Συνέντευξη της Έλενας Αβραμίδου στον Ελπιδοφόρο Ιντζέμπελη
Η Έλενα Αβραμίδου έγραψε το βιβλίο «ΚΟΜΦΟΥΚΙΟΣ ΠΛΑΤΩΝ: Σοφός- βασιλιάς και φιλόσοφος-βασιλιάς». Για να το προετοιμάσει ήταν οπλισμένη με υπομονή ώστε να συλλέξει το αναγκαίο υλικό και να γράψει αυτή την πρωτότυπη εργασία.
Πώς ξεκινά η προετοιμασία της συγγραφής ενός βιβλίου;
‘Ενα βιβλίο όπως το «ΚΟΜΦΟΥΚΙΟΣ ΠΛΑΤΩΝ: Σοφός- βασιλιάς και φιλόσοφος-βασιλιάς»απαιτεί μία μακρά περίοδο προετοιμασίας για τη συλλογή του αναγκαίου υλικού. Ο ερευνητής πρέπει να είναι οπλισμένος με υπομονή και επιμονή λόγω των δυσχερειών που οφείλονται:στις εγγενείς δυσκολίες προσέγγισης μιας αρχαίας σκέψης, τις ερμηνευτικές δυσκολίες εξαιτίας της φύσης της κινεζικής γλώσσας, την απουσία μιας παράδοσης στις σινικές μελέτες στη χώρα μας, την έλλειψη βιβλιογραφίας, και τη δυσκολία κατανόησης μιας πνευματικής παράδοσης που, κατά τον Φουκώ, συνιστά «ετεροτοπία». Αφού υπερβεί αυτά τα εμπόδια και συλλέξει το απαραίτητο υλικό, πρέπει να προχωρήσει με πνευματική ανοιχτότητα και σεβασμό στην ετερότητα, κρατώντας ίσες αποστάσεις από τις δύο διαφορετικές κοσμοαντιλήψεις που εξετάζει.
Ποια ήταν η αφορμή για να εκδοθεί η μελέτη «Κομφούκιος-Πλάτων: Σοφός -βασιλιάς και φιλόσοφος- βασιλιάς», εκδόσεις ΕΝΕΚΕΝ;
Η θεματική του βιβλίου εντάσσεται στα γενικότερα ερευνητικά ενδιαφέροντά μου, τα οποία περιλαμβάνουν την ελληνική και κινεζική φιλοσοφία.Όσο για τις εκδόσεις ΕΝΕΚΕΝ,έχουμε συνεργαστεί και στο παρελθόν. Είναι ανοικτές στο καινούργιο, μακριά από την αντίληψη του βιβλίου ως καταναλωτικού προϊόντος και διακρίνονται για τη σοβαρότητα και υπευθυνότητά τους. Τι καλύτερο μπορεί να περιμένει κανείς από έναν εκδότη;
Ο τίτλος «Κομφούκιος-Πλάτων Σοφός -βασιλιάς και φιλόσοφος- βασιλιάς» είναι συμβολικός ή δηλώνει κάτι κυριολεκτικά;
Ο τίτλος αναφέρεται σε δύο ιδανικές μορφές που αποτελούν την κορωνίδα της πολιτικής και ηθικής θεωρίας που εισηγούνται ο Κομφούκιος και ο Πλάτων. Είναι οι ιδανικοί άρχοντες που συγκεντρώνουν τη γνώση, την ηθική αρετή και την πολιτική εξουσία. Ο δύο στοχαστές,μολονότι ζουν σε δύο διαφορετικές κοινωνικοπολιτικές και πολιτισμικές συνθήκες, προσφεύγουν στην ίδια λύσηπροκειμένου να αντιμετωπίσουν τις κοινωνικές συγκρούσεις, την κρίση των παραδοσιακών θεσμών, την ηθική αποσύνθεση και τις εμφύλιες συρράξεις. Απορρίπτουν, έτσι, τα έως τότε ισχύοντα κριτήρια της ανδρείας, του πλούτου και της καταγωγήςκαι εισηγούνται την παρέμβαση της γνώσης, σε συνδυασμό με την ηθική αρετή, στις δημόσιες υποθέσεις. Και για τους δύο μόνο ένας ηθικός άρχοντας μπορεί να επαναφέρει τη χαμένη ενότητα και ειρήνη στη χώρα και να κυβερνήσει ενάρετα. Να μην ξεχνάμε ότι ο Πλάτων έχει βιώσει τον Πελοποννησιακό πόλεμο και τη θανατική καταδίκη του Σωκράτη, ο δε Κομφούκιος μία μεγάλη πολιτική αστάθεια και βαθιά ιδεολογική κρίση.
Τι ήταν ο Κομφούκιος;
Ο Κομφούκιος ήταν ένας βαθιά μορφωμένος άνθρωπος για την εποχή του, που, απογοητευμένος από την κακή διακυβέρνηση και την αναρχία στην πατρίδα του, ταξίδεψε επί πολλά χρόνια σε διάφορα κινεζικά κρατίδια προσπαθώντας να μετατρέψει σε πράξη το πολιτικό του όραμα:την άσκηση πολιτικής εξουσίας. Μην μπορώντας να εκπληρώσει το όνειρό του, επέστρεψε στην πατρίδα του και αφοσιώθηκε στη διδασκαλία. Είναι ο πρώτος γνωστός διδάσκαλος στην κινεζική ιστορία. Η διδασκαλία του, που εμπεριέχεται στα «Ανάλεκτα», επηρέασε βαθιά την κινεζική σκέψηκαι εξακολουθεί να ασκεί μεγάλη επιρροή και σήμερα.
Κι ο δικός μας Πλάτων;
Ο Πλάτων ήταν μαθητής του Σωκράτηκαι ιδρυτής της Ακαδημίας, του πρώτου ιδρύματος προαγωγής της επιστημονικής μελέτης. Όνειρό του ήταν η πολιτική μεταρρύθμιση της κοινωνίας, γι’ αυτό ταξίδεψε επανειλημμένως στη Σικελία στην προσπάθειά του να εφαρμόσει στην πράξη το όραμά του, χωρίς όμως αποτέλεσμα. Η «Πολιτεία», στην οποία αναπτύσσει τη θεωρία του φιλοσόφου-βασιλιά, συνοψίζει όλη τη φιλοσοφία του, καθώς, πέρα από την πολιτική και ηθική, ασχολείται με τηνμεταφυσική, εκπαίδευση, ποίηση, αισθητική, ψυχολογία κλπ..
Γιατί προσπαθήσατε στη μελέτη να παρουσιάσετε και τους δύο;
Γιατί ο Κομφούκιος και ο Πλάτων είναι οι πηγές από τις οποίες ρέουν ο απωανατολικός και ο δυτικός πολιτισμός και το να συγκρίνεις τη σκέψη τους είναι σαν να ξεκινάς να βρεις αυτές τις πηγές. Κάπως έτσι αναφέρεται στους δύο αρχαίους στοχαστές ο Zong-qiCai, γνωστός καθηγητής Συγκριτικής Λογοτεχνίας, και η άποψη αυτή με βρίσκει απολύτως σύμφωνη.Ο Πλάτων επηρέασε βαθιά την πορεία της φιλοσοφικής σκέψης και ο Κομφούκιος της κινεζικής σκέψης. Δεν είναι καθόλου υπερβολικό να πούμε ότι στα ίχνη τους πορευόμαστε εδώ και 2.500 χρόνια. Με αυτούς άλλαξε η συνολική οπτική για τον ορθό τρόπο ζωής. Το έργο τους έθεσε υπό συζήτηση σοβαρά ζητήματα και εξακολουθεί να εγείρει καίρια ερωτήματα. Επιπλέον, μπορεί να συμβάλει στην κατανόηση δύο κόσμων που ακόμη αγνοούν ο ένας τον άλλο, καθώς και σε έναν ανοικτό και γόνιμο διάλογο ανάμεσά τους.
Ποιες είναι οι διαφορές και σε ποια σημεία έχουν κοινά σημεία σε αυτά που έλεγαν;
Οι διαφορές είναι πολλές και σημαντικές καθώς έζησαν σε δύο διαφορετικά κοινωνικοπολιτικά συστήματα. Αν θέλουμε να τα ορίσουμε με φιλοσοφικούς όρους, ο Κομφούκιος σχετίζεται με τον κόσμο του γίγνεσθαι, της αέναης μεταβολής και της συμπληρωματικότητας των αντιθέτων, ενώ ο Πλάτων με το είναι, την αναζήτηση της αλήθειαςκαι τη διαλεκτική μέθοδο. Ωστόσο, είναι πολύ σημαντικά αυτά που τους φέρνουν κοντά: η πίστη στην αρετή και τη γνώση και η σύζευξη γνώσης και πολιτικής μέσω της ηθικής. Αυτό ακριβώς εκπροσωπούν ο κομφουκιανός σοφός-βασιλιάς και ο πλατωνικός φιλόσοφος-βασιλιάς.
Ποιο είναι το μοντέλο πολιτικής διακυβέρνησης που προτείνουν;
Και οι δύο προτείνουν τη βαθιά ενότητα γνώσης και ηθικής και τις θέτουν στην υπηρεσία της πολιτικής. Δηλαδή, ηάσκηση της πολιτικής εξουσίας προϋποθέτειγνώσηκαι ενάρετο χαρακτήρα, στοιχεία που ενσαρκώνουν ο σοφός-βασιλιάς και ο φιλόσοφος-βασιλιάς. Και οι δύο εισηγούνται ένα πολιτικό μοντέλο, το οποίο δεν μπορεί να υλοποιηθεί χωρίς τις ηθικές τους αντιλήψεις.Το γεγονός ότι δεν είδαν τη θεωρία τους να πραγματώνεται, τους φέρνει ακόμη πιο κοντά.Η δε επιμονή τους στη σύζευξη ηθικής και πολιτικής τους καθιστά πιο επίκαιρους από ποτέ.