Γράφει :
η Χαρά Παπαβασιλείου
Την Έλλη μετά τις φυλακές Αβέρωφ την μετήγαγαν στις Καλλιθέας, απ’ όπου χάραμα μιας Κυριακής αποχαιρέτησε τον Μπελογιάννη, όταν τον έπαιρναν για εκτέλεση. Και μόνη, χωρίς πλέον τον σύντροφό της, συνέχισε την οδύσσειά της από φυλακή σε φυλακή. Απελευθερωμένη, ωστόσο, κάποια στιγμή και πριν προλάβει να χαρεί μια στάλα ελευθερίας κοντά στο παιδί της, η Χούντα των Συνταγματαρχών την έστειλε για «παραθερισμό» στη Γυάρο, μαζί μ’ άλλους χίλιους πεντακόσιους, στοιβαγμένη σ’ ένα αρματαγωγό, κάτω από άθλιες συνθήκες.
«Όλοι περασμένοι από τις φυλακές και τις εξορίες. Η γενιά της Αντίστασης, χρόνια «φακελωμένη», ήταν και πάλι το πιο πρόχειρο θύμα.(…), γράφει στο βιβλίο της ΜΑΡΤΥΡΊΕΣ ΜΙΑΣ ΔΙΑΔΡΟΜΗΣ. Πολλές προσωπικότητες της Αριστεράς – ανάμεσά τους και ο Ηλίας Ηλιού. Η Έλλη τα ’χε μαζί του, επειδή, ενώ υπήρχαν έγκυρες πληροφορίες για επικείμενο πραξικόπημα, δεν έκανε τίποτε για να το αποτρέψει. Έφτανε όλοι οι δημοκρατικοί γιωταχήδες ν’ απέκλειαν την Κηφισίας και την Μεσογείων. Θα εμποδιζόταν η κάθοδος των τανκς στο κέντρο της Αθήνα. Οι ίδιοι οι πραξικοπηματίες ομολόγησαν πως, αν συναντούσαν εμπόδιο, θα σταματούσαν την επιχείρηση. Κι ακόμη, μες στη Βουλή, εκπροσωπώντας νόμιμα την Αριστερά αδρανούσε, αντί να πιέσει για τη λήψη κάποιων μέτρων. Άσχετα με το ότι η χούντα των Συνταγματαρχών ήταν σχέδιο της Αμερικής, οπότε…. Η έλλειψη όμως αντίστασης αποτελεί στίγμα για τον ελληνικό λαό.
«Ξημέρωνε και το αρματαγωγό ακόμη ταξίδευε. Οι υποθέσεις πέφτανε βροχή. Από την αρχή περιμέναμε Μακρόνησο ή Γιούρα. (…). Μόνο όταν ανεβήκαμε στο κατάστρωμα, είδαμε πως βρισκόμασταν καταμεσής του πελάγου. Καΐκια περίμεναν να μας παραλάβουν, για να μας ρίξουν στο βραχότοπο που μας περίμενε. Μας ανέβαζαν στο κατάστρωμα με το μεγάλο ασανσέρ, που το κύριο καθήκον του ήταν να ανεβάζει τανκς και τεθωρακισμένα (…).
Το θέαμα που αντικρίσαμε ήταν σπαρακτικά αντιφατικό με τη θέση στην οποία βρισκόμασταν. Ένα Αιγαίο γαλήνιο και καταγάλανο άστραφτε κάτω απ’ τις ακτίνες του ήλιου, που κατέβαινε προς τη δύση κι έλουζε με το γλυκύτερο φως του τη θάλασσα και τα νησιά γύρω. Έλεγες πώς ήταν δυνατόν μέσα σ’ αυτό το φως να βρίσκεται το σιδερένιο τέρας που μας κουβάλησε στα σπλάχνα του και να συμβαίνει ό, τι συνέβαινε εκείνες τις στιγμές. Αρχίσαμε να κατεβαίνουμε από την τεράστια λοξή ανεμόσκαλα, που τραμπαλιζότανε στο πλευρό του αρματαγωγού.(…).
Κατέβηκα τα πρώτα σκαλοπάτια κι εκεί σταμάτησα. Με το ύψος δεν τα έχω καλά, έχω ένα είδος υψοφοβίας. Σταμάτησα και το δίλημμά μου ήταν αν θα ’ριχνα τα μπαγκάζια μου στη θάλασσα και θα ξαναδοκίμαζα να κατεβώ ή αν θα ’πεφτα κι εγώ μαζί τους και θα γλύτωνα μια για πάντα. Αυτό θα είχε γίνει, αν δεν μ’ έβλεπε απ’ το καΐκι ένα ναυτάκι. Ανέβηκε σαν αίλουρος την ανεμόσκαλα, με βοήθησε κι έτσι έφτασα σώα στα Γιούρα», και συνεχίζοντας περιγράφει τις πρώτες εντυπώσεις της από την επαφή της με το νησί: για τα στημένα στην παραλία μεγάλα τραπέζια, όπου οι κατώτεροι αξιωματικοί τους κατέγραφαν, πως ένας ανώτερος αξιωματικός είπε σε στην Αύρα (μια συντρόφισσα) πως για τα ζευγάρια, αν θελήσουν, μπορούν να διαθέσουν ειδικές σκηνές για να ζουν μαζί κι εκείνη του είπε πως δεν μπορούσε να του απαντήσει. «Πρέπει να το συζητήσουμε… θα δούμε…» «Α, κατάλαβα. Πρέπει να πάρετε γραμμή…». «Η γραμμή ήταν φυσικά η άρνηση της προσφοράς. Την εξέφρασε σε λίγες μέρες με τον πιο φαλλοκρατικό γλαφυρό τρόπο ένας απ’ τους κρατούμενους, όταν πολλές από τις γυναίκες που είχαν έρθει στο ξερονήσι μαζί με τους άντρες τους τάχθηκαν υπέρ της πρότασης της φρουράς: «Ακούς εκεί να θέλει να ζει με τον άντρα της και δεν σκέφτεται πώς θα με αντικρίσει εμένα το πρωί, όταν θα βγαίνει απ’ την σκηνή, αφού θα έχει κοιμηθεί μαζί του; (…) Αλλά κι οι γυναίκες δεν πήγαιναν πίσω. (…). Σε λίγο η πλαγιά έξω και γύρω απ’ τη φυλακή γέμισε σκηνές κατά γεωγραφική προέλευση. Από τη μια πλευρά των Θεσσαλών, πιο κει οι Μακεδόνες κ.λπ.
Γρήγορα το στρατόπεδο άρχισε να οργανώνεται. Οι κομμουνιστές της Ελλάδας κάτι που ξέρουν να κάνουν πολύ καλά είναι να οργανώνουν τη ζωή τους στις φυλακές και στα στρατόπεδα. Σκληρά αποκτημένη «ειδικότητα» (…). Άρχισαν να λειτουργούν οι τουαλέτες κι έτσι γλυτώσαμε από την «κοινή μοίρα» για την οποία μας μίλησε ο στρατοπεδάρχης, μόλις φτάσαμε στο νησί «Εδώ η μοίρα μας είναι κοινή. Θα αποπατείτε κι εσείς όπου κι εμείς, δηλαδή στο ύπαιθρο». Λειτούργησαν οι κουζίνες. Το πρώτο φαγητό ήταν ρύζι, μουχλιασμένο στα τσουβάλια, με ρεβίθια κατάμαυρα από τα σκουλήκια. Οι κρατούμενοι γιατροί καταπιάστηκαν με τα προβλήματα υγείας και υγιεινής κι έφτιαξαν ένα διαιτολόγιο, που περιελάμβανε ό, τι πιο εκλεκτό, χωρίς βέβαια να περιμένει κανείς τους πως θα γινόταν αποδεκτό. «Είχε μόλις υποβληθεί, όταν μας ήρθε ουρανοκατέβατος, με ελικόπτερο, ο Παττακός. (…)
Διάβασε το διαιτολόγιο και είπε πως το δεχόταν». Κανείς τους δεν περίμενε πως θα κρατούσε την υπόσχεσή του. Κι όμως το πρώτο καΐκι που ήρθε μετά την επίσκεψη του Παττακού περιείχε κατεψυγμένο κρέας, κοτόπουλο, ψάρι, ως και μαρμελάδες. «Δεν πιστεύαμε στα μάτια μας! Σε λίγο μάθαμε τι είχε συμβεί. Πριν έρθει στα Γιούρα, ο Παττακός είχε δεχτεί δημοσιογράφους που του είπαν πως, κατά πληροφορίες τους, οι κρατούμενοι πεινούσαν, και ρωτούσαν τι μέτρα θα έπαιρναν οι συνταγματάρχες – υπεύθυνοι για τη ζωή και την υγεία μας. Ο Παττακός προσπάθησε να τους διαψεύσει, χωρίς επιτυχία, κι έτσι, όταν βρήκε έτοιμο το διαιτολόγιο, το πήρε, το εφάρμοσε χωρίς καμιά αλλαγή, για να μη φουντώσει η κατακραυγή¨.
Από το ξερονήσι με τα πολλά μποφόρ και τους πολλούς αριστερούς «αποφοίτησε», λόγω βλάβης της υγείας της. Δέκα τέσσερα ολόκληρα χρόνια, όσα και στα δεσμά της, θα είχα μπροστά μου να την ακούω να μου αφηγείται τις εμπειρίες της απ’ τη στιγμή που η οικογένεια το ’22 βρέθηκε στην αντίπερα πλευρά του Αιγαίου, απ’ την Ανατολή στη Δύση.
(Απόσπασμα από το υπό έκδοση βιβλίο μου «Η φίλη μου Έλλη Παππά).
ΥΓ Στις ενέργειες που γίνονται για την μετατροπή της Γυάρου, ιστορικού νησιού, τόπου εξορίας, φυλακής και βασανιστηρίων των αριστερών αγωνιστών σε αυτάρκη κόμβο νερού και ενέργειας. Στον διαγωνισμό που διοργανώνεται από το Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας και είναι υπό την αιγίδα των υπουργείων Ενέργειας και Περιβάλλοντος καθώς και Πολιτισμού και του επίσημου τουριστικού ιστότοπου Νοτίου Αιγαίου, πολλοί βλέπουν κυνικές προθέσεις τουριστικής αξιοποίησης του νησιού, αλλά και μία «επιχείρηση» ιστορικού αναθεωρητισμού. (Εφημερίδα Των Συντακτών 13-14 Ιουλίου 2024, ΝΗΣΙΔΕΣ)