Γράφει ο Νίκος Μπιλανάκης *
Γιατί η ιστορία διδάσκει.
Και μπορεί να μας βοηθήσει να αντιμετωπίσουμε με περισσότερη γνώση, σοφία και αποτελεσματικότητα, την τωρινή απειλή της πανδημίας του covid-19.
Και συνεισφέρει στο πάψιμο των μυθευμάτων, του αρνητισμού και της συνωμοσιολογίας κλπ, που απειλούν την δημόσια υγεία. Γιατί, όταν δοθούν στους ανθρώπους επαρκείς πληροφορίες, αυτοί μπορούν να τις μετατρέψουν σε γνώσεις και τις γνώσεις σε σοφία.
Η γρίπη και η COVID-19: ομοιότητες και διαφορές
Η γρίπη είναι μια μεταδοτική ασθένεια που προκαλείται από ιούς RNA της οικογένειας των Ορθομυξοβλεννοϊών (Orthomyxoviridae), με πιό σημαντικούς ανάμεσα τους τους ρινοιούς ή ιούς Influenza.
Από τους ιούς influenza, τρείς τύποι, συγκεκριμένα ο τύπος A, B and C, είναι ικανοί να προκαλέσουν επιδημίες στους ανθρώπους, με τον influenza A να αποτελεί τόν πιό συχνά διαδεδομένο τύπο. Οι ιοί influenza τύπου Α υποδιαιρούνται περαιτέρω σε πολλούς υπότυπους, που περιγράφονται με συνδυασμό γραμμάτων Η και Ν με αριθμούς δίπλα τους (από H1 μέχρι H18) και (από N1 μέχρι N11) που υποδηλώνουν διαφορετικά υποστελέχη αυτής της κατηγορίας. Στους ανθρώπους τα κοινά συμπτώματα της γρίπης είναι πυρετός, πόνος στον λαιμό, μυικοί πόνοι, έντονος πονοκέφαλος, βήχας, αδυναμία και γενική αδιαθεσία. Σε σοβαρές περιπτώσεις η γρίπη προκαλεί πνευμονία, που μπορεί να είναι θανατηφόρα, ειδικά στα μικρά παιδιά και τους ηλικιωμένους. Μερικές φορές την γρίπη την μπερδεύουμε με το κοινό κρυολόγημα αλλά η γρίπη είναι πολύ πιο σοβαρή ασθένεια. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας η γρίπη “είναι μια σοβαρή παγκόσμια υγειονομική απειλή” με την θνησιμότητα της να είναι κοντά στο 0.1% .
Η γρίπη εξαπλώνεται στον κόσμο με εποχιακές πανδημίες, σκοτώνοντας εκατομμύρια ανθρώπους στα πανδημικά χρόνια και χιλιάδες ανθρώπους σε μη πανδημικά χρόνια. Τέσσερις επιδημίες γρίπης συνέβησαν τον 20ό αιώνα και μία στον 21ο αιώνα, με την κάθε μια εκ των επιδημιών αυτών να οφείλεται κάθε φορά σε νέο στέλεχος της ίδιας οικογένειας των Ορθοβλεννοϊών. Το 1918 χτύπησε την ανθρωπότητα η Ισπανική γρίπη και ο ιός που την προκάλεσε ήταν ο Η1Ν1. Ο ιός αυτός ουδέποτε εγκατάλειψε τους ανθρώπους και νέα στελέχη του (μεταλλάξεις) συνέχισαν να τους ταλαιπωρούν.
Την πρώτη φορά το 1957 το στέλεχος Η2Ν2 προκάλεσε την πανδημία της λεγόμενης Ασιατικής γρίπης, και τη δεύτερη φορά το 1968 το στέλεχος Η3Ν2 προκάλεσε τη επιδημία του Χονγκ-Κόγκ. Η ταχεία ανάπτυξη εμβολίων τόσο κατά του ιού της Ασιατικής γρίπης όσο και κατά της γρίπης του Χονγκ-Κονγκ, όπως και η διαθεσιμότητα αντιβιοτικών για τη θεραπεία των δευτερογενών λοιμώξεων, περιόρισαν την εξάπλωση και τη θνησιμότητα των πανδημιών αυτών. Το έτος 1977 ένας άλλος, ελαφρά διαφοροποιημένος υπότυπος του Η1Ν1 προκάλεσε τη λεγόμενη Ρωσική γρίπη, που αντιμετωπίστηκε πάλι με την παραγωγή ενός εμβολίου. Το 2003-2004 εμφανίσθηκε επίσης η Γρίπη των Πτηνών (με τον υποτύπο H5N1) αλλά η μετάδοση της από άνθρωπο σε άνθρωπο ήταν ελάχιστη.
Οι κοροναϊοί αποτελούν μια μεγάλη οικογένεια ιών, που βρίσκονται συνήθως στα ζώα, και μέχρι το 2003 θεωρούνταν σχετικά ακίνδυνοι. Ο κοροναιός SARS-CoV-2, που προκαλεί την ασθένεια COVID-19, δεν είναι ο πρώτος κοροναιός που έχει απειλήσει τον άνθρωπο. Το 2002 προηγήθηκε τόσο ο κοροναιος SARS-CoV και το 2012 ο MERS-CoV, που επίσης προσέβαλλαν τον άνθρωπο. Ο SARS-CoV-2 διαφέρει από τους άλλους δύο ιούς κυρίως ως προς την δυνατότητα του να μεταδίδεται γρήγορα μέσω της ανθρώπινης επαφής. Μπορεί να μην έχει εμφανή συμπτώματα (δημιουργώντας ασυμπτωματικούς φορείς) ή μπορεί να προκαλεί ήπια συμπτώματα που μοιάζουν με αυτά μιας κοινής γρίπης, μπορεί, όμως, να προκαλεί και ιδιαίτερα σοβαρά προβλήματα υγείας ή και θάνατο, κυρίως σε ηλικωμένους και άτομα με άλλα προυπάρχοντα σοβαρά προβλήματα υγείας. Γενικά και οι τρείς αυτοί ιοί, δηλαδή τόσο ο SARS-CoV-2 όσο και ο MERS-CoV και ο SARS-CoV-2 προκαλούν σοβαρά αναπνευστικά προβλήματα στον άνθρωπο. Υπάρχουν ακόμα τέσσερις κοροναιοί αλλά αυτοί προκαλούν μόνο ήπιες αναπνευστικές ασθένειες στους ενήλικες.
Κοινά στοιχεία των πανδημιών αφενός της γρίπης (του 1918, του 1957, του 1968 και του 1977, του 2003) και αφετέρου των επιδημιών των κορονοιών (του SARS-CoV το 2002, του MERS-CoV το 2012 και του SARS-CoV-2 το 2019) είναι ο γεωγραφικός τόπος εμφάνισης του ιού (η Ανατολική Ασία), η ήπια συμπτωματολογία που προκαλούν στους περισσότερους, το υψηλό ποσοστό μεταδοτικότητας, το ποσοστό θνησιμότητας που εμφανίζουν οι προσβεβλημμένοι μέσω της πνευμονίας και της ανοσολογικής αντίδρασης του οργανισμού που προκαλούν.
Ένα άλλο κοινό χαρακτηριστικό είναι πως τόσο στις επιδημίες γρίππης, όσο και τώρα, η παραγωγή εμβολίου και η διανομή του στους ανθρώπους συνετέλεσε και συντελεί αποτελεσματικά στην σωτηρία των ανθρώπων. Ένα ακόμα κοινό στοιχείο είναι η οικονομική ύφεση που οδήγησαν τότε και οδηγούν και τώρα. Η κυριότερη διαφορά των πανδημιών αυτών έγκειται στο ότι οφείλονται σε διαφορετικό παθογόνο ιό: ιοί της οικογένειας των Ορθοβλεννοϊών στη γρίπη, κοροναιοί στην επιδημία του SARS-CoV-2. Και αν για τον ιό της γρίπης γνωρίζουμε αρκετά, μια που είναι γύρω μας πάνω από 2-2.500 χρόνια, για τον νέο κοροναϊό SARS-CoV2 δεν ξέρουμε πολλά πράγματα αφού πέρασε στον ανθρώπινο οργανισμό πολύ πρόσφατα.
* Ο Ν. Μπιλανάκης είναι γιατρός