Συνέντευξη του Αλέξη Σταμάτη στον Ελπιδοφόρο Ιντζέμπελη

Η πανδημία έχει δημιουργήσει
σημαντικές αλλαγές στη
συλλογική ψυχοσύνθεση.
Οι πιο έντονες αλλαγές όμως,
θα φανούν μετά το τέλος της

Ο Αλέξης Σταμάτης γεννήθηκε στην Αθήνα. Σπούδασε Αρχιτεκτονική στο ΕΜΠ και έκανε μεταπτυχιακά Αρχιτεκτονικής και Κινηματογράφου στο Λονδίνο. Έχει γράψει τριάντα βιβλία. Έργα του έχουν μεταφραστεί σε εννέα γλώσσες.
Το πρώτο του μυθιστόρημα, Ο έβδομος ελέφαντας εκδόθηκε στην Μεγάλη Βρετανία. Το Μπαρ Φλωμπέρ εκδόθηκε στην Μεγάλη Βρετανία, τη Γαλλία, την Ιταλία, την Ισπανία, την Πορτογαλία, τη Σερβία και τη Βουλγαρία. Η Αμερικάνικη Φούγκα, κέρδισε το Διεθνές Βραβείο Λογοτεχνίας του Αμερικανικού Ομοσπονδιακού Ιδρύματος Τεχνών και εκδόθηκε στις ΗΠΑ (Etruscan Press). Το πρώτο του παιδικό μυθιστόρημα Ο Άλκης και ο Λαβύρινθος τιμήθηκε με το πρώτο βραβείο του Κύκλου του Παιδικού Βιβλίου. Θεατρικά του έργα του έχουν ανέβει σε πολλά θέατρα της Αθήνας, συμπεριλαμβανομένου του Εθνικού Θεάτρου και του Θεάτρου Τέχνης. Αρθρογραφεί στην εφημερίδα «Το Βήμα».

Ερ.: Πώς ξεκίνησε η ιδέα της συγγραφής του μυθιστορήματος «Το λευκό δωμάτιο», εκδόσεις Καστανιώτη;

Απ.: Το «Λευκό Δωμάτιο» άρχισε από ένα ερώτημα. «Τι θα γινόταν εάν;»
Το περίφημο Whatif? είναι ένα από τα βασικά εργαλεία της λογοτεχνίας. Τι θα γινόταν φέρ’ ειπείν εάν η Κωνσταντινούπολη δεν είχε πέσει στα χέρια των Οθωμανών το 1453; Τι θα γινόταν εάν η αριστερά είχε επικρατήσει στον εμφύλιο; Έξοχα βιβλία όπως ο «Άνθρωπος στο Ψηλό Κάστρο» (1962) του Φίλιπ Ντικ μας ξεναγούν σε έναν άγριο κόσμο, όπου το ερώτημα ήταν τι θα γινόταν εάν οι ναζί κερδίσει τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Τα παραπάνω βέβαια είναι ιστορικής φύσεως ερωτήματα που μπορούν να οδηγήσουν σε πολιτικά μυθιστορήματα φαντασίας. Προσωπικά, με ενδιέφερε ένα άλλο λογοτεχνικό είδος. Μια αλληγορία εγκλεισμού. Η αλληγορία ως γνωστόν εμπεριέχει υπαινιγμό κρύβοντας νοήματα διαφορετικά από εκείνα που φαίνεται ότι δηλώνει. Προέρχεται από τις ελληνικές λέξεις: «άλλως» – δηλαδή, διαφορετικά και «αγορεύω» – δηλαδή, λέω. Όσο για τον εγκλεισμό, όλοι πλέον ξέρουμε τι είναι, βαθιά μες στο πετσί μας. Το «Λευκό Δωμάτιο» είναι μια αλληγορία εγκλεισμού.

Ερ.: Ο τίτλος «Το λευκό δωμάτιο» είναι συμβολικός ή δηλώνει κάτι κυριολεκτικά;
Απ.: Στο έργο υπάρχει ένα πραγματικό «Λευκό Δωμάτιο», όπου συμβαίνει κάτι πολύ σημαντικόγια την πλοκή του έργου. Προτιμώ να το αφήσω να το ανακαλύψουν οι αναγνώστες.

Ερ.: Στο «λευκό δωμάτιο» οι χαρακτήρες και οι ρόλοι μεταφέρονται σ’ ένα καταφύγιο-κάστρο. Γιατί είναι αινιγματική η ιδιοκτήτρια της πανσιόν κυρία Φλόρα;
Απ.: Η κυρία Φλόρα είναι η διευθύντρια της Πανσιόν. Είναι ένα πλάσμα πολύ ιδιαίτερο, ένα πλάσμα σχεδόν χτισμένο μέσα στην πανσιόν που ταυτόχρονα διοικεί και οργανώνει τα πάντα. Το ενδιαφέρον είναι από πού κατάγεται μια τέτοια οντότητα. Η Φλόρα απαντά σε αυτή την ερώτηση αλλά απάντηση της ανοίγει κι άλλα ερωτήματα.

Ερ.: Σε αυτή την πανσιόν συναντά η Έντα Γκάμπλερ την Μπλανς Ντιμπουά. Κατά πόσο μπορεί ο συγγραφέας να ισορροπήσει μεταξύ του πραγματικού και του φανταστικού;
Απ.: Δεν είναι ο συγγραφέας που ισορροπεί, είναι το κείμενο. Είναι η συνθήκη. Το πραγματικό και το φανταστικό είναι δυο πλευρές του ιδίου νομίσματος. Ο Ναμπόκοφ έλεγε ότι η λέξη πραγματικότητα νοείται μόνο εάν την βάλει κανείς σε εισαγωγικό. Βέβαια αυτή είναι και η ουσιαστική ερώτηση που θέτει το έργο. Με έναν ανάποδα τρόπο ίσως. Σήμερα ζούμε την αποθέωση της αυτοκηνοθεσίας και της αυτοεπινοήσης. Ο καθένας σκηνοθετεί τον εαυτό του στα socialmedia. Η καθημερινότητα έχει γεμίσει fakenews. Η αλήθεια μοιάζει να είναι κάτι φευγαλέο και κάτι που πρέπει να αποδειχθεί. Η μανία της εποχής είναι να αποδειχθεί η αλήθεια μέσω αριθμών. Στο μέλλον η αναζήτηση της αλήθειας θα είναι μείζον θέμα.

Ερ.: Μέσα από την ανάγνωση του βιβλίου θα ανακαλύψουμε πώς επηρεάζει τις συμπεριφορές ο εγκλεισμός, η κοινωνική απομόνωση, η μοναξιά και ο φόβος του τέλους. Γιατί σήμερα η πανδημία έχει αλλάξει τα αισθήματα και τις συμπεριφορές των συνανθρώπων μας;
Απ.: Η πανδημία έχει δημιουργήσει ήδη σημαντικές αλλαγές στη συλλογική ψυχοσύνθεση. Οι πιο έντονες αλλαγές όμως, πιστεύω, θα φανούν μετά το τέλος της. Ο άνθρωπος κλήθηκε να ζήσει σε μια πρωτόγνωρη συνθήκη, όπου έννοιες όπως η ατομική ελευθερία, ο φόβος του θανάτου, η αναπάντεχη αλλαγή συνθήκης από τη μια στιγμή στην άλλη, μπήκαν στην πρώτη θέση της ατζέντας. Ταυτόχρονα είναι ένα παγκόσμιο φαινόμενο, που αφορά ολόκληρο τον πλανήτη και το ζούμε καθημερινά, online ή μη. Θα είναι, πιστεύω, το σημαντικότερο γεγονός του πρώτου μισού του 21ου αιώνα. Οι άνθρωποι θα βγουν από την εμπειρία σαφώς πιο φοβισμένοι, πιο προσεκτικοί και θα περάσουμε ένα μεγάλο διάστημα προσαρμογής. Δυνητικοί φόβοι θα μας κατακλύζουν και η προτεραιότητα θα είναι η πρόληψη.

Ερ.: Τα αδιέξοδα, οι συγκρούσεις και οι ανατροπές θα καθορίσουν την πορεία των ηρώων. Και πώς θα μπορέσουν οι ήρωές σας να ξεπεράσουν τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν;
Απ.: Η βασική ηρωίδα θα τα αντιμετωπίσει με ένα βασικό αίτημα που θα το υπερασπιστεί μέχρι τέλους. Την ελευθερία της. Είναι πολύ ιδιαίτερο όταν ένας χαρακτήρας με προδιαγεγραμμένη μοίρα επιθυμεί να πάρει τη ζωή του στα χέρια του.

Ερ.: Το μυθιστόρημα διασκευάστηκε και ανέβηκε στο θέατρο . Μπορείτε να μας πείτε λίγα λόγια για την παράσταση;
Απ.: Στην περίπτωση αυτή είχα την τύχη να συνεργαστώ με τον Μάνο Καρατζογιάννη, ο οποίος είχε αναλάβει την σκηνοθεσία του έργου όταν ήταν ακόμα σε μια πρώιμη γραφή και παρουσιάστηκε στον Αναλόγιο του Θεάτρου Τέχνης. Ο Μάνος είναι ένας άνθρωπος που ακούει και συνεργάζεται, ένας πολυσυλλεκτικός καλλιτέχνης ο οποίος συνέλαβε αμέσως τον πυρήνα του έργου την πρόθεση του συγγραφέα. Από κει και μετά μιλήσαμε με όρους θεατρικούς για το πως μία τέτοια ιδέα μπορεί να αποδοθεί στην σκηνή. Οι σκέψεις του ήταν εξαιρετικά γόνιμες και νομίζω ότι έστησε μία παράσταση που φωτίζει την ουσία του κειμένου και της ιδέας. Η παράσταση ως τώρα έχει ιδιαίτερη επιτυχία, πολύ καλές κριτικές και το κοινό την αγκάλιασε, παρόλη την πανδημία. Είμαι πολύ χαρούμενος και ευχαριστώ πολύ όλους του συνεργάτες και σας ηθοποιούς.

Ερ.: Είστε ικανοποιημένος από την πορεία σας στα ελληνικά γράμματα;
Απ.: Είναι μια ωραία ερώτηση που νομίζω πως δεν μπορώ να απαντήσω. Δεν με ενδιέφερε ποτέ η «καριέρα» στα γράμματα. Ή σε οτιδήποτε Γραφώ από ανάγκη. Δεν μπορώ να δω τα βιβλία μου από απόσταση και να τα αξιολογήσω. Είναι εκεί. Νομίζω ότι αυτό φτάνει.

Ερ.: Τι θα προτείνατε στους αναγνώστες που θα διαβάσουν τη συνέντευξή σας;
Απ.: Να διαβάζουν βιβλία!