«Το ταξίδι δεν σταμάτησε ποτέ και συνεχίζεται μέχρι σήμερα, με διάφορους ελλιμενισμούς, για να «αφήσω και να πάρω εμπόρευμα», και με βαθύτερο και μόνιμο, πλέον, στόχο να ολοκληρώσω το κυνήγι της «φάλαινας». Βέβαια ο στόχος μου διαφέρει από εκείνον του Αχαάβ του Χέρμαν Μέλβιλλ, που σκοπεύει να σκοτώσει τον Μόμπι Ντικ»
Δεν έχω αλήθεια γνωρίσει κανέναν άνθρωπο που με τον Α’ ή Β τρόπο να μην έχει κάποιο πρότυπο στη ζωή του, κάποιον ήρωα ας πούμε. Θα σας μιλήσω, λοιπόν, για τον δικό μου ήρωα.
Έχοντας μεγαλώσει σε ένα σπίτι που για τα χρόνια της δεκαετίας του 1950 και όχι μόνον, είχε μιαν επαρκή, θα έλεγα, βιβλιοθήκη και έναν φιλίστορα πατέρα, συχνά αναφερόμενο στην Εθνική Αντίσταση και το αντάρτικο στον Παρνασσό, δεν ήταν ακατόρθωτο για μένα, δίπλα στον φανταστικό «Μικρό μου Ήρωα» τον Γιώργο Θαλάσση, που μανιωδώς διάβαζα κάθε βδομάδα και τον Γεώργιο Καραϊσκάκη, απρόσιτη -τότε- για μένα φιγούρα, αλλά καμάρι και περηφάνεια της ιδιαίτερης πατρίδας μου Αράχωβας και φυσικά των δικών μου, να προσθέσω και έναν τρίτο ήρωα που προέκυπτε από τις επίγονες αναφορές του πατέρα μου «σε αυτόν που πρώτος συνέβαλε την ιδέα της Ανεξαρτησίας της Ελλάδος».
Ήταν αυτός ο λόγος που επανήλθα δριμύτερος στην βιβλιοθήκη μας για να αναζητήσω τα βιβλία του Λεγράνδ, του Κορδάτου, του Βρανούση και του Βουρνά, πάνω στα οποία ο πατέρας μου στήριζε την όποια θεωρία του.
Έτσι με οδηγούς τα Ανέκδοτα έγγραφα περί Ρήγα Βελεστινλή και των συν αυτώ μαρτυρησάντων του Αιμιλίου Λεγράνδ, Ρήγας Φεραίος και η Βαλκανική Ομοσπονδία του Γιάννη Κορδάτου, του Ρήγα του Λέανδρου Βρανούση και τον Πολίτη Ρήγα Βελεστινλή του Τάσου Βουρνά, ξεκίνησα να διαβάζω για τον Ρήγα, χωρίς, είναι η αλήθεια, να είμαι σε θέση να αντιληφθώ το πλάτος και το βάθος του φαινομένου.
Το πραξικόπημα της 21ης Απριλίου 1967 υπήρξε ένα ισχυρό σοκ για μένα και τους φίλους μου. Το 1968 στα πλαίσια μιας αντιχουντικής δράσης, που ανέπτυσσε η άτυπη ολιγομελής ομάδα που είχαμε συστήσει αμέσως μετά το πραξικόπημα, αποφασίσαμε να δημιουργήσουμε και έναν εκδοτικό οίκο στον οποίο έδωσα το όνομα «Στοχαστής». Όχι μόνον γιατί με γοήτευε ο τίτλος και το γλυπτό του Ροντέν, αλλά –κυρίως– γιατί στην βιβλιοθήκη του πατέρα μου υπήρχαν όλα τα βιβλία του προπολεμικού «Στοχαστή».
Στις συζητήσεις που ακολούθησαν για το τι και ποια βιβλία έπρεπε να βγουν, η πρότασή μου για τον Ρήγα Βελεστινλή έγινε χωρίς αντιρρήσεις δεκτή και έτσι ως προτείνων, αλλά και –υποτίθεται– «ως ο μόνος γνωρίζων», ανέλαβα να επιμεληθώ την έκδοση των Κειμένων του Ρήγα που κυκλοφόρησαν το 1969 ως πρώτο βιβλίο του «Στοχαστή».
Έτσι αναγκαστικά «υποχρεώθηκα» να εγκύψω ουσιαστικότερα στην υπόθεση Ρήγας και αντιφατικά και με α-συνέχειες να ξεκινήσω ένα ταξίδι, που πρώτο μεγάλο σταθμό είχε το 2003 με την ολοκλήρωση και έκδοση της διδακτορικής μου διατριβής Ρήγας Βελεστινλής. Σταθμοί και όρια στην διαμόρφωση της εθνικής και κοινωνικής συνείδησης στην Ελλάδα.
Το ταξίδι όμως δεν σταμάτησε ποτέ και συνεχίζεται μέχρι σήμερα, με διάφορους ελλιμενισμούς, για να «αφήσω και να πάρω εμπόρευμα», και με βαθύτερο και μόνιμο, πλέον, στόχο να ολοκληρώσω το κυνήγι της «φάλαινας». Βέβαια ο στόχος μου διαφέρει από εκείνον του Αχαάβ του Χέρμαν Μέλβιλλ, που σκοπεύει να σκοτώσει τον Μόμπι Ντικ.
Εγώ, τουναντίον, στοχεύω να αποκαταστήσω τον Ρήγα στην κορυφαία θέση που πίστευα και πιστεύω πως έχει.
Δεκαπέντε χρόνια κράτησε το δεύτερο ταξίδι μου συστηματικής σπουδής στα κεντρικά περί τον Ρήγα επίδικα, ταξίδι που με βοήθησε να συγκροτήσω σταδιακά την άποψη που σήμερα υποβάλλω.
Ότι ο Ρήγας δεν είναι απλώς κάποια σημαντική προσωπικότητα του νεότερου Ελληνισμού, αλλά η κορυφαία. Ο πατέρας της Ελληνικής Ανεξαρτησίας και Δημοκρατίας. Πάντα κατά την γνώμη μου, ο Ρήγας κατείχε και κατέχει μια δεσπόζουσα θέση στην ψυχή των μαχόμενων Ελλήνων, θεωρούμενος και δικαίως, το αφετηριακό ορόσημο και οδόσημο της ελληνικής νεωτερικότητας.
Η συστηματική όμως έρευνα του έργου και της δράσης του, με οδήγησε και σε ένα δεύτερο συμπέρασμα. Ότι ο Ρήγας υπήρξε και πατέρας του ελληνικού ριζοσπαστισμού. Ο άνθρωπος που συνέδεσε τα λόγια με τα έργα, το εθνικό με το κοινωνικό, το πατριωτικό με το διεθνιστικό.
Αυτή η κριτικά θεμελιωμένη βούληση για την ταύτιση λόγου και έργου, εκφράστηκε με υποδειγματική συνέπεια και καθαγιάστηκε με το αίμα του, δίνοντάς του, κατά την γνώμη μου, ένα διαρκές προβάδισμα στο να είναι ένας από τους λίγους εκείνους Νεοέλληνες, που το έργο τους το έκαναν επαναστατική πράξη.
Είναι όλα αυτά που αποτελούν το αντικείμενο του νέου μου βιβλίου, που φιλοδοξεί να αποτυπώσει τις πραγματικές διαστάσεις μιας εμβληματικής προσωπικότητας όπως ο Ρήγας.
Το ποιο είναι ή θα μείνει ως έγκυρο αποτέλεσμα της εργασίας αυτής, είναι προφανές ότι ξεφεύγει από τον έλεγχο του συγγραφέα.
Βιογραφικό
Ο Λουκάς Αξελός γεννήθηκε στην Αθήνα το 1947. Αποφοίτησε από την Νομική Σχολή του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και είναι διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Αθηνών.
Από πολύ νωρίς ασχολήθηκε με τα γράμματα και το βιβλίο, διευθύνοντας από την ίδρυσή τους τις εκδόσεις “Στοχαστής” (1969) και το περιοδικό “Τετράδια Πολιτικού Διαλόγου, Έρευνας και Κριτικής” (1980), είναι, επίσης, μέλος του Advisory Board του περιοδικού “Journal of the Hellenic Diaspora”. Επιμελήθηκε, σχολίασε και προλόγισε αρκετά βιβλία Ελλήνων και ξένων συγγραφέων.
Στο συγγραφικό πεδίο οι έρευνές του έχουν επικεντρωθεί σε τρεις άξονες: Στην παρουσίαση και ανάδειξη ορισμένων προσωπικοτήτων, που αποτέλεσαν σταθμό στην διαμόρφωση της εθνικής και κοινωνικής συνείδησης στην νεότερη Ελλάδα, στην μελέτη του Κυπριακού Ζητήματος και στην ανάλυση της εκδοτικής δραστηριότητας και της κίνησης των ιδεών στην Ελλάδα από την δεκαετία του 1960 ως τις μέρες μας.
Ταυτόχρονα, έχει ασχοληθεί με την κριτική και έχει δημοσιεύσει αρκετά δοκίμια, μελέτες, άρθρα και ποιήματα σε διάφορα βιβλία, περιοδικά και εφημερίδες. Μακρά είναι και η πορεία του στον χώρο της ποίησης. Ποιήματά του έχουν δημοσιευτεί σε διάφορα περιοδικά και ανθολογίες, ενώ έχει κυκλοφορήσει τέσσερις ποιητικές συλλογές (“Περιπέτεια ή Επιστροφή αρ. 2”, 1981, “Ταξίδι στη νύχτα”, 1986• “Σκοτεινό πέρασμα”, 2000• “Τελευταία πατρίδα”, 2013).
Έργα του έχουν μεταφραστεί στα αγγλικά και στα ισπανικά.