραγωγούς.

ε. Η παραμονή μέχρι αργά των καρπών στο δέντρο, σε συνδυασμό με την καρπόπτωση θα δημιουργήσουν κίνδυνο μολύνσεων από γλοιοσπόριο ή και άλλων ασθενειών στην επόμενη ανθοφορία και καρποφορία.
στ. Το ίδιο ισχύει και για την προσβολή από το δάκο γιατί περισσότεροι μολυσμένοι καρποί στο έδαφος ή στο δέντρο θα διατηρήσουν μεγαλύτερους πληθυσμούς δάκου που θα προσβάλλουν τους καρπούς της επόμενης περιόδου.

Ειδικότερα η επίδραση στην ποιότητα οφείλεται στην ανάπτυξη μυκήτων που παράγουν ένζυμα που υδρολύουν το ελαιόλαδο και αυξάνουν την οξύτητα. Επίσης, επηρεάζουν τη σύνθεση του ελαιολάδου μειώνοντας τα ακόρεστα λιπαρά οξέα και αυξάνοντας τα κορεσμένα. Όσο οι καρποί μένουν πάνω στα δέντρα μειώνονται δραστικά και οι πολυφαινόλες που αποτελούν τα κύρια αντιοξειδωτικά συστατικά του ελαιολάδου.