Γιατί η ιστορία διδάσκει. Και μπορεί να μας βοηθήσει να αντιμετωπίσουμε με περισσότερη γνώση, σοφία και αποτελεσματικότητα, την τωρινή απειλή της πανδημίας του covid-19.Και συνεισφέρει στο πάψιμο των μυθευμάτων, του αρνητισμού και της συνωμοσιολογίας κλπ, που απειλούν την δημόσια υγεία. Γιατί, όταν δοθούν στους ανθρώπους επαρκείς πληροφορίες, αυτοί μπορούν να τις μετατρέψουν σε γνώσεις και τις γνώσεις σε σοφία
Επιδημίες και Κίνα
Γράφει ο Νίκος Μπιλανάκης
Από την Κίνα, τα τελευταία εκατό χρόνια, προήλθαν πέντε πανδημίες γρίπης και δύο πανδημίες με κορονοιό, που άφησαν πίσω τους εκατομμύρια νεκρών. Πιο συγκεκριμένα, από την Κίνα ξεκίνησαν:
-Η Ισπανική Γρίπη (H1N1), τα έτη 1918-19, μάλλον εμφανίστηκε για πρώτη φορά στην Κίνα και από εκεί εξαπλώθηκε σε όλο τον κόσμο. Ο ιός φαίνεται ότι προήλθε από τα πτηνά, από τα οποία μεταπήδησε στον άνθρωπο και στη συνέχεια άρχισε να μεταδίδεται από άνθρωπο σε άνθρωπο.
-Η Ασιατική γρίπη (H2N2), τα έτη 1957-58. Και τούτη η πανδημία «γεννήθηκε» στην Κίνα και μέσα σε έξι μήνες ο ιός είχε τυλίξει ολόκληρη τη Γη! Η θνητότητα ήταν αρκετά υψηλή, αλλά χαμηλότερη από εκείνη της Ισπανικής γρίπης.
-Η Γρίπη του HONG – KONG (H3N2) το 1968. Ο ιός πρωτοεμφανίστηκε στο Χόγκ Κόνγκ (κινεζικό κρατίδιο) τον Ιούλιο και επεκτάθηκε στη νοτιοανατολική Ασία, ενώ τον Σεπτέμβριο οι στρατιώτες που γύριζαν από το Βιετνάμ τον έφεραν στις ΗΠΑ. Η νόσος προκάλεσε παγκόσμια κινητοποίηση και τέθηκε υπό τον συντονισμό του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας. Από τον Νοέμβριο 1969 παράχθηκε και κυκλοφόρησε εμβόλιο κατά της γρίπης αυτής. Σε σύγκριση πάντως με τις προηγούμενες πανδημίες του 20ου αιώνα η πανδημία αυτή θεωρήθηκε ηπιότερη.
-Η Ρωσική γρίπη (αναφέρεται και ως Ερυθρά γρίπη), που παρά το όνομά της, άρχισε και αυτή από τη Βόρεια Κίνα τον Μάιο του 1977 και μέχρι το Δεκέμβριο του 1978 είχε εξαπλωθεί σε όλο τον κόσμο. Οφειλόταν σε έναν ελαφρά διαφοροποιημένο υπότυπο Η1Ν1 που πιθανόν διέφυγε από εργαστήριο. Το 1979 παράχθηκε εμβόλιο που κάλυπτε και τα στελέχη του ιού της Ρωσικής γρίπης.
-Ο κορονοιός SARS-CoV εμφανίσθηκε στο τέλος του 2002 στην νότια Κίνα, μετά την μετάδοσή του από τις νυκτερίδες στον άνθρωπο μέσω της μασκοφόρας φοινικοσιβέτας, άγριου θηλαστικού που πωλείται ζωντανό στις αγορές της Κίνας για το κρέας του. Από την άνοιξη του 2003, προκαλεί πανικό στην Ασία, κυρίως στην Κίνα, το Χονγκ Κονγκ και την Σιγκαπούρη, αναγκάζοντας τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας να κηρύξει διεθνή υγειονομικό συναγερμό. Η επιδημία θα προκαλέσει τον θάνατο 774 ανθρώπων επί 8.096 κρουσμάτων σε 30 χώρες με την Κίνα και το Χονγκ Κονγκ να συγκεντρώνουν το 80% των κρουσμάτων.
-Η Γρίπη των Πτηνών, τα έτη 2003-2004 (H5N1). Αν και κρούσματα γρίπης των πτηνών από τον υπότυπο Η5Ν1 είχαν παρουσιαστεί και το 1997 και οδήγησαν τότε στον σφαγιασμό 1,5 εκατομμύριο πουλερικών για να αντιμετωπιστεί, την άνοιξη του 2004 ξεκίνησε νέα επιδημία. Ο ιός αυτός ενδημεί κυρίως μεταξύ των πτηνών, και ιδιαίτερα των πτηνών εκτροφής, και η προσβολή των ανθρώπων οφείλεται στην απευθείας επαφή με τα πτηνά. Κατά συνέπεια, δεν μπορεί να γίνει λόγος για ανθρώπινη επιδημία γρίπης των πτηνών, αφού η μετάδοση από άνθρωπο σε άνθρωπο δεν είναι δυνατή ή ελάχιστη.-Το Δεκέμβριο του 2019 στην πόλη Γιουχάν της Κίνας ένας νέος τύπος κοροναϊού SARS-CoV-2, που μοιάζει με τον ιό SARS-CoV, εμφανίστηκε και οδήγησε στην τωρινή πανδημία της νόσου COVID-19.
Κατά την ίδια χρονική περίοδο υπήρξαν και άλλες επιδημίες που πρωτοεμφανίστηκαν σε άλλες χώρες, εκτός Κίνας (όπως η επιδημία του HIV/AIDS που εντοπίστηκε για πρώτη φορά στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό το 1976 σκοτώνοντας πάνω από 36 εκατ. ανθρώπους μέχρι σήμερα, η επιδημία του ιού Έμπολα, που πρωτοεμφανίστηκε το 1976 επίσης πάλι στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, η επιδημία κρυπτοσποριδίωσης που εμφανίστηκε στο Μιλγουόκι των ΗΠΑ το 1993 με ελάχιστα θύματα, η επιδημία της γρίπης των χοίρων, που εμφανίστηκε το 2009 στο Μεξικό κλπ). Το γεγονός, όμως, ότι τόσες πολλές, αριθμητικά, επιδημίες πρωτοεμφανίστηκαν στην Κίνα, μας αναγκάζει να αναρωτηθούμε για τις αιτίες που οδηγούν τόσους παθογόνους μικροοργανισμούς να ξεκινούν επιδημίες από το έδαφος της, κάνοντας την Κίνα να μοιάζει με ένα καζάνι στο οποίο βράζουν νέα μικρόβια. Γιατί συμβαίνει αυτό; Ποιοί είναι οι λόγοι για τους οποίους αυτή η περιοχή του κόσμου φαίνεται να αποτελεί την μήτρα στην οποία ευδοκιμούν οι διάφοροι ιοί;
Οι λόγοι αυτοί είναι:
α) ο υπερπληθυσμός της, που χαρακτηρίζει αυτή την χώρα και αναγκάζει εκατομμύρια ανθρώπων να συσσωρεύονται σε υπερμεγέθεις πόλεις. Ένα μεγάλο τμήμα αυτού του πληθυσμού παραμένει φτωχό, παρά τους εντυπωσιακούς ρυθμούς οικονομικής ανάπτυξης που παρουσιάζει η χώρα, τα τελευταία χρόνια.
β) το ζεστό και ιδιαίτερα υγρό κλίμα αυτής της περιοχής του κόσμου αποτελεί ένα ακόμα λόγο, αφού θεωρείται εξαιρετικά ευδόκιμο για την ανάπτυξη μικροοργανισμών.
γ) η διατήρηση και συνέχιση από μέρους της κινέζικής κοινωνίας παραδοσιακών δραστηριοτήτων και πρακτικών. Πιο συγκεκριμένα, οι Κινέζοι επιδεικνύουν μια ιδιαίτερη προτίμηση στην κατανάλωση κρέατος από άγρια ζώα, καθώς και μια προτίμηση στην προμήθεια του από λαϊκές αγορές. Στην αναζήτηση φτηνής πρωτεϊνούχας τροφής από άγρια ζώα κατευθύνονται και οι φτωχοί πληθυσμοί για να επιβιώσουν. Τελικά, η αυξημένη αυτή ζήτηση για το κρέας σπάνιων ζώων από λαϊκές αγορές έχει ως αποτέλεσμα να μπορεί να βρει κανείς πάνω στον ίδιο πάγκο ή μέσα στα ίδια κλουβιά φίδια, κροκόδειλους, σκαντζόχοιρους και ελάφια. Συχνά αυτές οι αγορές είναι υπαίθριες και οι έμποροι στριμώχνονται σε στενούς χώρους για να πουλήσουν το εμπόρευμα τους. Στα αγγλικά αποκαλούνται «wet markets», υγρές αγορές, όπου κεφάλια ζώων που μόλις σφάχτηκαν, βιολογικά υγρά από τους ανθρώπους, όλα βρίσκονται ανάκατα στο έδαφος, δίπλα από εκεί που παίζουν τα παιδιά ή ψάχνουν για τροφή τα υπόλοιπα ζωντανά. Ζεστοί και υγροί χώροι που άνθρωποι και ζώα καλούνται να συνοικήσουν σε ιδιαίτερα κοντινές αποστάσεις αποτελούν ιδανικές συνθήκες για την ανάπτυξη ιών και την διασπορά τους στον άνθρωπο.
δ) ο ρόλος των ζώων. Επτά στις δέκα μολυσματικές ασθένειες που πλήττουν τον άνθρωπο προέρχονται από τα ζώα. Το πώς κάποια στιγμή οι ιοί «αποφασίζουν» να πραγματοποιήσουν το μεγάλο άλμα από το ένα είδος στο άλλο είδος, μεταπηδώντας και στους ανθρώπους, εξακολουθεί να αποτελεί ένα μυστήριο, αλλά από τα προηγούμενα εύκολα συνάγεται ότι τόποι όπως η Κίνα χρησιμεύουν ως τόποι συνάντησης άγριων ζώων και ανθρώπων
Όσον αφορά την τρέχουσα πανδημία του Covid-19, οι ΗΠΑ επιρρίπτουν ευθύνες στην Κίνα, όχι τόσο για τις συνθήκες τροφικού εφοδιασμού των πολιτών της, που παραπάνω εκθέσαμε, αλλά κυρίως για “απόπειρες της χώρας να αποκρύψει τον ακριβή χρόνο έναρξης της επιδημίας στην επικράτεια της και για τη μη ορθή διαχείριση της”. Πιο συγκεκριμένα, οι Κινέζικες αρχές κατηγορούνται από τις ΗΠΑ ότι τον Δεκέμβριο του 2019 όταν εμφανίστηκε ο νέος ιός στην πόλη Γουχάν, οι αρχές άργησαν να αντιληφθούν την επικινδυνότητα της κατάστασης και αρχικά προσπάθησαν να αποκρύψουν τα γεγονότα.
Αργότερα, όταν οι κινεζικές αρχές προέβησαν σε μια διόρθωση του αριθμού των νεκρών της Γουχάν, ανακοινώνοντας πως στην κινεζική μητρόπολη ο κορονοϊός δεν σκότωσε 2.579 αλλά 3.869 ανθρώπους, οι ΗΠΑ δεν έχασαν ευκαιρία να ξανακατηγορήσουν το Κινέζικο Κ.Κ. ότι “ανέφερε λιγότερα κρούσματα από τα πραγματικά, υποτιμώντας τη σοβαρότητα του ιού”. Από την πλευρά τους, πάλι, οι Κινέζοι κατηγορούν τις ΗΠΑ ότι “ο ιός SARS-CoV-2 προήλθε από τον αμερικανικό στρατό και ότι πιθανόν η πανδημία άρχισε στην Ιταλία”. Για όλα αυτά όμως δεν έχει μιλήσει η Ιστορία, και ως εκ τούτου θα χρειασθεί να περιμένουμε μερικές δεκαετίες ακόμα μέχρι να μάθουμε τι από τα τελευταία είναι πραγματικά αλήθεια!
- Ο Νίκος Μπιλανάκης είναι γιατρός