Οι συγγραφείς αποκαλύπτουν… τα μυστικά τους στον Ε. Ιντζέμπελη

Έλενα Μαρούτσου

Οι Θηριόμορφοι δεν απευθύνονται ούτε σε λίγους ούτε σε πολλούς, αλλά στον καθένα ξεχωριστά

«…Κάθε άνθρωπος κρύβει μια «θηριώδη» πλευρά, η οποία υπό κάποιες ακραίες συνθήκες μπορεί να έρθει στο φως και να τον μεταμορφώσει –μεταφορικά- σε θηρίο…»

Η Έλενα Μαρούτσου γεννήθηκε το 1967 στην Αθήνα. Σπούδασε Ιστορία στη Φιλοσοφική Σχολή Αθηνών κι έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στη Λογοτεχνία και τις Εικαστικές Τέχνες στο ReadingUniversity της Αγγλίας. Διδάσκει νεοελληνική λογοτεχνία και δημιουργική γραφή ενώ βιβλιοκριτικές της δημοσιεύονται τακτικά στον τύπο. Έχει γράψει τα εξής βιβλία: Του ύψους και του βάθους (εκδ. Αλεξάνδρεια, 1998), Οι προδοσίες των ονομάτων (εκδ. Αλεξάνδρεια, 2004), Μεταξύ συρμού και αποβάθρας (εκδ. Καστανιώτης, 2008-βραβείο μυθιστορήματος AthensPrizeforLiterature, 2009), ΤΟ ΝǾΗΜΑ (εκδ. Κέδρος, 2010), Οι χυδαίες ορχιδέες (εκδ. Κίχλη, 2015), Δύο (εκδ. Κίχλη, 2018) και Θηριόμορφοι (εκδ. Πόλις, 2020).

ΕΡ.: Πώς ξεκίνησε η ιδέα της συγγραφής του βιβλίου «Θηριόμορφοι», εκδόσεις Πόλις;

ΑΠ.: Πριν από τρία περίπου χρόνια διάβασα ένα δοκίμιο της Μαρίας Γιαγιάννου με τίτλο «Η σημασία του να είσαι ζώο: Η θηριανθρωπία στις εικαστικές τέχνες». Η συγγραφέας είχε μάλιστα οργανώσει και έκθεση ζωγραφικής με το ίδιο θέμα, την οποία και επισκέφτηκα. Έτσι κάπως άρχισε να κυοφορείται μέσα μου η ιδέα ενός βιβλίου με θέμα τη σχέση ανθρώπου και ζώου. Φυσικά, τότε ακόμη δεν ήξερα ποια μορφή θα έπαιρνε αυτή η ιδέα, που κοιμόταν στο κεφάλι μου για καιρό μέχρι που την ξύπνησαν οι φωτογραφίες της Λάουρα Μακαμπρέσκου.

ΕΡ.: Ο τίτλος «Θηριόμορφοι», είναι συμβολικός ή δηλώνει κάτι κυριολεκτικά;

ΑΠ.: Ο τίτλος λειτουργεί τόσο κυριολεκτικά όσο και μεταφορικά. «Θηριόμορφοι» είναι κάποιοι από τους ανθρώπους που απεικονίζονται στις φωτογραφίες της Μακαμπρέσκου, καθώς φορούν κεφάλια ζώων, σαν μάσκες, στο κεφάλι. Όμως όλο το μυθιστόρημα περιστρέφεται γύρω από την ιδέα ότι κάθε άνθρωπος κρύβει μια «θηριώδη» πλευρά, η οποία υπό κάποιες ακραίες συνθήκες μπορεί να έρθει στο φως και να τον μεταμορφώσει –μεταφορικά- σε θηρίο.

ΕΡ.: Σε ένα ξενοδοχείο της Κρακοβίας ένας άντρας συναντά μια γυναίκα. Ποια είναι τα στοιχεία που τους συνδέουν και τους έλκουν;

ΑΠ.: Ο Σπύρος, ο αφηγητής του α’ μέρους, ελκύεται από την ομοιότητα της Μαριάννας, της νεαρής κοπέλας που διαμένει στο διπλανό δωμάτιο, με τη γυναίκα του, την οποία έχει χάσει πρόσφατα. Η ομοιότητα αυτή εδράζεται στο σώμα και του αποκαλύπτεται σιγά σιγά. Η Μαριάννα, η αφηγήτρια του β’ μέρους, ελκύεται από τον μεσήλικο καθηγητή για τους δικούς της λόγους που κι αυτοί αποκαλύπτονται σταδιακά, με συνεχείς ανατροπές στην διάρκεια της αφήγησης.
Τα πρόσωπα του μυθιστορήματος συμμετέχουν σε ένα ιλιγγιώδες παιχνίδι αντικατοπτρισμών , και εναλλαγών προσωπείων. Γιατί μοιάζουν να είναι παγιδευμένα στα πάθη τους;

Τα πρόσωπα είναι πράγματι παγιδευμένα στα πάθη τους: τον θυμό, τη ζήλεια, τον πόθο, την επιθυμία για εκδίκηση. Η εμμονική φύση αυτών των παθών σιγοκαίει το φυτίλι της πλοκής, φωτίζοντας τις σκοτεινές πλευρές του προσώπου τους, αναδεικνύοντας τη δύναμη των ενστίκτων, την εξαρτητική διάσταση του έρωτα, την μέθη του μίσους. Από την άλλη, βέβαια, πυροδοτεί και την επιθυμία για συγχώρεση, για δικαιοσύνη, για απελευθέρωση του εαυτού από τα δεσμά του.

ΕΡ.: Σε όλο το μυθιστόρημα υπάρχουν ανατροπές και απρόοπτα. Αυτά κάνουν τον αναγνώστη να διαβάζει το μυθιστόρημα με ενδιαφέρον;

ΑΠ.: Οι ανατροπές και τα απρόοπτα δεν χρησιμοποιήθηκαν τόσο ως συγγραφικό τέχνασμα για τη διατήρηση του αναγνωστικού ενδιαφέροντος, όσο επειδή αποτελούν, πιστεύω, συστατικά στοιχεία της πραγματικότητας. Το μυθιστόρημα είναι χτισμένο πάνω στην αντίληψη ότι έχουμε μόνο μερική και γι αυτό διαστρεβλωμένη εικόνα της πραγματικότητας, η οποία διασκεδάζει ενίοτε ξεδιπλώνοντας μπροστά στα μάτια μας τις κρυφές πτυχές της, πιέζοντάς μας να γκρεμίζουμε και να ανασκευάζουμε διαρκώς την αντίληψή μας γι αυτήν.

ΕΡ.: Παράλληλα γράφετε για τις πεταλούδες. Είναι αλήθεια ότι οι πεταλούδες έχουν κάποιο συμβολισμό με το εφήμερο και τη μεταμόρφωση;

ΑΠ.: Οι πεταλούδες ως σύμβολα συνδέονται, πράγματι, με το εφήμερο του έρωτα αλλά και της ύπαρξης, ένα από τα κεντρικά θέματα του βιβλίου. Παράλληλα, βέβαια, συμβολίζουν και τη μεταμόρφωση, καθώς η πεταλούδα περνάει από πολλά στάδια μέχρι να αποκτήσει τη θελκτική της μορφή. Έτσι και κάποιοι από τους ήρωες/ηρωίδες μετέρχονται πολλών βασάνων μέχρι να αυτοπραγματωθούν.

ΕΡ.: Ποιος είναι ο λόγος επιλέξατε τη συνεργασία της Λάουρα Μακαμπρέσκου;

ΑΠ.: Οι φωτογραφίες της, με την θεατρικότητα, την ποιητικότητα, το παραμυθιακό και μακάβριο στοιχείο, την ανοίκεια και υποβλητική ατμόσφαιρα που τις διακρίνει, λειτούργησαν σαν «δεύτερη φωνή», δημιούργησαν ένα παράλληλο με τις λέξεις σύμπαν, που δεν εικονογραφεί απλώς την πλοκή, αλλά της δίνει, πιστεύω, νέο βάθος και αποχρώσεις.
Συγκινητική είναι η σκηνή στο στρατόπεδο συγκέντρωσης του Άουσβιτς. Αλήθεια το έχετε επισκεφτεί και ποια είναι η γνώμη σας για τα στρατόπεδα συγκέντρωσης του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου;

Τα μέρη για τα οποία γράφω, τα έχω συνήθως επισκεφτεί, έχουν κάποιο βάρος και νόημα για μένα. Έτσι και με το στρατόπεδο εξόντωσης του Άουσβιτς… Με πήγε εκεί, ένας καλός μου φίλος, Πολωνός, όταν ήμουν 23 χρονών. Δεν έχω λόγια να περιγράψω την εμπειρία. Νομίζω πως μόνο όταν βρεθεί κανείς εκεί συνειδητοποιεί την αβάσταχτη πραγματικότητα αυτού του κολαστήριου. Κι επειδή το μυθιστόρημα αποτυπώνει την θηριωδία σε διάφορα επίπεδα και περιβάλλοντα (της εκπαίδευσης, της οικογένειας, της θρησκείας, του έρωτα κλπ) δεν θα μπορούσε να λείπει το Άουσβιτς ως σκηνή της υπέρτατης αυτής ιστορικής θηριωδίας.

ΕΡ.: Το βιβλίο σας είναι γραμμένο με μια μοντέρνα και διαφορετική γραφή. Σε ποιους αναγνώστες απευθύνεστε;

ΑΠ.: Οι Θηριόμορφοι δεν απευθύνονται ούτε σε λίγους ούτε σε πολλούς, αλλά στον καθένα ξεχωριστά.