Κομμένο 2021- Το τραπέζι της Σοφίας.
Γράφει η Κατερίνα Σχισμένου
Το τραπέζι της Σοφίας
(μια εγκατάσταση από τους Χρήστο Παππά, εικαστικό και Αμάρ Μπάσιτς, αρχιτέκτονα)
«Η Σοφία Σκάρα βρέθηκε νεκρή από τον σύζυγό της στις σκάλες του σπιτιού της, τη 16η Αυγούστου 1943 και δίπλα της ένα τσεκούρι που είχε πάρει για να αμυνθεί απέναντι στους Γερμανούς στρατιώτες. Μέσα στο σπίτι βρέθηκαν τα καμένα κουφάρια των τριών από τα πέντε παιδιά της, καθώς και της μητέρας του συζύγου της. Η Σοφία ήταν μια ιδιαίτερη γυναίκα – όπως δήλωνε στο ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ το 1982 – ο σύζυγός της, Σεραφείμ Σκάρας. Η ίδια, ήταν η αιτία που επέζησε ο σύζυγός της, προτρέποντάς τον να απομακρυνθεί από το σπίτι, γιατί πιθανόν να εκτελούν μόνο τους άντρες.
Το σπίτι της Σοφίας, εξήντα πέντε χρόνια μετά, αγοράστηκε από την Κοινότητα Κομμένου, με σκοπό να γίνει το μουσείο του Ολοκαυτώματος. Έτσι η Σοφία, μ’ έναν τρόπο, είναι η οικοδέσποινα της ιστορικής μνήμης του Ολοκαυτώματος του Κομμένου, καθώς και η δική μου ηρωίδα, ως ακόμη μια γυναίκα της Ηπείρου.-Χρήστος Παππάς.»
Η διαχείριση της μνήμης ειδικά σε τόσο τραυματικές καταστάσεις όπως η σφαγή του Κομμένου δεν ήταν και ούτε θα μπορούσε να είναι μια τόσο απλή υπόθεση. Οι μνημονικές εκδηλώσεις πέραν του τυπικού τους πλέον που λόγω της πανδημίας έχουν αρκετά περιοριστεί θα μπορούσαν ν΄αποτελέσουν μια νέα αρχή για την αντιμετώπιση των συλλογικών κοινωνικών τραυμάτων μέσα σε μια τόσο μικρή κοινωνία, όπως αυτή του χωριού του Κομμένου αποκτώντας μια μορφή εξωστρέφειας και έκφρασης ενός δημόσιου λόγου.
Πώς; Μα μέσω της τέχνης, που πάντοτε έχει ένα δημόσιο πρόσωπο και λόγο, μια απεριόριστη γλώσσα έκφρασης και ελευθερία διαχείρισης πολλών στρωμάτων, τόσο γνωστικών και συγκινησιακών όσο και μεταγνωστικών και διερευνητικών στην μικρο- και μακρο- κοινωνική συγκινησιακή διεργασία. Έτσι παρατηρήσαμε με ιδιαίτερη συγκίνηση το «Τραπέζι της Σοφίας» μιας σφαγιασθείσας στο μεγάλο αυτό έγκλημα, μιας γυναίκας που μας μιλά μέχρι σήμερα με το δικό της πένθος και με τη δική της γλώσσα. Ένα τραπέζι που της ανήκει, καρέκλες των οικείων της, των παιδιών της που χάθηκαν μαζί της- ένα τραπέζι που καλωσορίζει τους επισκέπτες κι αυτής την εκδήλωσης και τους δίνει το χέρι να το συνεχίσουν, να το τιμήσουν, να την θυμηθούν…
Ένα τραπέζι που όπως μας εκμυστηρεύτηκε και ο ίδιος ο καλλιτέχνης, ο Χρήστος Παππάς που «συνομιλεί» μαζί της εδώ και χρόνια το θέλει πίσω στο σπίτι της. Εκεί θα βρεθεί στο φυσικό του χώρο, στο προαύλιο της καμμένης της αυλής για να διδάσκει στις γενιές που θα έρχονται πως κάθε κακό δεν αργεί να γίνει ή να επαναληφθεί εάν δεν επαγρυπνούμε αρκετά και θαρρετά…
Αυτή τη φορά, το Κομμένο τίμησε τη Σοφία, την κάθε Σοφία με τους νεκρούς της, τους δικούς μας νεκρούς.