Συνέντευξη του Γιάννη Σ. Παπαδάτου στον Ελπιδοφόρο Ιντζέμπελη

Ο Γιάννης Σ. Παπαδάτος κατάγεται από τα Ζερβάτα Κεφαλονιάς. Είναι Αναπληρωτής Καθηγητής στο Τμήμα Επιστημών της Προσχολικής Αγωγής και του Εκπαιδευτικού Σχεδιασμού (ΤΕΠΑΕΣ) του Πανεπιστημίου Αιγαίου, καθώς και κριτικός βιβλίου.

Σπούδασε παιδαγωγικά και πολιτικές επιστήμες. Η διδακτορική του διατριβή είχε ως θέμα “Τα περιβαλλοντικά προβλήματα στην ελληνική παιδική πεζογραφία (1975-1990): λογοτεχνική και κοινωνιοπαιδαγωγική προσέγγιση”. Έχει υπηρετήσει ως δάσκαλος σε σχολεία της Κεφαλονιάς και της Αθήνας και ως σχολικός σύμβουλος στη Γλυφάδα και στην Αθήνα.

Έχει αρθρογραφήσει ή αρθρογραφεί μόνιμα στα έντυπα “Λέσχη των Εκπαιδευτικών” (1993-2004), “UNICEF και Κόσμος” (1999-2006), “Ithaca” (2000-2004), “Καθημερινή” (2003-2006), “Διαβάζω” (1992-2010), “Ο Μικρός Ευκλείδης” (2004-2008) και “Επιθεώρηση Παιδικής Λογοτεχνίας” (1986-2003) όπου συμμετείχε στη συντακτική ομάδα του περιοδικού και κατά τα έτη 1993-1997 είχε την επιμέλεια ύλης. Εργασίες του έχουν συμπεριληφθεί σε συλλογικούς τόμους στην Ελλάδα και στο εξωτερικό και σε διάφορα έντυπα (Εκπαιδευτική Κοινότητα, Αντιτετράδια Εκπαίδευσης, Λέσχη των Εκπαιδευτικών, Εκπαιδευτική Λέσχη, Σελιδοδείκτης, Μανδραγόρας, Ελίτροχος, Νέο Επίπεδο, Περίπλους, Γράμματα και Τέχνες, Αυγή, Ithaca, In focus, Καθημερινή κ. ά.). Έχει συμμετάσχει στις ομάδες συγγραφής των Ανθολογίων του Δημοτικού Σχολείου των Γ΄-Δ΄ (“Το σκολειό του κόσμου”) και Ε΄-ΣΤ΄ τάξεων .

Ποια ήταν η αφορμή για να εκδοθεί η ποιητική συλλογή «φεγγάρια παιδιά», εκδόσεις Πατάκη;
Τα τελευταία χρόνια δοκίμασα να γράψω ποιήματα για παιδιά. Και το παράδοξο είναι ότι κατά τη διάρκεια της εκπαιδευτικής μου πορείας, όταν έφερνα τα παιδιά σε επαφή με ποιήματα μεγάλων μας ποιητών, και ενώσυγχρόνως έγραφα και δημοσίευα ποίηση, δεν διανοήθηκα ποτέ να γράψω ποίηση για παιδιά. Το θεωρούσα δύσκολο, γιατί οι έννοιες στην ποίηση λειτουργούν αφαιρετικά.Πολύ περισσότερο που λόγω της ηλικίας που απευθύνεται η ποίηση αυτή, τίθεται το δίλημμα της αυτολογοκρισίας του συγγραφέα, γεγονός που λειτουργεί αποτρεπτικά. Όμως το εγχείρημανα ασχοληθώ με την ποίηση για παιδιά προέκυψε ως ανάγκη, καθότι, ως πανεπιστημιακός και κριτικός της παιδικής και εφηβικής λογοτεχνίας, ερχόμουν αντιμέτωπος με τηνέλλειψη σε μεγάλο βαθμόσχετικών ποιητικών συλλογών.Και επιπλέον ήταν μια πρόκληση να ασχοληθώ με ποίηση που θα ανταποκρίνεται και στην ψυχοπνευματική ωριμότητα των παιδιών, χωρίς όμως να υποβαθμίζεται η αισθητική της αξία.

Ο τίτλος «φεγγάρια παιδιά», είναι συμβολικός ή δηλώνει κάτι κυριολεκτικά;
Υπάρχει ένα ποίημα στη συλλογή που αναφέρεται στη μεγάλη συνάντηση των παιδιών με την απόφασή τους να αλλάξουν τον κόσμο. Το φεγγάρι, ανάμεσα στους πολλούς συμβολισμούς, συνδέεται με το φως και τηνακλόνητη πορεία του που,για διάφορους λόγους, είναι σημείο αναφοράς από καταβολής του ανθρώπου.Κρύβει μια πρόκληση για άνοδο, ένα μυστήριο, κάτι που διεγείρει τη φαντασία, μια γενέθλια δύναμη, ακριβώς όπως γενέθλια δύναμη είναι και εκείνη που αναδύει η παιδική ηλικία.

Τα ποιήματα γράφτηκαν για να διαβαστούν μόνο από παιδιά;
Κατά κύριο λόγο, ναι. Αλλά, νομίζω, η συλλογή κλείνει το μάτι και στους ενήλικες που μπορούν να τα διαβάσουν, πιστεύω, ευχάριστα. Ωστόσο, θεωρώ ότι αρκετά από τα ποιήματα λειτουργούν σε πλαίσιο συνανάγνωσηςμε τον ενήλικο. Κι ήταν ένας από τους στόχους μου. Θεωρώ ότι ο ποιητικός λόγος, όταν δεν είναι απλοϊκός, είναι ενιαίος για όλες τις ηλικίες, τηρουμένων, βέβαια, των αναλογιών. Άλλωστε σε όλα σχεδόν τα ποιήματα της λογοτεχνίας μπορούν, ύστερα από ιδιαίτερες προσεγγίσεις, να εισχωρήσουν τα παιδιά και να συναντήσουννοήματά τους. Δεν μου έβγαινε να γράψω κάτι «εύκολο», επειδή ο δέκτης είναι το παιδί.

Άλλα είναι γραμμένα με ελεύθερο στίχο, άλλα σε μέτρο, σε χαϊκού ή λίμερικ. Γιατί γράψατε με αυτό τον τρόπο τα ποιήματα;
Ήθελα μέσα από τις εναλλαγές από τη μια ποιητική μορφή στην άλλη, ανάλογα με το θέμα, το βιβλίο να προσφέρει την έκπληξηκαι την ευχαρίστηση που αυτή δημιουργεί, ώστε να διαβάζεται ως το τέλος.Είθε να το έχω επιτύχει. Να σημειώσω εδώ ότι, περιέχονται καιποιήματα με χιούμορ και με παράλογη διάθεση, στοιχεία που αγαπούν ιδιαίτερα τα παιδιά και ποιήματα που καλούν το παιδί, με αβίαστο τρόπο, να προβληματιστεί για τις αρρυθμίες του καιρού μας.

Γράφετε: «…Τι είναι ποίημα/είναι ποτάμι ορμητικό με ή χωρίς τη ρίμα/που ροβολά στη θάλασσα και κουβαλάει λέξεις…». Και που είναι κρυμμένο το όνειρο;
Το όνειρο αναδύεται από κάθε λέξη. Η εικονοποιία της συλλογής δημιουργεί τις προϋποθέσεις,ώστε ο αναγνώστης και η αναγνώστριανα μπορούν να λειτουργήσουν συνειρμικά και με βάση τα βιώματά τους. ονείρου… εγώ να συλλαμβάνω την καθημερινή ζωή από τη μεριά του ονείρου…

Λέτε: «Το βιβλίο είναι θάλασσα/που δίνει και παίρνει αγάπη/σαν γαλανός ουρανός…». Αγαπούν την ποίηση τα μικρά παιδιά;
Είμαι σίγουρος πως την αγαπούν κι έχουν τη διάθεση να την αγκαλιάσουν και μάλιστα να δημιουργήσουν. Γνωρίζω εκπαιδευτικούς που κάνουν θαύματα με τα παιδιά. Προσεγγίζουν την ποίηση και σε ένα πλαίσιοδημιουργικού γραψίματος. Επαληθεύουν αυτό που λέει ο Εμπειρίκος στον «Πλόκαμο της Άλτα Μίρας»: «Την ποίηση της έχουμε μέσα μας γιατί μέσα της μεγαλώνουμε». Κι όχι για να δημιουργήσουν ποιητές και ποιήτριες, αυτό είναι πιθανόν για κάποια παιδιά, εξάλλου θα το δείξει ο χρόνος, αλλά για να καλλιεργήσουν τα παιδιά στην κατεύθυνση των επαρκών αναγνωστών και αναγνωστριών και μέσα από την αισθητική συγκίνηση να γίνουν κοινωνοίανθρωπιστικών αξιών, αισθημάτων και νοημάτων που ο υλιστικός μας πολιτισμός τόσο έχει παραγκωνίσει.

Κάποτε υπήρχε η παιδική ποίηση; Τι συμβαίνει σήμερα;
Έχουμε μια παράδοση σπουδαίων ποιητών και ποιητριών που έχουν προσφέρει αξιόλογα ποιήματα για παιδιά. Και σήμερα υπάρχουν δημιουργοί που διστάζουν να γράψουν, γιατί η ποίηση δεν εκδίδεται εύκολα, επειδή απλά δεν βρίσκει αγοραστές. Πάντως θέλουμεπαιδιά αναγνώστες και αναγνώστριες της ποίησης. Κι είναι μεγάλη η ευθύνη των ενηλίκων που είναι απαραίτητο να διαβάζουνκαι ποίηση μαζί με τα παιδιά τους, αλλά και του εκπαιδευτικού συστήματος που είναι ανάγκη, νομίζω, να θεσπίσει ώρα λογοτεχνίας στα αναλυτικά προγράμματα. Προσωπικά αισθάνομαι ευτυχής και ευχαριστώ τις εκδόσεις Πατάκη που αγκάλιασαν από την πρώτη στιγμή τη συλλογή.

Τα ποιήματα της συλλογής έχουν θέμα το παιδί και τη σχέση του με το παιχνίδι και την ανάγνωση. Ποιοι άλλοι παράγοντες επηρεάζουν θετικά την ανάπτυξη και την ωρίμανσή του;
Θα έλεγα το κάθε τι που υπάρχει γύρω του και του δίνει στοιχεία για την ομαλή και απρόσκοπτη ανάπτυξή του. Στη συλλογή υπάρχουν επιπλέον ζητήματα που αφορούν σε έννοιες όπως το περιβάλλον, τον πολιτισμό, τη φιλία, την ειρήνη, την προσφυγιά, το σχολείο, τη σχέση με αγαπημένα πρόσωπα αλλά και την ίδια την ποίηση. Γενικά, στη συλλογή το παιδί παρουσιάζεται να ενεργεί, να είναι ανέμελο, χαρούμενο αλλά και σκεπτόμενο και να ενδιαφέρεται για τον «κόσμο τον μικρό, τον μέγα».