Οι συγγραφείς αποκαλύπτουν… τα μυστικά τους στον Ε. Ιντζέμπελη

Νίκος Σαλτερής

Για ποιο λόγο γράφω; Αν και είναι αυτονόητη ερώτηση, είναι παράλληλα πολύ δύσκολο να απαντηθεί. Ποιος είναι ο λόγος που επέλεξα μια τόσο μοναχική – τουλάχιστον σε πρώτη ανάγνωση – δραστηριότητα; Στην ουσία έναν τρόπο ζωής, που απαιτεί ώρες απομόνωσης, συνεχή ψαξίματα πραγμάτων που ποτέ δεν είχα σκεφτεί ότι θα με απασχολούσαν, ανακλήσεις τραυματικών εμπειριών και επώδυνες εσωτερικές αναζητήσεις; Γιατί να αναλώνομαι καθισμένος μπροστά στην οθόνη ενός υπολογιστή; Πόσο μάλλον, όταν γνωρίζω πως η λογοτεχνία μας διαβάζεται στην ουσία από μια χούφτα ανθρώπους κι όταν δεν είμαι βέβαιος ότι το γραπτό μου θα φτάσει τελικά στους αναγνώστες; Η μοναδική απάντηση που μπορώ σκεφτώ γι’ όλα αυτά, είναι επειδή δεν μπορώ να κάνω αλλιώς. Όσο κι αν ψάχνω, δεν βρίσκω άλλη εξήγηση. Για μένα η γραφή αποτελεί ένα είδος εξάρτησης από μια απροσδιόριστη «ουσία».

Μια ουσία που με τον καιρό εθίζομαι σ’ αυτήν όλο και περισσότερο. Ακόμα κι όταν εσκεμμένα δεν γράφω για κάποιο διάστημα, αυτό συμβαίνει μόνο για να βεβαιωθώ ότι αυτό που με βασανίζει, αξίζει να γραφτεί. Ίσως και γιατί η αναμονή της γραφής αυξάνει την απόλαυσή που αυτή μου προσφέρει. Το γράψιμο ξεκινά μόνο όταν μια πρόταση, μια εικόνα ή μια σκέψη έχει κατασταλάξει τόσο πολύ μέσα μου, που «αναγκαστικά» πρέπει να γραφτεί. Τότε υποκύπτω στο πάθος μου….
Γράφω μυθιστορήματα και διηγήματα, ενώ έχω δημοσιεύσει τέσσερα βιβλία και αρκετά άρθρα για θέματα εκπαιδευτικής πολιτικής και ιδεολογίας, τις εκπαιδευτικές πρακτικές και τη διαρκή εκπαίδευση των εκπαιδευτικών. Ας διευκρινίσω όμως ότι δεν γράφω «θεωρητικά» για την Εκπαίδευση. Δεν είμαι και ούτε ποτέ επεδίωξα να γίνω πανεπιστημιακός, είμαι δάσκαλος της πράξης και για σ΄ όσα γράφω έχω προσωπικά εμπειρία. Επιπροσθέτως, μετά τη συνταξιοδότησή μου, δημοσιεύω στο protagon.gr άρθρα παρόμοιων θεματικών. Είναι κάτι που με ενδιαφέρει ιδιαίτερα, γιατί απευθύνομαι πλέον σε ευρύτερο κοινό και όχι αποκλειστικά στην εκπαιδευτική κοινότητα. Κατά μίαν έννοια, αυτή η συγγραφική μου δραστηριότητα αποτελεί συνέχεια της δουλειάς μου ως δάσκαλος ή όπως αλλιώς θα λέγαμε, «μια φορά δάσκαλος, πάντα δάσκαλος».

Νομίζω ότι κοινός παρονομαστής της έμπνευσής μου και στους δυο χώρους που με απασχολούν είναι η ζέουσα πραγματικότητα, η σύγχρονη νεοελληνική κοινωνία και το σχολείο της, ως ένας ακόμα χώρος έκφρασης των δομικών της χαρακτηριστικών της και των βαθύτερων προβλημάτων της. Ακόμα κι όταν στα λογοτεχνικά μου κείμενα εγκιβωτίζω ιστορικά γεγονότα ή αναφέρομαι σ’ αυτά, το κάνω αποκλειστικά υπό το πρίσμα των προβλημάτων και όσων διακυβεύονται σήμερα. Με δυο λόγια γράφω για ό,τι ξέρω και έχω ζήσει, εμπνεόμενος από τους ανθρώπους που ζουν δίπλα μου, όσους ονομάζουν, με μια δόση υποτίμησης, «ανώνυμους». Τα προβλήματά τους, ο τρόπος που ζουν, η σχέση τους με την εργασία ή την απουσία της, οι σχέσεις τους με τον εαυτό τους και τους άλλους, το «πρόσωπο» της γενιάς μου, όπως αυτή διαμορφώθηκε από το ιστορικό, κοινωνικό και οικογενειακό μας περιβάλλον και η σχέση μας με τα νέα γενιά, όλα αυτά αποτελούν πηγή έμπνευσης για μένα και γι’ αυτά γράφω.

Αλίμονο, αν δεν διαβάζουν όσοι γράφουν. Είναι σαν να πιστεύει κανείς ότι η φωτιά μπορεί να καίει αιωνίως, χωρίς να της πετάς συνεχώς ξύλα. Θεωρώ ότι ο συγγραφέας είναι ή οφείλει να είναι πρωταρχικά μανιώδης αναγνώστης κι όχι μόνο του είδους που θεραπεύει. Οφείλει να διαβάζει συνεχώς και πολύ διαφορετικά πράγματα. Για παράδειγμα, δεν μπορώ να φανταστώ λογοτέχνη, που δεν διαβάζει Ιστορία, Κοινωνιολογία, Φιλοσοφία, Ψυχανάλυση και Πολιτική Οικονομία για να αναφερθώ ενδεικτικά σε κάποιες κατηγορίες κειμένων. Και για να το θέσω όσο πιο κομψά γίνεται, πιστεύω ότι ως χώρα κι αυτό που ονομάζουμε «λογοτεχνικό πεδίο», χρειαζόμαστε περισσότερες λέσχες ανάγνωσης και λιγότερες ομάδες δημιουργικής γραφής. Δεν μαθαίνεις να γράφεις σε εικοσιπέντε ή πενήντα μαθήματα. Μαθαίνεις να γράφεις, διαβάζοντας και μελετώντας – συνειδητά ή ασυνείδητα δεν έχει και πολύ μεγάλη σημασία-, πώς έγραψαν άλλοι πολύ καλύτεροι σου, αλλά και πώς γράφουν οι σύγχρονοί σου. Ακόμα καλύτερα, μαθαίνεις να γράφεις, αν διαβάζεις και σε μια άλλη γλώσσα εκτός από τη μητρική σου.

Το τελευταίο μου έργο, οι «Ζωές πλήρους και μερικής απασχόλησης», κυκλοφόρησε πρόσφατα – το Δεκέμβριο του 2019 -, από τις εκδόσεις Κέδρος. Πρόκειται για μια συλλογή διηγημάτων, αν και κάποιοι κριτικοί θεωρούν ότι πρόκειται για σπονδυλωτό μυθιστόρημα. Στα τέσσερα μέρη του βιβλίου, Παράδεισος, Καθαρτήριο, Κόλαση και Δέκατος Κύκλος της Κόλασης, εντάσσονται ανισομερώς δεκατέσσερα διηγήματα. Στα δεκατρία από αυτά, άνθρωποι εντελώς διαφορετικοί μεταξύ τους μιλούν για τη ζωή τους σε πρώτο πρόσωπο, όπως αυτή διαμορφώνεται από την εργασία – όταν κι αν υπάρχει – εδώ και πέντε δεκαετίες. Βίοι ολοκληρωμένοι, ημιτελείς, ασφαλείς, ανασφαλείς, μετέωροι, ζωές καθημερινές ανθρώπων που ζουν δίπλα μας, είναι πιθανώς συγγενείς μας, φίλοι ή γνωστοί. Μπορεί να μην έχουν συναντηθεί ποτέ και να μην γνωρίζει ο ένας την ύπαρξη του άλλου, εκτός κι αν η θεά Τύχη τελικά αποφασίσει διαφορετικά. Είναι ένα βιβλίο που, περιέργως πώς, γράφτηκε σε σύντομο χρονικό διάστημα, ενώ γενικά γράφω αργά και βασανιστικά, αλλά θεωρώ ότι δουλεύτηκε εξ αρχής ως μυθιστόρημα. Κάθε του διήγημα αποτελεί μια ψηφίδα ενός αυστηρά δομημένου συνόλου ή αλλιώς μια θρυμματισμένη εικόνα μιας οιονεί ενιαίας ιστορίας. Μάλιστα, νομίζω πως το γεγονός ότι οι επιμελητές και οι αναγνώστες των εκδοτικών οίκων το κατέτασσαν ειδολογικά στα διηγήματα, ήταν κι ο λόγος που πέρασαν δυο χρόνια μέχρι τα εκδοθεί. Ως γνωστό, οι εκδοτικοί οίκοι αποφεύγουν τα διηγήματα, το κοινό θέλει μυθιστορήματα και μάλιστα ενός συγκεκριμένου είδους, εύπεπτα.

Η γραφή είναι απαιτητική δραστηριότητα και απορροφά μεγάλο μέρος από τον ελεύθερο χρόνο μου. Αγαπώ όμως τη γλυπτική από μικρός και παλαιότερα είχα ασχοληθεί αρκετά με το σκάλισμα μορφών σε πέτρα και μάρμαρο. Μετά τη συνταξιοδότησή μου, ζούμε με τη γυναίκα μου πολλούς μήνες, ίσως και πάνω από το μισό έτος, στο σπίτι μας στη Νάξο. Οπότε σταδιακά άρχισα και πάλι να δουλεύω σε πουρί και μάρμαρο. Σε κάθε περίπτωση το περιβάλλον του νησιού όχι μόνο επιτρέπει, αλλά και ευνοεί παρόμοιες δραστηριότητες.

ΣΥΝΤΟΜΟ ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ
Ο Νίκος Σαλτερής είναι επίτιμος Σχολικός Σύμβουλος και τ. μέλος του Δ.Σ. της Αρχής Διασφάλισης Ποιότητας στην Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση. Σπούδασε δάσκαλος και πολιτικές επιστήμες, πραγματοποίησε μεταπτυχιακές σπουδές στα παιδαγωγικά και εκπόνησε διδακτορική διατριβή με αντικείμενο την εκπαιδευτική ιδεολογία. Εργάστηκε 37 χρόνια στην δημόσια και ιδιωτική Εκπαίδευση, δεκατρία εκ των οποίων ως Σχολικός Σύμβουλος Δημοτικής Εκπαίδευσης. Επιπλέον, έχει διδάξει ελληνικά σε τμήματα ελληνοπαίδων στη Γαλλία, στο γαλλικό γυμνάσιο «Fοs sur mer» και στη μεταταλυκειακή εκπαίδευση, ενώ διαθέτει πολύχρονη εμπειρία ως επιμορφωτής εκπαιδευτικών και στελεχών εκπαίδευσης.

Υπήρξε μέλος επιτροπών εμπειρογνωμόνων του Υπουργείου Παιδείας για θέματα εκπαιδευτικών πολιτικών, με εξειδίκευση σε θέματα διοίκησης της εκπαίδευσης, mentoring εκπαιδευτικών και εκπαιδευτικής αξιολόγησης και διετέλεσε για σειρά ετών μέλος, ειδικός και γενικός γραμματέας του Δ.Σ. της Πανελλήνιας Ένωσης Σχολικών Συμβούλων.
Έχει δημοσιεύσει πέντε λογοτεχνικά βιβλία για παιδιά και ενήλικες, διηγήματα, τέσσερα βιβλία για την Εκπαίδευση και δεκάδες επιστημονικά άρθρα σε περιοδικά και πρακτικά επιστημονικών συνεδρίων. Τα τελευταία χρόνια άρθρα του που σχολιάζουν την εκπαιδευτική επικαιρότητα δημοσιεύονται στο protagon.gr. Μιλά γαλλικά και αγγλικά και ασχολείται ερασιτεχνικά με την γλυπτική, τέχνη την οποία αγαπά ιδιαίτερα. Το σύνολο του επιστημονικού, επιμορφωτικού, λογοτεχνικού και καλλιτεχνικού του έργου βρίσκεται αναρτημένο στην ιστοσελίδα www.nsalteris.gr.