Σκέψεις πάνω στη Διαβούλευση για το ΞΕΝΙΑ

Της Αναστασίας Θεοδώρου

Στην πόλη μας έχουμε τη χαρά να έχουμε ένα ΞΕΝΙΑ, έργο του σημαντικού Έλληνα αρχιτέκτονα Διονύση Ζήβα. Ένα ιδιαίτερο αρχιτεκτονικό μνημείο που λειτουργεί στη ζωή και τη μνήμη των Αρτινών ως τοπόσημο από το 1960. Τα τοπόσημα, σημεία αναφοράς των πόλεων, διατηρούν ζωντανή τη Μνήμη και ενισχύουν την ιστορική σύνδεση του κάθε κατοίκου με την πόλη του. Το ΞΕΝΙΑ της Άρτας αποτελεί ένα χαρακτηριστικό δείγμα τόσο του ελληνικού Μοντερνισμού όσο και της σχεδιαστικής φιλοσοφίας των ξενοδοχείων ΞΕΝΙΑ, με μελετημένο σχεδιασμό των εσωτερικών και εξωτερικών χώρων που δίνει προτεραιότητα στις ανάγκες του χρήστη, αναλογίες με βάση την ανθρώπινη κλίμακα και κατασκευασμένο από υλικά που συνυπάρχουν αρμονικά με το περιβάλλον.

Ένα κτήριο που ορίζει την παρουσία του στο χώρο του Κάστρου μόνο με την απλότητα ενός καθαρού σχεδιασμού χωρίς να φλυαρεί μέσα από την έντονη μορφολογία ή τα εξεζητημένα υλικά. Ο Δ. Ζήβας σχεδίασε ένα ξενοδοχείο δυναμικότητας 40κλινών με τους κοινόχρηστους χώρους να υπερβαίνουν κατά πολύ την επιφάνεια που θα απαιτούσαν οι ανάγκες των επισκεπτών που θα διανυκτέρευαν εκεί. Στόχος του αρχιτέκτονα ήταν το άνοιγμα του ξενοδοχείου προς την πόλη και η χρήση των χώρων του ξενοδοχείου από τους Αρτινούς και όχι μόνο η προσωρινή εξυπηρέτηση των περαστικών. Ανάμεσα σε πεύκα και πορτοκαλιές προσπάθησε να συνδέσει τον ελεύθερο χρόνο των κατοίκων με την επαφή με την ελληνική φύση. Εξήντα χρόνια μετά, οι προτεραιότητες που τίθενται στον αστικό και κτηριολογικό σχεδιασμό παραμένουν οι ίδιες. Ποιες είναι οι ανάγκες της πόλης; Τι θα θέλαμε να εξυπηρετεί το κτήριο; Ποιες είναι οι ανάγκες των χρηστών; Ποια θα πρέπει να είναι η σχέση του με τον αρχαιολογικό χώρο όπου βρίσκεται; Οι απαντήσεις δεν είναι πολύ μακριά από αυτές που είχαν δοθεί αρχικά, κατά τη σχεδίαση του υπάρχοντος κτηρίου.

Το ΞΕΝΙΑ ως σημείο συνάντησης και ανταλλαγής απόψεων, χώρος εκδηλώσεων, σύνηθες φόντο σε φωτογραφίες, έχει ήδη αποδείξει ότι εκπλήρωσε επιτυχημένα το σκοπό του σχεδιασμού του. Είναι σημαντικό λοιπόν το ΞΕΝΙΑ να διατηρήσει την αρχική του μορφή τόσο ως προς το γενικό όγκο όσο και ως προς τα υλικά (στη σύγχρονη εξελιγμένη τους μορφή) με την ελάχιστη δυνατή παρέμβαση (κλείσιμο τμήματος Pilotis που λόγοι στατικότητας του κτηρίου το επιβάλλουν), ώστε αφενός να μη χαθούν οι αρχικές αρμονικές αναλογίες του κτηρίου και η σχέση του όγκου του με το βυζαντινό μνημείο και αφετέρου να τονίζεται η διαμπερής κίνηση μεταξύ του ΝΑ και του ΒΔ χώρου με το εκκλησάκι.

Ως προς το γενικότερο πλαίσιο σχεδιασμού, η συνήθης αρχιτεκτονική μεθοδολογία είναι να μελετάμε τα κτήρια σε συνάρτηση τόσο με τον εξωτερικό τους χώρο όσο και με το γενικότερο αστικό τους περιβάλλον μιας και κάθε είδους κτήριο -πόσο μάλλον ένα δημόσιο κτήριο- αποτελεί τμήμα ενός γενικότερου ψηφιδωτού που σχηματίζεται στην πόλη μας και αποτελεί το περιβάλλον που ζούμε. Το ΞΕΝΙΑ δεν μπορεί να μελετάται ξεχωριστά από τον περιβάλλοντα χώρο του Κάστρου, ακόμη και αν -ως προς το παρόν- δεν έχει εξασφαλιστεί η χρήση από την Αρχαιολογική Υπηρεσία. Για να μιλάμε για ένα χώρο ανοιχτό στην πόλη και τους πολίτες θα πρέπει να υπάρχει η λογική της απρόσκοπτης αλλά μελετημένης κίνησης στο χώρο του Κάστρου όλες τις ώρες της ημέρας, χωρίς να απαιτείται ο επισκέπτης να πληρώσει για να τον επισκεφτεί, λειτουργία που είχε προβλεφθεί από τον Δ. Ζήβα μέσω της ήπιας διαμόρφωσης του περιβάλλοντος χώρου.

Για παράδειγμα, περιπατητική διαδρομή με σημεία στάσης που να συνδέονται με τη βιβλιοθήκη, ποδηλατική διαδρομή, παιδική χαρά και γενικά σχεδιαστικές παρεμβάσεις που να μην απαιτούν εμπορική συναλλαγή ή συγκεκριμένο πολιτιστικό γεγονός για να επισκεφτεί ο Δημότης το χώρο. Διαφορετικά, το εγχείρημα θα απευθύνεται σε λίγους και θα αποτύχει να ενσωματωθεί στην καθημερινή ζωή της πόλης.

Από τις προτάσεις του Τεχνικού Γραφείου που ανέλαβε την προμελέτη κι έχουν δοθεί στη δημοσιότητα από τον Δήμο Αρταίων προς διαβούλευση, η πρώτη είναι αυτή που κατά τη γνώμη μου καλύπτει τις παραπάνω απαιτήσεις, παρουσιάζοντας μία λύση ελάχιστα επεμβατική στις όψεις και στη σχεδιαστική φιλοσοφία του αρχικού κτηρίου και αυτή θα πρέπει να προκριθεί ως η τελική λύση προς έλεγχο στο ΚΑΣ. Οι άλλες δύο προτάσεις παρουσιάζουν κάτι εντελώς καινούριο που θα διακόψει την ιστορική σύνδεση με το αρχικό κτήριο μιας και πέρα από τη χρήση του θα αλλάξουν εντελώς τον όγκο και τα υλικά του. Το μόνο που θα καταφέρουν αν εφαρμοσθούν θα είναι να καθιερωθεί το κτήριο στους Αρτινούς ως το “πρώην” ΞΕΝΙΑ, μιας και τίποτα δε θα θυμίζει το σημερινό.

*Η Αναστασία Θεοδώρου είναι Αρχιτέκτων Μηχανικός