Προσωπικότητες του 1821

Εϋνάρδος: ο φιλέλληνας που δυσαρέστησε τον Μέτερνιχ

Του Γιώργου Ν. Παπαθανασόπουλου

Ο Εϋνάρδος (Jean-Gabriel Eynard, 1775-1863), Ελβετός οικονομολόγος, τραπεζίτης και διπλωμάτης, ήταν εκ των θερμοτέρων φιλελλήνων. Οι υπηρεσίες που προσέφερε στους Έλληνες κατά και μετά την Επανάσταση του 1821 ήσαν αποφασιστικής σημασίας. Δεν πολέμησε στην Ελλάδα εναντίον των Τούρκων και δεν ήρθε ποτέ στη χώρα μας. Προτίμησε από μακριά να Την βοηθάει ανιδιοτελώς και δεν ενεπλάκη στις οξύτατες αντιδικίες των τότε Ελλήνων πολιτικών. (Σημ. Ασφαλώς σήμερα θα έπραττε το ίδιο).
Ο Ελβετός φιλέλληνας έχει στο ενεργητικό του μια μοναδική επιτυχία. Συνετέλεσε δραστικά στο να εξουδετερωθούν τα σχέδια του Μέτερνιχ να σβήσει η Ελληνική Επανάσταση και να μη δημιουργηθεί ανεξάρτητο Ελληνικό κράτος στην πλευρά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Ο Μέτερνιχ, σε επιστολή του στον φίλο του Neumann, ουσιαστικά αναγνώρισε την ήττα του από τον Εϋνάρδο. Έγραψε με την γνωστή του έπαρση και αλαζονεία:

«Συμφωνώ ότι έχω εκατό φορές περισσότερη εξυπνάδα, γνώση και λογική από τον κ. Eynard, ο οποίος παρεμπιπτόντως είναι ένας από τους άνδρες, που με ενόχλησαν περισσότερο σε αυτόν τον κόσμο…». (Lettre de Metternich a Neumann, Vienne, 12 Juin 1826). Ο Αυστριακός πολιτικός φοβόταν και είχε δίκιο, πως η Ελλάδα θα ήταν η αρχή του τέλους των αυταρχικών αυτοκρατοριών στην Ευρώπη.
Για τη συμβολή του Εϋνάρδου στην απελευθέρωση της Ελλάδος, ο βουλευτής Leon de Malleville τόνισε στο Γαλλικό Κοινοβούλιο, το 1846: « Το αναφέρω μετά λόγου γνώσεως: Δεν είναι οι κυβερνήσεις της Ευρώπης που έσωσαν την Ελλάδα. Είναι η ευρωπαϊκή κοινή γνώμη, είναι ο απλός πολίτης της Γενεύης κ. Eynard, ο οποίος κάλεσε όλη την Ευρώπη να βοηθήσει την Ελλάδα. Είναι στη φωνή αυτού του σεβασμίου ανδρός που ανταποκρίθηκαν όλες οι συνειδήσεις, και στη συνέχεια όλη η διανόηση της Ευρώπης. Στη σταθερή επί έτη δράση του οφείλεται το ξύπνημα του θρησκευτικού συναισθήματος σε αυτή την υπόθεση της απαλλαγής των χριστιανών Ελλήνων από τον μουσουλμάνο δυνάστη και η ημέρα κατά την οποία η Ευρώπη θέλησε η Ελλάδα να σωθεί και σώθηκε». ([EYNARD Ch.] Notice sur J. G. Eynard, Geneve 1863, p. 15).

Τί έκανε αυτός ο σπουδαίος φιλέλληνας που τόσο ενόχλησε τον Μέτερνιχ και πώς συνέβαλε στην απελευθέρωση και στην ανόρθωση της Ελλάδος; Ο Εϋνάρδος διακρινόταν για την ευφυία του, την πίστη του στην υπόθεση της Ελλάδος, την εξαιρετική οργανωτική του ικανότητα, τις γνώσεις του στα οικονομικά και στα διπλωματικά, την ισχυρή του προσωπικότητα, την εντιμότητά του. Όλα αυτά τον βοήθησαν να συνομιλεί με βασιλείς, πρωθυπουργούς, υπουργούς και τραπεζίτες και να οργανώνει το δίκτυο των φιλελλήνων στην Ευρώπη.
Ο Καποδίστριας ήταν που ενέπνευσε στον Εϋνάρδο την αγάπη του και την ανιδιοτελή προσφορά του προς την Ελλάδα. Ο Εϋνάρδος εκτίμησε τη διπλωματική δεινότητα του Καποδίστρια στην υπόθεση της Ελβετίας και όταν ο μελλοντικός κυβερνήτης της Ελλάδος εγκαταστάθηκε στη Γενεύη συνδέθηκε μαζί του με σταθερή και ειλικρινή φιλία. Η προσφορά του στην Ελλάδα είχε χαρακτήρα περισσότερο πρακτικό. Παράλληλα με την εξέγερση των ψυχών των Ευρωπαίων φρόντισε να εφοδιασθούν οι επαναστατημένοι Έλληνες με πολεμοφόδια, όπλα και τρόφιμα, και να ενισχυθούν με την αποστολή εθελοντών στρατιωτών και τεχνιτών.

Το 1823 κατέφυγαν στη Γενεύη 158 Έλληνες, που γλύτωσαν από το μακελειό του Δραγατσανίου. Οι κάτοικοι της Γενεύης τους φιλοξένησαν με εγκαρδιότητα και αυτοί τους ευχαρίστησαν γραπτώς στα ελληνικά. Η ιδιόχειρη καλλιγραφημένη επιστολή, με ημερομηνία 24 Μαΐου 1823, διασώζεται στη Δημόσια Πανεπιστημιακή Βιβλιοθήκη της Γενεύης. Σε αυτήν γράφεται ελληνιστί μεταξύ άλλων: «Εξ αρχής μεν του παρόντος έτους και έως την σήμερον ημέραν των εις την επιούσιον τροφήν χρημάτων απορούντες και παρά τοις γενναίοις Ελβετοίς φιλανθρώπως φιλοξενηθέντες, πάλιν δε εξ ότου επιστρέψαι εις την φίλην ημών πατρίδα ουκ έχοντες και παρ΄ αυτοίς τα αναγκαία πορισθέντες, ημείς οι υπογεγραμμένοι Έλληνες χάριν δια του γράμματος τούτου τοις ημάς ευεργετήσασι αποδίδομεν και ευχόμεθα τω παντοδυνάμω Θεώ παρέχειν αυτοίς απόλαυσιν ευτυχίας τε και ειρήνης…».

Το 1825 ο Εϋνάρδος διοργανώνει αποστολή από την Επιτροπή των Παρισίων στους αγωνιζόμενους Έλληνες 600 τυφεκίων και 38000 γαλλικών φράγκων. Την ίδια χρονιά οι Α. Λουριώτης και Ι. Ορλάνδος αναζητούν στο Λονδίνο και μετά στο Παρίσι δάνειο για την Ελλάδα. Απογοητευμένοι από την άρνηση που εισέπραξαν ήσαν έτοιμοι να επιστρέψουν όταν πληροφορήθηκαν ότι ο Εϋνάρδος ήταν στην γαλλική πρωτεύουσα και έσπευσαν να τον συναντήσουν. Αυτός τους εξασφάλισε δάνειο από τον οίκο Gabriel Odier. Ικανοποιημένοι για την επιτυχία επέστρεψαν στο Λονδίνο προς ενημέρωση των άλλων εκπροσώπων, που αναζητούσαν δάνειο, αλλά αυτοί είχαν ήδη συμφωνήσει με πολύ δυσμενείς όρους…
Ο Εϋνάρδος επέστρεψε στη Γενεύη το φθινόπωρο του 1825 έχοντας εξασφαλίσει νέα βοήθεια προς την Ελλάδα όπλων, πολεμοφοδίων και χρημάτων από επιτροπές της Ευρώπης, στις οποίες ήταν μέλος. Ο ίδιος υπερηφάνως υπέγραφε: «Μέλος των Φιλελληνικών Επιτροπών Παρισίων, Γενεύης, Μονάχου, Δρέσδης και όλων των Επιτροπών στην Ελβετία».

Το 1826 συγκέντρωσε και απέστειλε ως οικονομική βοήθεια στην Ελλάδα 70.000 γαλλικά φράγκα. Όταν ο Καποδίστριας ανέλαβε Κυβερνήτης, έδωσε προτεραιότητα στην ανάπτυξή των τομέων Παιδείας, Γεωργίας και Οικονομίας και ο Εϋνάρδος τον βοήθησε οικονομικά, παρέχοντάς του εκπαιδευτικό υλικό για τη δημιουργία και λειτουργία αλληλοδιδακτικών σχολείων.
Η οικονομική κατάσταση της Ελλάδος που βρήκε ο Καποδίστριας ήταν τραγική. Οι προσπάθειες του Εϋνάρδου σε κυβερνήσεις και τράπεζες προς εξασφάλιση δανείων και οικονομικής βοήθειας ήσαν συγκινητικές. Σε ευχαριστήρια επιστολή, του έγραψε ο Καποδίστριας: «Προστρέξατε την Ελλάδα με όλες σας τις δυνάμεις καθόλες τις ημέρες της αγωνίας και της απόγνωσης Της. Δεν παύσατε να Την σκέπτεσθε και να εργάζεσθε γι’ Αυτήν και τώρα στέργετε να προβείτε σε νέες θυσίες για να εξασφαλίσουμε δάνειο προς επιτάχυνση της βελτίωσης της οικονομίας». Και σε ιδιωτική επιστολή του έγραψε: «Τα 700.000 φράγκα Σας προς στιγμήν μας σώζουν, αγαπητέ μου Εϋνάρδε».

Ο Ευνάρδος εθλίβη βαθύτατα από τη δολοφονία του φίλου του Καποδίστρια. Όμως δεν σταμάτησε να ενισχύει την Ελλάδα και να την βοηθάει να ορθοποδήσει. Μεταξύ άλλων έλαβε μέρος στην ίδρυση της Εθνικής Τραπέζης και είχε μιαν εποικοδομητική αλληλογραφία (1841-1855) με τον πρώτο της διευθυντή Γεώργιο Σταύρου. Σημειώνεται ότι η πολλαπλή βοήθεια των φιλελλήνων του εξωτερικού προς την Ελλάδα ίσχυσε έως το 1830 και τη δημιουργία του ανεξάρτητου κράτους. Ο Εϋνάρδος συνέχισε σταθερά να ενεργεί υπέρ της Ελλάδος για 25 ακόμη χρόνια.-
Σημ. γρ. Το κύριο υλικό για το παρόν δημοσίευμα, προσπορίσθηκα από τη μελέτη της εξαίρετης ιστορικού και ελληνίστριας Michelle Bouvier – Bron “Jean-Gabriel Eynard (1775-1863) et le philhellenisme Genevois”, Geneve, 1963.