«Πέρασε» το ν/σ για την αναμόρφωση του συστήματος διακυβέρνησης των ΟΤΑ

ΑΛΛΑΓΕΣ “στο παρά πέντε”

Οι σημαντικότερες αλλαγές στο σύστημα διοίκησης

Για ακόμη πιο «δημαρχοκεντρικό μοντέλλο» μιλά η αντιπολίτευση

Με τις ψήφους της ΝΔ έγινε δεκτό την Τρίτη το βράδυ, το νομοσχέδιο του υπουργείου Εσωτερικών «Αναμόρφωση του συστήματος διακυβέρνησης Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης α’ και β’ βαθμού, κατάργηση νομικών προσώπων δημοσίου δικαίου δήμων, παρακολούθηση επιδόσεων τοπικής αυτοδιοίκησης, οικονομική και διοικητική διαχείριση οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης, ευζωία των ζώων συντροφιάς, κατασκευή και αναβάθμιση λειτουργούντων χερσαίων συνοριακών σταθμών και λοιπές διατάξεις του Υπουργείου Εσωτερικών».
Το νομοσχέδιο καταψήφισαν επί της αρχής και επί του συνόλου ο ΣΥΡΙΖΑ, το ΠΑΣΟΚ, το ΚΚΕ, η Νίκη, η Ελληνική Λύση και η Πλεύση Ελευθερίας. «Παρών» στο νομοσχέδιο δήλωσαν οι Σπαρτιάτες.
Μιλώντας νωρίτερα στην ολομέλεια της Βουλής επί του νομοσχεδίου ο αναπληρωτής υπουργός Θοδωρής Λιβάνιος ενημέρωσε την εθνική αντιπροσωπεία, ότι «το νομοσχέδιο που ψηφίζουμε σήμερα, είναι το πρώτο μιας σειράς νομοσχεδίων που θα ακολουθήσουν. Έχουμε να συζητήσουμε την εποπτεία των ΟΤΑ, μια ρύθμιση που υπάρχει από το 2010 και δεν έχει εφαρμοστεί ακόμα. Η ευθύνη είναι ξεκάθαρα διαχρονική. Έχουμε να συζητήσουμε κυρίως το νέο Κώδικα Αυτοδιοίκησης, που εκεί θα αναλύσουμε το σύστημα διακυβέρνησης, τον τρόπο εκλογής δηλαδή, διαδικασίες που μπορεί να απλοποιηθούν περαιτέρω, την οικονομική διαχείριση, τις αρμοδιότητες, την δομή του δήμου με τα νομικά του πρόσωπα. Αυτά είναι τα μεγάλα που θα δούμε και γι΄αυτό σήμερα κάνουμε ένα βήμα, ώστε από την 1.1.2024 να περιοριστούν αυτά τα νομικά πρόσωπα και να μπορέσουμε αμέσως μετά, και σε συνεργασία με τη νέα διοίκηση της ΚΕΔΕ, να κάνουμε την πραγματική αλλαγή που χρειάζεται η αυτοδιοίκηση».

Ο κ. Λιβάνιος είπε ότι και με το επικείμενο νομοσχέδιο για την εποπτεία των ΟΤΑ και με τον Ενιαίο Κώδικα Αυτοδιοίκησης που θα έχει ολοκληρωθεί μέχρι το καλοκαίρι, «θα μπει ένα τέλος στο μπάχαλο της πανσπερμίας διατάξεων και νόμων για την τοπική αυτοδιοίκηση, θα μπει τέλος στους διάσπαρτους και πολλές φορές αλληλοαναιρούμενους νόμους. Το ζήσαμε στη Θεσσαλία με τα αναχώματα, τα αρδευτικά και ένα σωρό άλλα ζητήματα», είπε ο αναπληρωτής υπουργός Εσωτερικών.
Τα κόμματα της αντιπολίτευσης, ωστόσο, κάνουν λόγο για ανεπίτρεπτη παρέμβαση στο «παρά πέντε» των αυτοδιοικητικών εκλογών και ζητούν την απόσυρσή του, προκειμένου το νέο πλαίσιο να τεθεί σε διαβούλευση μετά την ανάδειξη των δημοτικών αρχόντων που θα κληθούν να το εφαρμόσουν.

Τρεις αρμόδιοι για ένα φρεάτιο
Ο εκπρόσωπος της ΚΕΔΕ περιέγραψε την κατάσταση με τους νόμους που διέπουν την Αυτοδιοίκηση, μιλώντας την προηγούμενη Παρασκευή στη Βουλή. «Είναι γνωστό το παράδειγμα με τα φρεάτια επί των εθνικών δικτύων. Ο δήμος πρέπει να καθαρίσει τη σχάρα, η περιφέρεια τον λαιμό και η ΕΥΔΑΠ τους αγωγούς. Το πρόβλημα είναι ακόμα πιο δύσκολο στον καθαρισμό των ρεμάτων. Η περιφέρεια έχει αρμοδιότητα στην κοίτη, ο δήμος στα πρανή. Είναι πράγματα, τα οποία κάποια στιγμή θα πρέπει να τα ρυθμίσουμε ολιστικά», ανέφερε ο δήμαρχος Βάρης-Βούλας-Βουλιαγμένης, πρόεδρος της Επιτροπής Θεσμών της Κεντρικής Ένωσης Δήμων Ελλάδος, Γρηγόρης Κωνσταντέλλος.

Οι αλλαγές
Στην αιχμή των αλλαγών του τρόπου διακυβέρνησης των ΟΤΑ έχει βρεθεί η πρόβλεψη ότι οι αντιδήμαρχοι θα ορίζονται αποκλειστικά από την παράταξη του δημάρχου. Η κυβέρνηση έχει δηλώσει ότι θα επιμείνει στο νέο σύστημα προκειμένου να αποτρέψει φαινόμενα συναλλαγής, μεταξύ του πρώτου και του δεύτερου γύρου των αυτοδιοικητικών εκλογών.
Με το σχέδιο νόμου καταργούνται νομοθετικές ρυθμίσεις που είχαν εισαχθεί ειδικά για τη μεταβατική αυτοδιοικητική περίοδο 2019- 2023, προκειμένου να αντιμετωπιστούν τα προβλήματα που προέκυψαν από την εφαρμογή του συστήματος της απλής αναλογικής, προβλήματα που δεν επέτρεπαν επίτευξη πλειοψηφιών ικανών για να διοικήσουν.

Το νομοσχέδιο:
– επαναφέρει τον ορισμό των αντιδημάρχων αποκλειστικά από την παράταξη του δημάρχου (άρθρο 3)
– προβλέπει τη δυνατότητα ανάκλησης του ορισμού των αντιδημάρχων από τον δήμαρχο οποτεδήποτε (άρθρο 3).
– τροποποιείται η διαδικασία ανάδειξης του προεδρείου του δημοτικού συμβουλίου. Για κάθε θέση του προεδρείου, πλέον υποδεικνύεται ένας υποψήφιος από τον επικεφαλής κάθε παράταξης, στον οποίο δίδεται η εξουσία να αποφασίσει, λαμβάνοντας υπόψη τη σύνθεση της παράταξής του. Η ψηφοφορία καθίσταται φανερή (άρθρο 4).
– Προβλέπεται ότι δεν είναι δυνατή η διαγραφή του επικεφαλής μιας δημοτικής παράταξης από τα μέλη της, με το σκεπτικό ότι, ως αρχηγός του συνδυασμού που πλειοψήφησε, διαθέτει την άμεση λαϊκή νομιμοποίηση για την εφαρμογή του προγράμματος που εξήγγειλε, το οποίο και «εγκρίθηκε» από την τοπική κοινωνία διά της ψήφου (άρθρο 5).
– προβλέπεται ότι δημοτικός σύμβουλος που ανεξαρτητοποιήθηκε ή διαγράφηκε χάνει και τη θέση που κατείχε, λόγω της ιδιότητας του συμβούλου δημοτικής παράταξης, σε πάσης φύσης συλλογικά όργανα, επιτροπές και συμβούλια και δεν μπορεί να παραμείνει ή να οριστεί αντιδήμαρχος ως λογικό απότοκο της εφαρμογής πλειοψηφικού συστήματος (άρθρο 5).
– περιορίζεται η υποχρεωτική δια ζώσης διεξαγωγή της συνεδρίασης του δημοτικού συμβουλίου σε μία φορά τον μήνα, καθώς η εμπειρία της πανδημίας του κορωνοϊού COVID – 19 την προηγούμενη αυτοδιοικητική περίοδο κατέδειξε ότι τα σύγχρονα μέσα τηλεδιάσκεψης διευκολύνουν τη διεξαγωγή συνεδριάσεων εξ αποστάσεως (άρθρο 6)

– απαλείφεται η υποχρέωση ενημέρωσης των μελών του δημοτικού συμβουλίου με φυσικό τρόπο, καθώς η ηλεκτρονική ενημέρωση πλέον έχει καταστεί συνήθης πρακτική που διευκολύνει την άμεση ενημέρωση όλων των μελών και ορίζει υποχρεωτική ελάχιστη προθεσμία δύο ημερών για την ενημέρωσή τους για τα θέματα των συνεδριάσεών του, προκειμένου να έχουν ικανό χρόνο ενημέρωσης και προετοιμασίας (άρθρο 6)
– ορίζεται η απόλυτη πλειοψηφία του συνόλου των μελών του δημοτικού συμβουλίου ως προϋπόθεση για την έγκριση της συζήτησης κατεπειγόντων ή εκτός ημερησίας διάταξης θεμάτων (άρθρο 6)
– διευκρινίζεται ότι το δικαίωμα ψήφου προέδρων δημοτικών κοινοτήτων στα δημοτικά συμβούλια ασκείται επί θεμάτων που αφορούν αποκλειστικά τις δημοτικές κοινότητες που εκπροσωπούν (άρθρο 6)
– Εισάγεται ειδική μη – αποφασιστικού χαρακτήρα διμηνιαία συνεδρίαση του δημοτικού συμβουλίου για τον έλεγχο των πεπραγμένων της δημοτικής αρχής. Σε αυτή τη συνεδρίαση γίνεται συζήτηση για έως δέκα (10) θέματα που θέτουν οι σύμβουλοι εγκαίρως και απαντάει ο εκπρόσωπος της δημοτικής αρχής (άρθρο 7)
– Καταργούνται η οικονομική επιτροπή και η επιτροπή ποιότητας ζωής, στη θέση των οποίων λειτουργεί εφεξής η δημοτική επιτροπή.
– καθιερώνονται δείκτες ποιότητας και παρακολούθησης των επιδόσεων των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης με ανοιχτά διαθέσιμα δεδομένα σε όλους τους πολίτες και επιβράβευση των αποδοτικότερων. Στόχος είναι η δημόσια απεικόνιση κρίσιμων δεδομένων των δήμων και των περιφερειών, βασισμένων σε διεθνή πρότυπα. Με τον τρόπο αυτό, ο πολίτης θα μπορεί να βλέπει, σε ένα κεντρικό σημείο, κρίσιμα δεδομένα για τη λειτουργία των ΟΤΑ και να συγκρίνει τις επιδόσεις τους.

Τα νομικά πρόσωπα
Με βάση τα διαθέσιμα στοιχεία, υπάρχουν 488 ΝΠΔΔ και κοινωφελείς επιχειρήσεις δήμων και 631 σχολικές επιτροπές. Σύμφωνα με τα διαθέσιμα οικονομικά δεδομένα, από τα 488 νομικά πρόσωπα τα 133 (ποσοστό 27% επί του συνόλου) έχουν μέσο ετήσιο προϋπολογισμό την τελευταία πενταετία μικρότερο των 500.000 ευρώ, δηλαδή, μικρότερο από 41.600 ευρώ σε μηνιαία βάση. Ισάριθμα είναι τα νομικά πρόσωπα με μέσο όρο ετήσιου προϋπολογισμού μεγαλύτερο από 2.000.000 ευρώ, δηλαδή, περίπου 167.000 ευρώ σε μηνιαία βάση. Το συνολικό τους μέγεθος (με όρους προϋπολογισμού) ανέρχεται περίπου στα 870.000.000 ευρώ και αντιστοιχεί περίπου στο 6% του συνολικού μεγέθους των 271 δήμων που τα έχουν συστήσει (14,1 δισ. Euro). Για τους 75 εξ αυτών, η αναλογία είναι μικρότερη του 3%, ενώ για 44 δήμους η αναλογία είναι μεγαλύτερη του 10%. Επιπλέον, σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία προσωπικού, σήμερα υπηρετούν σε αυτά τα νομικά πρόσωπα 16.978 υπάλληλοι (μόνιμοι, ιδιωτικού δικαίου αορίστου χρόνου, με συμβάσεις μίσθωσης έργου, βάσει δικαστικών αποφάσεων κ.λπ.). Από τους συγκεκριμένους, 7.860, ήτοι ποσοστό 46% επί του συνόλου, είναι τακτικό προσωπικό. Τα 127 ΝΠΔΔ έχουν έως 5 μόνιμους εργαζόμενους, τα 81 έχουν μεταξύ 6 και 10 ατόμων ενώ μόλις σε 7 νομικά πρόσωπα υπηρετούν πάνω από 100 εργαζόμενοι. Αν αφαιρεθούν τα 7 μεγαλύτερα σε προσωπικό νομικά πρόσωπα, στα υπόλοιπα 481 υπηρετούν κατά μέσο όρο 12 εργαζόμενοι. «Αυτός ο αριθμός προσωπικού δεν κρίνεται επαρκής για να υποστηρίξει τις εξόχως σημαντικές αρμοδιότητες που έχουν ανατεθεί σε αυτές τις οντότητες, και αυτό έχει ως αποτέλεσμα ο δήμος να υποχρεώνεται, συχνά, να διαθέτει προσωπικό σε αυτά, προκειμένου να διασφαλιστεί η άσκηση των αρμοδιοτήτων τους», σημειώνεται στην εισηγητική έκθεση του σχεδίου νόμου του υπουργείου Εσωτερικών.

Το προσωπικό
Αναφορικά με την υπηρεσιακή κατάσταση του προσωπικού των καταργούμενων Νομικών Προσώπων στο νομοσχέδιο προβλέπεται ρητά ότι οι συμβάσεις μίσθωσης έργου υλοποιούνται από το δήμο μέχρι τη λήξη τους. Αποσαφηνίζεται ότι το μόνιμο προσωπικό και το προσωπικό Ιδιωτικού Δικαίου Ορισμένου Χρόνου κατατάσσεται σε αντίστοιχες θέσεις με αυτές που ήδη κατείχε, οργανικές ή προσωποπαγείς. Αποσαφηνίζεται για τις προσωποπαγείς θέσεις που συστήνονται, ότι καταργούνται κατά την με οποιονδήποτε τρόπο αποχώρηση του υπαλλήλου.

Σχολικές επιτροπές
Με το νομοσχέδιο, από την 30ή/6ου/2024 οι αρμοδιότητες των σχολικών επιτροπών και των δημοτικών επιτροπών μεταφέρονται στους οικείους δήμους προκειμένου να βελτιωθεί η διαχείριση των σχολικών μονάδων σε κεντρικό επίπεδο. Επίσης συστήνεται πάγια προκαταβολή με διαχειριστή το διευθυντή κάθε σχολικής μονάδας για τη στήριξη της λειτουργίας της. Προβλέπεται επίσης η λύση των δημοτικών κοινωφελών επιχειρήσεων την 31η/12ου/2023, τελευταία ημέρα της τρέχουσας δημοτικής περιόδου, που μεταφέρονται στους δήμους. Το δημοτικό συμβούλιο δύναται να συγκροτεί επιτροπές για τη βέλτιστη διαχείριση των θεμάτων των νομικών προσώπων που καταργούνται. Στις επιτροπές θα συμμετέχουν και μη αιρετά μέλη.
Ιδίως για τις σχολικές επιτροπές που επίσης το έργο τους μεταφέρεται στους δήμους, ο αναπληρωτής υπουργός Εσωτερικών διευκρίνισε ότι τα έξοδα για πετρέλαιο, για επισκευές και συντήρηση θα προβλέπονται εφεξής στον Ενιαίο Δημοτικό Προϋπολογισμό.

Στους δήμους θα ανήκει από την 1η Ιανουαρίου 2024 η αρμοδιότητα της καθαριότητας, αποκλειστικά για την αποκομιδή σκουπιδιών, στο οδικό δίκτυο, στις παράπλευρες οδούς αυτού, στις νησίδες, στις υπόγειες διαβάσεις και τα πρανή τους, κατά το τμήμα που διέρχεται εντός των ορίων τους. Η πρόβλεψη αφορά ακόμη και εκείνους τους δρόμους, η κατασκευή και συντήρηση των οποίων ανήκει στις περιφέρειες. Η σχετική διάταξη (άρθρο 41) έχει περιληφθεί στο νομοσχέδιο προκειμένου να αποφευχθεί η σύγχυση αρμοδιοτήτων όσον αφορά την καθαριότητα αυτών των δρόμων. Για τη μεταφορά της αρμοδιότητας από την περιφέρεια στους δήμους, το υπουργείο Εσωτερικών θα προχωρήσει σήμερα σε «νομοτεχνική βελτίωση» στο νομοσχέδιο προκειμένου να μεταφερθούν και οι αναγκαίοι πόροι από τις περιφέρειες στους δήμους.
Με το νομοσχέδιο, από την 1η Ιανουαρίου 2024, μεταβιβάζονται στους δήμους τα οχήματα των περιφερειών, τα οποία χρησιμοποιούνται για την καθαριότητα του οδικού δικτύου. Συμβάσεις που έχουν συναφθεί για την καθαριότητα του οδικού δικτύου από τις περιφέρειες εκτελούνται από την ίδια αναθέτουσα Αρχή έως τη λήξη τους. Αυτές οι ρυθμίσεις εφαρμόζονται και για το οδικό δίκτυο των χερσαίων συνοριακών σταθμών.

Πλατφόρμα υιοθεσιών ζώων συντροφιάς
Ρυθμίσεις για την ευζωία των ζώων συντροφιάς έχουν περιληφθεί στο νομοσχέδιο του υπουργείου Εσωτερικών για τους ΟΤΑ. Μεταξύ άλλων:
– Παρέχεται η δυνατότητα παράδοσης σε φιλοζωικό σωματείο ή φιλοζωική οργάνωση μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα δεσποζόμενου ζώου συντροφιάς από τον ιδιοκτήτη του, εφόσον συντρέχουν λόγοι υγείας του ιδιοκτήτη ή τον κληρονόμο του.
– Προβλέπεται η συνεργασία των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης και των συνδέσμων αυτών με τα καταφύγια αδέσποτων ζώων για τη διαχείριση των νεκρών ζώων του καταφυγίου.
– Παρατείνεται μέχρι τις 31 Μαϊου 2024 η προθεσμία συμμόρφωσης λειτουργούντων καταφυγίων ζώων συντροφιάς με τις προδιαγραφές του ν. 4830/2021, «προκειμένου να μη διαταραχθεί η φιλοξενία ζώων σε αυτά, αλλά και να δοθεί ένας εύλογος χρόνος για να συμμορφωθούν τα καταφύγια μετά και τη θέση σε λειτουργία του Υπομητρώου Καταφυγίων του Εθνικού Μητρώου Ζώων Συντροφιάς εντός του προσεχούς μήνα».
Το υπουργείο Εσωτερικών προετοιμάζει το Μητρώο Φιλοζωϊκών Οργανώσεων.

Δημαρχοκεντρικό μοντέλο 
«Η κυβέρνηση ενισχύει ακόμη περισσότερο το ακραίο δημαρχοκεντρικό μοντέλο σε βάρος της δημοκρατικής λειτουργίας, φτιάχνει τον δήμαρχο manager», ανέφερε κατά τη συζήτηση του νομοσχεδίου για τους ΟΤΑ, η εισηγήτρια του ΣΥΡΙΖΑ, Γιώτα Πούλου.
«Με fast truck διαδικασίες η κυβέρνηση ξηλώνει σημαντικές μεταρρυθμίσεις για την αυτοδιοίκηση. Αναρωτιόμαστε σε ποιον θα λογοδοτεί ο πανίσχυρος δήμαρχος, ο δήμαρχος manager που πάτε να φτιάξετε, σε μια αντιπολίτευση, την οποία εσείς θεωρείτε ενοχλητική και την περιορίζετε συστηματικά; Λογοδοσία μπορεί να υπάρξει μόνο εκεί όπου υπάρχει έλεγχος και ισχυρή αντιπολίτευση», δήλωσε απευθυνόμενη στην κυβέρνηση, η βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ.