Συνέντευξη του Γιάννη Παπαδάτου στον Ελπιδοφόρο Ιντζέμπελη

Ο Γιάννης Σ. Παπαδάτος ήταν αναπλ. καθηγητής στο ΤΕΠΑΕΣ του Πανεπιστημίου Αιγαίου. Δίδασκε θεωρία λογοτεχνίας και νεανική λογοτεχνία. Βιβλία του: «Παιδικό βιβλίο και φιλαναγνωσία», «Το παιδικό βιβλίο στην εκπαίδευση και στην κοινωνία», ποίηση: «Επιστροφή», «Φεγγάρια παιδιά».

Πώς ξεκίνησε η ιδέα της έκδοσης του βιβλίου «Η ΠΟΛΙΤΕΙΑ ΤΩΝ ΓΑΤΩΝ», εκδόσεις Καλειδοσκόπιο;

Η ιδέα ξεκίνησε από την Μπούμπη,τη γάταμου, που ζούσε στον δρόμο. Ήταν για μένα ένα αναπάντητο ερώτημα ο τόπος και η αιτία προέλευσής της. Και ξεκίνησα να της αφιερώνω ποιήματα. Κι έτσι ήρθαν τα κείμενα του βιβλίου, ποιητικά και πεζά. Που απλώθηκαν στις γάτες και στους γάτους φίλων αλλά και των δρόμων. Γιατί όλοι οι χαρακτήρες του βιβλίου είναι υπαρκτοί. Δεν είχα σκεφτεί να εκδώσω τα κείμενα. Η Δήμητρα Παπαδημητρίου, η σύντροφός μου, που, με μύησε στον μαγικό κόσμο των γοητευτικών αιλουροειδών, με παρακινούσε διαρκώς. Έτσι ξεπέρασα τον δισταγμό μου. Η κυρία Αλέξα Αποστολάκη των εκδόσεων «Καλειδοκόσπιο», ενθουσιάστηκε με την ιδέα. Το αποτέλεσμα, νομίζω, είναι ικανοποιητικό.

Γιατί οι γάτες και οι γάτοι είναι τα αγαπημένα των περισσότερων καλλιτεχνών και διανοούμενων;

Πιστεύω ότι η γάτα -χρησιμοποιώ στο εξής λόγω της Μπούμπης, της …παρουσιάστριας του βιβλίου, το θηλυκό γένος-, με τη συμπεριφορά της συγκεντρώνει λέξεις που αναδύονται από την έννοια της τέχνης. Δηλαδή, ελευθερία, ανεξαρτησία, ομορφιά, ευελιξία, επιμονή, υπομονή,αναρχία,στοιχεία που πυροδοτούν την έμπνευση.

Το βιβλίο «Η ΠΟΛΙΤΕΙΑ ΤΩΝ ΓΑΤΩΝ», περιέχει ποιήματα και πεζά και τα έχετε χωρίσει σε τρεις ενότητες. Για ποιο λόγο ;

Τα κείμενα και στη μορφή και στο περιεχόμενο ανταποκρίνονται στον χαρακτήρα τής κάθε γάτας. Μελετώντας τα, διαπίστωσα ότι μπορούν να καταταγούν σε τρεις ενότητες. Η πρώτη («Η Γάτα και ο Ποιητής») αναφέρεται στην Μπούμπη, ένα alterego, που απλώνεται σε όλο τον πληθυσμό των ΓΑΤΩΝ αλλά και στο ανθρωπογενές περιβάλλον. Στα κείμενα υπονοούνται κυρίως ανθρώπινες αισθήσεις όπως η φιλία, η συνεργασία, η αγάπη, το γνοιάξιμο για το Άλλο, ο έρωτας, το άπιαστο όνειρο. Οι γάτες δεν αντιμετωπίστηκαν με ανθρωποκεντρικά χρησιμοθηρικό τρόπο. Προσεγγίστηκαν ως αυτόνομα όντα με τις προαναφερόμενες έννοιες. Πλησιάζοντας δε τον άνθρωπο, που μπορεί να ασχολείται με την εκπαίδευση, τη μουσική, τη συγγραφή και την ανάγνωση, μπορούν να «μιλήσουν» γι’ αυτόν. Δίνουν με την αγάπη τους, αλλά παίρνουν και στοιχεία από την ατμόσφαιρα του σπιτιού. Κάτι που συμβαίνει στη δεύτερη ενότητα ( «Οι Γάτες και οι Γάτοι των Σπιτιών Ονείρων»). Στην τρίτη («Οι Γάτοι και οι Γάτες των Ονειρικών Δρόμων»), οι ήρωες και η ηρωίδες «μιλάνε» έμμεσαγια τη διαβίωσήτους, για τη φύση, την προσφυγιά, τη φτώχεια, την ανθρώπινη προστασία, την εχθρική συμπεριφορά καιτον πόλεμο.

Στη σελίδα 30 , στο ποίημα «Η Μελένια, η Πουπέτα και η Φωτεινή» αναφέρεστε στην συγγραφέα Φωτεινή Φραγκούλη. Γιατί επιλέξατε την εξαίρετη συγγραφέα που έχει χρόνια φύγει από κοντά μας;

Η Φωτεινή Φραγκούλη ήταν σεμνή και εξόχως ταλαντούχα, μια συγγραφέας και Άνθρωπος στον ύψιστο βαθμό. Σε αρκετά βιβλία της, που διαβάζονται ευχάριστα και από παιδιά και από ενήλικες, πρωταγωνιστούν οι δυο αγαπημένες της γάτες η Μελένια και η Πουπέτα. Πιστεύω ότι επικοινωνούσε και με τις δύο, όσο κανένας άλλος άνθρωπος.

Τα κείμενα αναφέρονται σε επίκαιρα θέματα. Αλήθεια γιατί κάνατε αυτή την επιλογή;

Τα ζώακοντά στον άνθρωπο ή στον δρόμο επηρεάζονται από την κοινωνία. Επομένως, είτε σε ρεαλιστικά είτε σε συμβολιστικά πλαίσια ήταν αναπόφευκτη η παρουσία της επικαιρότητας αλλά με υποδώρειο τρόπο.

Πώς καταφέρατε τα ποιήματα και τα συνδυάσατε με τα ευρηματικά σχέδια της Φωτεινής Στεφανίδη;

Ήταν χαρά μου που συνεργάστηκα με τη σημαντική δημιουργό Φωτεινή Στεφανίδη. Παίρνοντας τα κείμενα είχε μαζί και τις φωτογραφίες των χαρακτήρων. Είχαμε μια διαρκή επικοινωνία. Αλλά, βέβαια, δεν απεικόνισε τις γάτες φωτογραφικά. Συνέλαβε τη διαφορετικότητα της κάθε μιας και την πέρασε υπέροχα μέσα από την έκφραση της κίνησής της, τόσο που ο αναγνώστης και η αναγνώστρια να παλινδρομούνδημιουργικά μεταξύ τής κειμενικής αφήγησης και της αναγνωστικής ανταπόκρισης.

Πώς καταφέρνει η γάτα με τα καμώματα και τις πονηριές της να γίνεται αγαπητή ηρωίδα στα παιχνίδια των παιδιών;

Τα παιδιά παρουσιάζουν, με μια πριμιτιβιστική διάθεση, όλα τα στοιχεία που έχει η τέχνη και που ταυτίζονται με τη γάτα. Παίζοντας και φροντίζοντας τις γάτες κοινωνικοποιούνται και αναπτύσσονται συναισθηματικά και τούτο πολλές έρευνες το έχουν δείξει. Ας μη διστάζουν με, λοιπόν, να έχουμε στο σπίτι μας ζώα. Δίνουμε αγάπη και παίρνουμε πολλαπλάσια αγάπη από εκείνα.

Μου άρεσε και το ποίημα «Η γάτα και το ποιητής». Τελικά είναι αλήθεια ότι κάθε γάτα έχει και ένα ποιητή;

Οι δημιουργοί στη συντριπτική πλειονότητα είτε έχουν σπίτι τους γάτες είτε έχουν γράψει ποίηση ή πεζογραφία με ηρωίδες γάτες. Αναφέρω μερικά ονόματα: Χεμινγουέι, Πεσόα, Έλιοτ, Σαρτρ, Κωλέτ, Σεφέρης, Καζαντζάκης, Δήμου, Κοντολέων, Πιπίνη, Παμπούδη, Στεφανίδη, Λοϊζου, Παπαγιάννη, Διβάνη. Συχνά παρακολουθώ τη συμπεριφορά της δικής μου γάτας. Διαπίστωσα πως όσο περισσότερο της μιλώ ακόμη περισσότερο μου «μιλά» κι εκείνη. Πολλές φορές έλεγα πως θα ήθελα να της μοιάσω. Στην υπομονή, στην επιμονή για την κατάκτηση στόχων. Και μπορώ να πω ότι στη συνέχεια έγινε η Μούσα μου για την ολοκλήρωση του βιβλίου. Έγραφε ο Θεόφιλος Γκωτιέ: «Ο γάτες είναι σαν να μαντεύουν τη σκέψη που περνά από το μυαλό στην πένα κι είναι σαν να προσπαθούν να πιάσουν αυτή τη σκέψη στον αέρα». Η Μπούμπη ήταν η έμπνευση να πλησιάσω και τα άλλα γατιά να διακρίνω τις διαφορές τους. Διαπίστωσα ότι «Δεν υπάρχουν συνηθισμένες γάτες», όπως έλεγε η Κωλέτ.

Γιατί μια μικρή μειονότητα ανθρώπων κακοποιεί τα κατοικίδια ζώα;

Θέλω να πιστεύω ότι είναι όντως μικρή μειονότητα. Επιτρέψτε μου, λόγω εμπειρίας, να εκφραστώκάπως σκληρά. Εξαιρώ τη νέα γενιά που στέκεται θετικά απέναντι στα ζώα. Αν εξαιρέσουμε δε και τις ψυχοπαθολογικές καταστάσεις , υπάρχουνενήλικες που, νομίζω, ότι ο Καρυωτάκης με το moto του «Είναι άνθρωποι που την κακή ώρα την έχουν μέσα τους» σε ένα ποίημα, με άλλο, βέβαια, περιεχόμενο,τους χαρακτηρίζει λογοτεχνικά. Πιστεύω πως, στην καλύτερη περίπτωση, δεν είναι επαρκώς ενημερωμένοι, στη χειρότερη, πρόκειται για άτομα που δεν έχουν στην ουσία μέσα τους αγάπη για τον Άνθρωπο. Μάλιστα προβάλλουν και σαθρά επιχειρήματα ή ενίοτεπροπηλακίζουν όσους και όσες φροντίζουν τα αδέσποτα. Γι αυτούς, βέβαια, υπάρχει και ορθώς η αυστηρότητα του νόμου. Αλλά, χρειάζεται και υπεύθυνη ενημέρωση. Γνωρίζω περιπτώσεις ατόμων τα οποία, μετά την κατάλληλη ενημέρωση, άλλαξαν στάση.

Αν μιλούσαν τα ζώα , κυρίως αυτά που έρχονται σε καθημερινή επαφή με τον άνθρωπο τι θα έλεγαν για τη δική μας συμπεριφορά απέναντί τους;

Θα απαντήσω με ένα απόσπασμα ποιήματος που έγραψα με αφορμή την κακοποίηση μέχρι θανάτου, μιας σκυλίτσας,της Ζωίτσας,:
«… Και στο λέω με τη σκυλίσια μου αλήθεια,
άνθρωπε:
Είθε στα όνειρά σου να με βλέπεις
όχι μ’ εκείνο του πόνου τον μορφασμό που μου πρόσφερες,
αλλά με το τεράστιο χαμόγελο,
εκείνων των Ανθρώπων που μας αγαπούν
που ‘ναι πλατύ όσο μια σκύλου αγκαλιά,
να σε κοιτώ με απέραντη αγάπη,
ένα βήμα προτού μ’ ακουμπήσεις.
Να το θυμάσαι,
άνθρωπε.
Εγώ, η Ζωίτσα.
Πάντα ήθελα το καλό για όλο τον κόσμο.
Να το θυμάσαι.
Και το δικό σου…»

Ποια είναι η απήχηση και ανταπόκριση των αναγνωστών απέναντι στο βιβλίο σας «Η ΠΟΛΙΤΕΙΑ ΤΩΝ ΓΑΤΩΝ», εκδόσεις Καλειδοσκόπιο;

Ήδη έχουν δημοσιευτεί αρκετές κριτικές σε έγκυρα διαδικτυακά περιοδικά για τη λογοτεχνία και το βιβλίο (Διάστιχο, BookPress, Fractal, ElCulture, Elniplex, Περί ου, Literature). Φίλοι αλλά και άγνωστοι εκφράζονται θετικά για το βιβλίο. Αλλά το πιο συγκλονιστικό και, λέω, ότι μόνο γι’ αυτό αξίζει που εκδόθηκε το βιβλίο, είναι ότι αναγνώστες και αναγνώστριες μου λένε πώς εξαιτίας του βιβλίου είτε είδαν με διαφορετικό μάτι τις γάτες είτε υιοθέτησαν κάποιες.

Σας ευχαριστώ πολύ, κύριε Ιντζέμπελη!