Ο παροιμιακός λόγος του Αντριά

της Παναγιώτας Π. Λάμπρη

http://users.sch.gr/panlampri/

Πότε έφτασε κιόλας ο τελευταίος μήνας του 2021, έτους που μεστό από γεγονότα θετικά κι αρνητικά ήταν! Αλλά και πότε η ζωή πορεύεται χωρίς αντιθέσεις; Οπότε, αφού τα «πάντα ρέουν», κομίζοντας ποικίλα, ευχάριστα και δυσάρεστα γεγονότα, ας υποδεχθούμε τον Δεκέμβριο που ο λαός, εκτός από άλλα ονόματα που του έχει δώσει (βλ. Ηχώ της Άρτας, 1-12-2020), τον λέει κι Αντριά! Και τούτο, επειδή την τελευταία μέρα του προηγούμενου μήνα γιορτάζει ο Άγιος Ανδρέας και, σύμφωνα με τη λαϊκή πίστη, αρχίζει το κρύο ν’ αντρειεύει, ενώ η πρωτομηνιά που ακολουθεί μας εισάγει θριαμβικά στον χειμώνα, με την παροιμία «Ο Αντριάς έφτασε το κρύο αντρειεύει» να το βεβαιώνει κι εκείνες που λένε «Δεκέμβρη με τα κρύα σου και πώς θα ξεκρυώσω», «Δεκέμβρη μου, με πάγωσες και πώς να ξεπαγώσω» και «Δεκέμβρης μας επλάκωσε, το κρύο μας φαρμάκωσε» να επαυξάνουν.
Βέβαια, εκτός από τον Άγιο Ανδρέα, υπάρχουν κι άλλοι άγιοι, οι οποίοι σχετίζονται με την έλευση του κρύου! Είναι η Αγία Βαρβάρα, ο Άγιος Σάββας κι ο Άγιος Νικόλαος που γιορτάζουν, κατά σειρά, στις 4, στις 5 και στις 6 Δεκεμβρίου, καθώς σύμφωνα με τη λαϊκή παρατήρηση «Αγία Βαρβάρα γέννησε Αϊ – Σάββα κι Αϊ – Νικόλα».

Οι παροιμίες, οι οποίες τους συνδέουν με το κρύο και με το χιόνι απαντούν και σε παραλλαγές. Έτσι, «Άγια Βαρβάρα γέννησε (ενν. το χιόνι) κι ο Σάββας το εδέχθη κι ο Αϊ – Νικόλας έτρεξε να πάει να το βαφτίσει», «Άγια Βαρβάρα μίλησε κι ο Σάββας απεκρίθη, μαζώξτε ξύλα κι άχυρα και σύρτε και στον μύλο, Άγιο Νικόλας έρχεται στα χιόνια φορτωμένος» και «Άγια Βαρβάρα μίλησε, Σάββας απηλογήθη κι Αγιονικόλας έτρεξε να πάει να λειτουργήσει», με την παροιμία «Απ’ τα Νικολοβάρβαρα αρχίζει ο χειμώνας» να προσδιορίζει απόλυτα τον ερχομό του χειμώνα και την άλλη που λέει «Βαρβάρα βαρβαρώνει (ενν. το κρύο), Αϊ – Σάββας σαβανώνει (ενν. με το χιόνι) κι Αϊ – Νικόλας παραχώνει» να το πιστοποιεί επιτατικά.
Για τους δημιουργούς των παροιμιών, το χιόνι δεν φέρνει μόνο κρύο, αλλά είναι και χρήσιμο, διότι σκοτώνει τα μικρόβια, όπως λένε, εμπλουτίζει τον υδροφόρο ορίζοντα και καθιστά τη γη γόνιμη. Γι’ αυτό «Χιόνι του Δεκεμβρίου, χρυσάφι του καλοκαιριού» ή, σε παραλλαγή, «χρυσάφι τ’ Αλωνάρη»! Άλλωστε, μολονότι οι γεωργικές εργασίες έχουν μπει σχεδόν σε αναστολή, ο γεωργός δεν παύει σε καιρούς σχόλης να τις γνοιάζεται. Και λέω σχεδόν, επειδή, αφού έχει περατωθεί η σπορά, βασική φθινοπωρινή εργασία, ο λαός προειδοποιεί πως αν έφτασε «Δεκέμβρης και δεν έσπειρες, λίγο σιτάρι θα ’χεις», ενώ μπορείς να συνεχίσεις να φροντίζεις την αναζωογόνηση των αμπελιών σου τις μέρες που ο καιρός έχει καλοσύνη, μια και η εντολή είναι σαφής: «Το Νοέμβρη και Δεκέμβρη φύτευε καταβολάδες».

Η σημαντικότερη γιορτή του Δεκεμβρίου είναι, ως γνωστόν, τα Χριστούγεννα, απ’ όπου πήρε και τ’ όνομα Χριστουγεννιάτης, με την παροιμία «Μήνα μου σαρακοστιανέ καλέ και Χριστουγεννιάτη», να υπενθυμίζει πως στο μεγαλύτερο μέρος του οι πιστοί της ορθόδοξης λατρείας νηστεύουν, ενώ η «Δεκέμβρης Χριστού γέννηση κι ο καλός μας χρόνος» μιλά για τη σπουδαία γιορτή της Χριστιανοσύνης και για τον ερχομό του νέου έτους. Όντας μάλιστα τα Χριστούγεννα μεγάλη γιορτή, συνδέεται με καιρικά, και όχι μόνο, μαντέματα, αφού «Χαρά στα Γέννα τα στεγνά, τα Φώτα φωτισμένα, και τα Λαμπρά βρεγμένα, αμπάρια γιομισμένα», αλλά και «Γύρω γύρω του Χριστού, η κορφή του χειμωνιού» ή, για σκεφτείτε, «Αν πρωιμίσει η μυγδαλιά κι ανθίσει το Δεκέμβρη, βαρύς χειμώνας κι όψιμος θενά ‘ρθει να μας εύρει»!
Αλλά για το λαό κάθε εποχή έχει τις χάρες της και εν προκειμένω «Ο καλός ο νοικοκύρης τον χειμώνα χαίρεται»! Πόσο μάλλον, που ο Δεκέμβριος, ο πρώτος μήνας του χειμώνα, δίνει ευκαιρίες για σχόλες, οι οποίες διανθίζονται με διάφορα είδη του έντεχνου λαϊκού λόγου, όπως τα παραμύθια, αφού «Το τραγούδι με τον τρύγο τον Δεκέμβρη παραμύθι»!

Με παραμύθια, με χιόνια, με κρύο ή με ό,τι άλλο ο Δεκέμβριος φέρει, ας τον υποδεχθούμε ενθυμούμενοι πως πολλά αλλάζουν σε ατομικό και σε συλλογικό επίπεδο, αν ο καθένας βελτιώσει κάτι στην καθημερινότητά του! Κι ας μην ξεχνάμε πως η λαϊκή ονομασία του Αντριάς σχετίζεται με τη λαϊκότροπη μορφή Αντρίας, του ονόματος Ανδρέας, ιδιαίτερα συνήθη στην Ήπειρο.
Καλό μήνα, με υγεία, δημιουργικότητα, ενσυναίσθηση, χαρά,…