Γράφει ο Νίκος Μπιλανάκης
Τους είπαν συκιές, πούστηδες, αδελφές, ντιγκιντάγκες, πισωγλέντιδες, ομοφυλόφιλους, γκει κ.α. Τους χλεύασαν, τους λοιδόρησαν, τους απέλυσαν από τις δουλειές τους, τους έδιωξαν από τα σπίτια τους και τις κοινότητες τους, τους απείλησαν, τους χτύπησαν, τους τιμώρησαν, τους βασάνισαν, κ.α. Προσπάθησαν να τους αλλάξουν τον σεξουαλικό προσανατολισμό με την βία χρησιμοποιώντας την μέθοδο της αποστροφής (τους έκαναν ηλεκτροσόκ στο δακτύλιο του πρωκτού ενώ την ίδια στιγμή τους ανάγκαζαν να βλέπουν ταινίες με ερωτικές σκηνές ομοφυλοφυλικού περιεχομένου), με ορμονοθεραπεία, με φάρμακα, με λοβοτομή, με ψυχοθεραπεία, με εξορκισμό, κ.α.
Μέχρι που κάποια στιγμή, επίτευγμα του νεωτερικού κόσμου, τα ανθρώπινα δικαιώματα, η ατομικότητα και το δικαίωμα στην αυτονομία έγιναν κυρίαρχα πολιτισμικά προτάγματα. Και όλοι οι άνθρωποι -ανεξαρτήτως φύλου, φυλής, θρησκείας, καταγωγής, επαγγέλματος, ηλικίας, σεξουαλικού προσανατολισμού κλπ απέκτησαν ίσα δικαιώματα. Και οι καταπιεσμένες γυναίκες σε σχέση με τους άντρες τους, και τα παιδιά σε σχέση με τους γονείς τους, και οι μαύροι με τους λευκούς, και οι αλλόθρησκοι με τους Χριστιανούς, και οι ασθενείς και οι ανάπηροι με τους γιατρούς και τους αρτιμελείς, και οι ξένοι έναντι των ντόπιων, και οι σεξουαλικές μειοψηφίες σε σχέση με την πλειοψηφία. Και στις 15 Δεκεμβριου 1973 η Αμερικανική Ψυχιατρική Εταιρεία αφαίρεσε την ομοφυλοφιλία απο τον κατάλογο των ψυχιατρικών διαταραχών και την έκανε αποδεκτή όχι ως νόσο αλλά ως τρόπο ζωής, θεωρώντας πλέον κακοποίηση την όποια απόπειρα θεραπείας της.
Στην Ελλάδα, στις αρχές της δεκαετίας του ’70, άρχισαν δειλά-δειλά να εκδίδονται κάποια περιοδικά όπως το “αμφί”, να ξεχωρίζουν από ένα σωρό σαρδανάπαλων κάποιοι τύποι σαν τον Βαλιαννάτο, λίγο αργότερα να γίνονται τα πρώτα pride paraid (παρελάσεις υπερηφάνειας). Και φτάσαμε στις μέρες μας, όπου επιστήμονες, πετυχημένοι CEO, υπουργοί, μέχρι και ο αρχηγός του κόμματος της αξιωματικής αντιπολίτευσης να φανερώνονται (acting-out), και χωρίς να κουνιούνται και να τσιρίζουν, όπως κάθε υστερική και ιστορική “φτερού”, διεκδικούν τα αυτονόητα δικαιώματα τους. Όπως όλοι οι υπόλοιποι.
Στην Ηπειρωτική ενδοχώρα, στην Άρτα και τα Γιάννενα, όπως και σε κάθε άλλη επαρχιακή πόλη, τη ζωή των ομοφυλοφίλων την έσκιαζε πολύ φοβέρα. Οι περισσότεροι ομοφυλόφιλοι αναγκάζονταν να κάνουν γάμους και να καταπνίγουν την ερωτικότητα τους, αλλά αυτό γινόταν βραχνάς που τους έπνιγε. Όσοι μπορούσαν, εξορμούσαν στην Αθήνα για να εξυπηρετήσουν τις ανάγκες τους. Από τους υπόλοιπους, ελάχιστοι τολμούσαν το «ψωνιστήρι» στην πόλη. Ερωτικές συνευρέσεις, όποτε συνέβαιναν, συνέβαιναν στα πάρκα της πόλης, κατά τη διάρκεια της νύχτας βέβαια, στους κινηματογράφους, σε τουαλέτες καφενείων. Που γεμίζανε κολομπαράδες. Γιατί εκείνες τις εποχές, κοντά στην αρρενωπότητα των στρεητ, που απαιτούσε ανακούφιση, ποτίζονταν και η ομόφυλη ερωτική επιθυμία. Γιατί τότε, αυτή ήταν η επικρατούσα αντίληψη και τα στερεότυπα περί ομοφυλοφιλίας, που πήγαιναν πακέτο με την διάκριση σε παθητικούς και ενεργητικούς. Οι πρώτες προσπάθειες κάποιων γκει, Γιαννιωτών μαζί και φοιτητών, να παρέμβουν δημόσια και ομαδικά έγιναν κατορθωτές μόλις το Γενάρη του 2006 με την βοήθεια του διαδικτύου και ως μέλη ΛΟΑΤΚΙ+ ομάδας. Τότε ξεκίνησε ο πρώτος διαδικτυακός τόπος με την ονομασία «ToKoinoMasProfile», ένας τόπος που ενημέρωνε τους χρήστες για διάφορα θέματα, ανάμεσα τους και για χώρους και εκδηλώσεις που μπορούσε να επισκεφτεί κανείς για να βρεί ομοίους του. Τότε αναδείχτηκε και το Λιθαρίτσια-cruising, τα Λιθαρίτσια δηλαδή ως χώρος συνάντησης ομοφυλοφιλων. Το 2008 το σάιτ «ToKoinoMasProfile» είχε φτάσει να έχει 38 συνδεδεμένους χρήστες. Το 2009, 23 άτομα, τόλμησαν να συγκεντρωθούν έξω από το Δημαρχείο Ιωαννίνων και να κάνουν την δική τους μίνι παρέλαση στην Αβέρωφ, παράλληλα με το Athens Pride. Τον Οκτώβριο του 2010 διαλύθηκε «ToKoinoMasProfile» αλλά δημιουργήθηκαν άλλα, όπως το «GiannenaGay», ενώ αργότερα ακολούθησαν, από φοιτητές κυρίως, η δημιουργία του Ο.Α.Σ.Η. (Ομοφυλοφιλικός Αμφισεξουαλικός Σύνδεσμος Ηπείρου) και της Λ.Ο.Ι (Λεσβιακή Ομάδα Ιωαννίνων). Την σήμερον ημέρα στην EXPEDIA.com μπορείς να βρείς πολλά ξενοδοχεία των Ιωαννίνων να φιγουράρουν στο λήμα gay friednly hotels in Ioannina, στο google να βρεις γκει μπαρ και στις εφημερίδες να διαβάσεις για τον Γιαννιώτη εκπρόσωπο των γκει αστυνομικών στην Ευρωπαϊκή τους ομοσπονδία.
Τελικά πόσοι είναι οι άνθρωποι αυτοί, πόσοι είναι οι γκέι; Κανείς δεν μπορεί να μας πει γιατί κανείς δεν ξέρει. Τα νούμερα στις διάφορες έρευνες ποικίλλουν ανάλογα με την κοινωνία και τον χρόνο που γίνεται η έρευνα αλλά και την μεθοδολογία και τον τρόπο που θέτει τις ερωτήσεις. Άλλες απαντήσεις παίρνουμε αν πραγματοποιήσουμε π.χ. την έρευνα σε μια από τις 78 χώρες όπου η ομοφυλοφιλία είναι ακόμα παράνομη, άλλες στις χώρες εκείνες που έχουν νομιμοποιήσει το γάμο και την τεκνοθεσία αυτών των ανθρώπων. Άλλες απαντήσεις θα πάρουμε σε χώρες και ηλικίες που έχουν κατακλυστεί από την woke κουλτούρα κι άλλες σε χώρες με ματσό χαρακτηριστικά. Και πως άραγε θα ξεχωρίσουμε τους ανθρώπους εκείνους που έχουν αποκλειστική ομοφυλοφυλική ταυτότητα από εκείνους που μέσα στο σεξουαλικό ρεπερτόριο τους ενσωματώνουν απλώς, σποραδικά ή τακτικά, ομοφυλοφυλικές πρακτικές;
Παλαιότερη πάντως έρευνα που είχε πραγματοποιηθεί το 1998 από την Ψυχιατρική Κλινική του Πανεπιστημιου Αθηνών (ναι οι ψυχίατροι δεν ασχολούνται μόνο με τους “τρελούς” αλλά και με πολλά άλλα όπως οι διαταραχές διατροφής, η σεξουαλικότητα, οι εξαρτήσεις, η άνοια, ο αυτισμός κλπ) βρήκε ότι από το σύνολο των ανδρών που ρωτήθηκαν μόνο 0,1% δήλωσε ότι έχει αποκλειστικά ομοφυλοφιλικό προσανατολισμό, 0,3% δήλωσε ότι έχει κυρίως ομοφυλοφιλικό προσανατολισμό, ένα άλλο 0,3% ανέφερε εξίσου ετεροφυλοφιλικό και ομοφυλοφιλικό προσανατολισμό και τέλος το 0,9% του δείγματος δήλωσε ότι ο σεξουαλικός προσανατολισμός τους είναι κυρίως ετεροφυλοφιλικός, μη αποκλείοντας και κάποιες ομοφυλοφιλικές σχέσεις. Συνολικά, το 98,5% του δείγματος των ανδρών δήλωσε ότι έχει αποκλειστικά ετεροφυλοφιλικό σεξουαλικό προσανατολισμό. Όσον αφορά τις γυναίκες, το 99,4% δήλωσαν αποκλειστικά ετεροφυλοφιλικό προσανατολισμό και μόνο το 0,6% ανέφεραν ότι ο σεξουαλικός προσανατολισμός τους είναι «κυρίως ετεροφυλοφιλικός», χωρίς να αποκλείουν και κάποιες ομοφυλοφιλικές σχέσεις.
Συγκρίνοντας τα ευρήματα αυτής της έρευνας με αντίστοιχα ξένων μελετών που έγιναν εκείνη την περίοδο, διαπιστώνει κανείς ότι βρισκόμαστε κοντά σ’ εκείνα της Γαλλίας, όπου αναφέρονται ποσοστά αποκλειστικού ομοφυλοφιλικού προσανατολισμού 0,7% για τους άνδρες και 0,6% για τις γυναίκες (αν και 4,1% των ανδρών και 2,6% των γυναικών δηλώνουν ομοφυλόφιλη εμπειρία στη ζωή τους). Παρόμοια ποσοστά φαίνεται επίσης να έχουν και οι Καναδοί (με 1% ομοφυλόφιλους και ένα άλλο 1% αμφιφυλόφιλους) και οι Δανοί (με 1% αποκλειστικά ομοφυλόφιλους άνδρες και 2,7% με περιστασιακή ομοφυλοφιλική εμπειρία). Μεγαλύτερα ποσοστά αναφέρουν οι βρετανικές μελέτες, στις οποίες το 6,1% των ανδρών ανέφεραν ομοφυλοφιλική εμπειρία στη ζωή τους. Στη Νορβηγία, επίσης, το 3,5% των ανδρών και το 3% των γυναικών ανέφεραν ομοφυλοφιλική εμπειρία στη ζωή τους. Στις ΗΠΑ, μια μελέτη από το Πανεπιστήμιο του Σικάγου το 1994, βρήκε ότι το 2,8% των Αμερικανών και το 1,4% των Αμερικανίδων είναι ομοφυλόφιλοι.
Πιο κοντά στην εποχή μας, το 2013, μια Βρετανική έρευνα βρήκε ότι 1.7% του πληθυσμού αναγνωρίζει τον εαυτό του ως γκέι, λεσβία ή αμφιφυλόφιλο (γύρω στους 800.000 ενήλικες) ενώ 16% των ανθρώπων ηλικίας μεταξύ 16 έως 44 ετών δήλωσαν ότι είχαν ομοφυλοφυλικές σεξουαλικές επαφές κατά το παρελθόν. Στον Καναδά μια έρευνα του 2012 βρήκε ότι 1.3% των ερωτώμενων ηλικίας 18-59 χρονών είναι γκέι και 1.1% αναγνωρίζει ότι είναι αμφιφυλόφιλο. Μια αμερικάνικη δημοσκόπηση, πάλι το 2013, βρήκε ότι 1.6% των ενήλικων πάνω από τα 18, δήλωνε ότι είναι γκέι και 0.7% ότι είναι αμφιφυλόφιλοι (περίπου 6 εκατομμύρια ενήλικες). Το 2017, άλλη έρευνα στις ΗΠΑ έδειξε ότι, όσον αφορά τη γενιά Ζ, 20% από αυτούς αναγνωρίζει τους εαυτούς τους ως ομοφυλοφιλους, ενώ στο σύνολο του πληθυσμού το ίδιο νούμερο κυμαινόταν στο 9%. Το ίδιο νούμερο (9%) φαίνεται να αναφέρεται πλέον ως μέσος ευρωπαϊκός όρος από νεότερες μελέτες, με την Ισπανία (με 14%) και την Ελβετία (με 13%) να βρίσκονται στις ψηλότερες θέσεις.
Από τα παραπάνω μπορούμε να συνάγουμε ότι στην Ελλάδα υπάρχουν περίπου 15.000-135.000 άτομα στο σύνολο των 10 εκατομμύρια κατοίκων της (ποσοστό 1,5%-9%) που νοιώθουν γκει. Και τι σημαίνει πλέον να είναι κανείς γκει; Διαφορετικά από τις παλαιότερες αντιλήψεις και τα ξεπερασμένα στερεότυπα, γκει είναι ο άνθρωπος εκείνος που επιζητά να αναπτύσσει σχέσεις οικειότητας, συμπεριλαμβανομένης και της σεξουαλικότητας, με ομόφυλους του με σκοπό να ικανοποιήσει τις ανάγκες του για αγάπη, αφοσίωση και αμοιβαία υποστήριξη. Αυτή είναι η σύγχρονη αντίληψη που ορίζει η πραγματικότητα. Αλήθεια, πόσο απειλητικό είναι αυτό;
*Το άρθρο, που δημοσιεύτηκε στον Ηπειρωτικό Αγωνα Ιωαννίνων στις 22/8/24.