Οι γενιές. Για την ημέρα της εβραϊκής μνήμης στην Άρτα
Γράφει η Κατερίνα Σχισμένου
Είναι μεγάλη η ιστορία της πόλης της Άρτας και ακόμη μεγαλύτερη η ιστορία των ανθρώπων της. Πόσο μάλιστα της εβραϊκής κοινότητας της πόλης που χρονολογείται από τον 10ο αιώνα με την παρουσία των Ρωμανιωτών από διάφορες περιοχές της Ελλάδος έχοντας ήδη τις πρώτες μαρτυρίες από τον Ραββίνο Βενιαμίν εκ Τουλέδης το 1173. ‘Εως τότε οι τύχες της εβραϊκής κοινότητας συνδέθηκαν στενά με τη τύχη της πόλης στα περάσματα των αιώνων έως τις 23 Μαρτίου 1944 όπου κόπηκε με τον πιο τραγικό και βίαιο τρόπο αυτο το νήμα της συνέχειας.
Η αποστολή της Γκεστάπο συνέλαβε κατά τις νυχτερινές ώρες της 24ης Μαρτίου 352 Εβραίους όπου αρχικά τους συγκέντρωσαν στον κινηματογράφο Ορφεύς και αργότερα με φορτηγά τους μετέφεραν στο Αγρίνιο, με τρένα στην Αθήνα και τους εκτόπισαν σε διάφορα στρατόπεδα συγκέντρωσης όπου και τους περίμενε ένας βίαιος θάνατος. Τα εγκλήματα της ανθρωπότητας…
Διασώθηκαν ελάχιστοι, περίπου 66. Το 1961, ο τελευταίος αρτινός Εβραίος, ο Ισαάκ Μιζάν φεύγει για την Αθήνα, κλείνοντας ένα μεγάλο δρόμο κοινής συμπόρευσης της πόλης με την εβραϊκή κοινότητα. Πολλές οι δωρεές, οι κοινές δράσεις, η δημιουργική συνύπαρξη που βοηθούσε στην πολύπλευρη θέαση του πολιτισμού της πόλης που δυστυχώς σήμερα λείπει κι έτσι τουλάχιστον πολιτιστικά είμαστε πιο έρημοι. Από την άλλη υπάρχουν σημεία της πόλεως, σπίτια, μνημεία που καταμαρτυρούν την κοινή αυτή ζωή και συνύπαρξη που όμως είναι ακόμη άγνωστη, ξένη προς εμάς.
Υπάρχουν στιγμές που πρέπει να μάθουμε να βλέπουμε και ν΄ακούμε. Υπάρχουν στιγμές που το πέρασμα της μιας γενιάς και ο ερχομός της άλλης έχει χρέος. ‘Εχει χρέος προς τη μνήμη. Γιατί η μνήμη δεν έχει στατικό χαρακτήρα αλλά είναι μια διαδικασία δυναμική που λειτουργεί με φορείς τους ίδιους τους ανθρώπους και πλαίσιο όχι ένα εξωπραγματικό πέρα από μας, αλλά με εμάς και μέσα σε εμάς.
Ο δρόμος δεν τελείωσε, κανένας κύκλος δεν έκλεισε αλλά αντιθέτως άνοιξε. Κάποιοι επιστρέφουν και θα επιστρέφουν με πολλούς τρόπους στην πατρίδα τους. Όλοι τιμούν και θα τιμούν τους προγόνους τους με οποιονδήποτε τρόπο βρεί ο καθένας σε μια εποχή που είναι δύσκολη και στενή αλλά και πάλι δεν αποτελεί εμπόδιο για τα βήματα της μνήμης των γενιών. Έτσι η μια γενιά θα διδάσκει την άλλη, έτσι η αλυσίδα που απλώνουν τα χέρια των προγόνων στους απογόνους δεν θα σπάσει ποτέ.
Ο Σαμουήλ Μιζάν καταθέτει στεφάνι το 1954 (πηγή-Η εβραϊκή κοινότητα Άρτας, Κων. Τσιλιγιάννη)
Φωτο εξωφύλλου: Ο Βενιαμίν Μιζάν στο μνημείο Εβραίων μαρτύρων Άρτας, Μάρτιος 2021