Συνέντευξη του Γιάννη Χρυσανθόπουλου στον Ελπιδοφόρο Ιντζέμπελη

Ο Γιάννης Χρυσανθόπουλος μας εξομολογείται ότι από πολύ νωρίς έγραφε στίχους στα περιθώρια των σελίδων των βιβλίων του, ακόμη και στων μαθηματικών. Φοιτητής έγραφε ποιήματα χωρίς να τολμά να τα δημοσιεύσει. Και όταν ήρθε η κατάλληλη στιγμή εξέδωσε την πρώτη του ποιητική συλλογή.

 

Ποια ήταν τα πρώτα σας διαβάσματα;Και η πρώτη σας επαφή με την ποίηση;

Το πρώτοαντάμωμα με την ποίησηέγινε με τα αναγνωστικά του Δημοτικού. Πήγα στο σχολείο το 1965. Έπεσα πάνω στην μεταρρύθμιση του Παπανούτσου.Στα αναγνωστικά έπνεε ένα αέρας κάποιαςελευθερίαςσε σχέση με τα προηγούμενα. Εκτός από τα θρησκευτικά, τα πατριωτικά, των πολέμων για την πατρίδακαι τακείμενα της πατριδογνωσίας υπήρχαν και ποιήματα, τα οποία τότε τα μαθαίναμε απέξω. Υπήρχαν οι ποιητές του 19 αιώνα ο Σολωμός,ο Βαλαωρίτης,ο Βιζυηνός,το Δημοτικό Τραγούδι,ακόμη και το Μανιάτικο Μοιρολόι. Ενώ ήμουν μαθητής καλός με τους αριθμούς, μου άρεσαν τα ελληνικά, αλλά ένιωθα ότι ήθελα μια ελευθερία να τα απολαμβάνω. Έτσι τα καλοκαίρια το αναγνωστικό το ξανά διάβαζα ολόκληρο, τύχαινε πάντοτε να μην το τελειώνουμε. Τα ποιήματα με μάγευαν γιατί σε λίγους στίχους στήνονταν ολόκληρη ιστορία ολοζώντανη με εικόνες και κίνηση. Αναλογιστείτε το επίγραμμα του Σολωμού « Στων ψαρών την ολόμαυρη ράχη». Μετά ήρθε η δικτατορία, τότε ούτε οι διδάσκοντες μπορούσαν και κάνουν μάθημα ελληνικών ελεύθερα. Το 74 κι έπειτα πρωτοδιάβασα ολόκληρη ποιητική συλλογή όπως: των Βρεττάκου, Ρίτσου, Βάρναλη, Σικελιανού, Σεφέρη, Ελύτη, Εμπειρίκου και άλλων.

Πότε ξεκίνησε το ταξίδι σας στη συγγραφή;Και οι πρώτες δημοσιεύσεις;
Πολύ νωρίς έγραφα στίχους στα περιθώρια των σελίδων των βιβλίων μου, ακόμη και στων μαθηματικών. Φοιτητής έγραφα ποιήματα χωρίς να τολμάω να δημοσιεύσω. Παρ΄ όλα αυτά δυο ποιήματα από αυτά υπάρχουν στην πρώτη συλλογή που εξέδωσα το 1998. Τα περισσότερα τα έσκιζα. Στα μέσα της δεκαετίας του ’80 μου ζήτησαν από ένα περιοδικό ποικίλης ύλης που είχε θέματα της Αχαίας, πιο ορθά, των εν Αθήναις Αχαιών, και έδωσα κάποια ποιήματα.

Η πρώτη αντίδραση ήταν ότι δεν τα καταλάβαιναν, είχαν συνηθίσει σε αυτά τα ρομαντικά και νοσταλγικά. Έβαλαν σε δύο τεύχη καμιά δεκαριά. Η στάση τους με απέτρεψε να τους ξαναδώσω, ενώ μου ξανά ζήτησαν, γιατί παρ΄ τις επιφυλάξεις τους άρεσαν στους αναγνώστες.

Ποια ήταν η αφορμή για να εκδοθεί η συλλογή σας ΤΟ ΛΕΙΨΑΝΟ ΤΗΣ ΑΝΟΙΞΗΣ , εκδόσεις διαπολιτισμός;

Η αρχή μου είναι: όταν μαζεύονται κάποια ποιήματα που έχουν μια συνοχή και μια εσωτερική συνομιλία μεταξύ τους τότε αποφασίζω να τα εκδώσω. Ποτέ δεν λειτουργώ, πρέπει να βγάλω συλλογή για να παίζει το όνομά μου στη επικαιρότητα. Ούτε η μετά από χρόνια εμφάνισή μου είναι κριτήριο. Αν νιώσω ότι με μια συλλογή ποιημάτων μου θέλω κάτι να πω δεν θα διστάσω να τα βγάλω. Με ενδιαφέρει η διαχρονικότητα και καθόλου το εφήμερο. Επιπλέον όταν βγάζω μια συλλογή θέλω να έχω άποψη για το στήσιμό της. Έτσι προέκυψε και ΤΟ ΛΕΙΨΑΝΟ ΤΗΣ ΑΝΟΙΞΗΣ.

Γράφετε: «Όνειρο ήταν από την πρώιμη νιότη σου,/κορίτσι της δροσιάς του Μάη,/μα πριν φτάσεις τη μέρα της αγάπης/με τη φωτιά του έρωτα στα χείλη,/άνοιξες τα βλέφαρα…». Γιατί ο έρωτας είναι διαχρονικός;

Ο έρωτας δεν είναι απλά διαχρονικός είναι μία από τις δύο ανθρώπινες καταστάσεις που καθορίζουν τη ζωή, η άλλη είναι ο θάνατος. Είναι αυτό το σκίρτημα που μετατρέπεται σε φλογερό συναίσθημα και βάζει στην άκρη το «εγώ» και αναγνωρίζει μόνο το «εμείς». Είναι ο πόθος ενός υποκειμένου για το άλλο.Είναι το συναίσθημα αυτό που κρατά την αρμονία μέσα στη σχέση, χωρίς διάθεση να πάρει ένας από τους δύο την εξουσία. Όσοι ψυχολόγοι, κοινωνιολόγοι και ανθρωπολόγοι δώσουν εξήγηση, στο μέγιστο φαινόμενο της ζωής, τον έρωτα, δεν θα καταφέρουν να ερμηνεύουν τη γένεση και τονθρίαμβο αυτής της ανθρώπινης κατάστασης. Η τεχνοκρατική αντίληψη της σύγχρονης σχέσης του έρωτα ενδέχεται να αλλοιώνεται, μιας και τα σύγχρονα πρότυπα σχέσεων τον εντάσσουν μαζί την αγάπη στην χώρα της Ουτοπίας. Η απόλαυσή τουμαθαίνει τον εαυτό μας πως είναι να ζεις πραγματικά. Ας αφήσουμε τον έρωτα να συνταράσσει το είναι μας, χωρίς λεκτικούς ή άλλους εξαναγκαστικούς σύγχρονουςπεριορισμούς, αυτό δείχνει άλλωστε και η μακραίωνη ιστορία του ανθρώπου.

Λέτε: « στις ξέρες ζει κοχύλι./Οι θαλασσινοί το καβούκι του/μάτι της θάλασσας το ονομάτισαν/φυλαχτό το κράτησαν/να τους φυλάει στ’ανοιχτά του πελάγου..». Ποιος είναι ο λόγος που η θάλασσα εξακολουθεί να γοητεύει τους ανθρώπους;

Η θάλασσα είναι μέρος της ζωής μας. Είναι απέραντη. Έχει την ομορφιά, αφού αλλάζει χρώματα, ανάλογα από πια γωνία εφορμάει το φως στο νερό. Κατέχει την ομορφιά και το μυστήριο του βυθού. Εκεί αιώνια αναπαύονται χαμένοι πολιτισμοί και οι θαμμένες ψυχές που αγκάλιασε, κατά καιρούς,η θάλασσα στον κόρφο της. Είναι έναςδιαχρονικός δρόμος της ιστορίας των ανθρώπων και των ανθρώπινων.

Διαβάζουν σήμερα οι Έλληνες ποίηση;

Δεν διαβάζουν.Περσότεροτους ενδιαφέρει να γράφουν ποίηση.Προσωπικά διαβάζω με τους παλιότερους και τα νέα παιδιά,αλλά νιώθω να μην έχουν παιδέψει τις λέξεις, πριν τις βαπτίσουν στο στίχο. Το σίγουρο είναι ότι δεν διαβάζουν οι έλληνες ποίηση ή καλύτερα γενικώς δεν διαβάζουν. Αρκούνται σε ότι διάβασαν στα σχολικά εγχειρίδια από υποχρέωση.

Πολλοί νέοι γράφουν ποίηση. Το όνειρό τους είναι να εκδοθούν οι στίχοι τους. Παλαιότερα περίμεναν με αγωνία να αποκτήσει οντότητα η πρώτη τους ποιητική συλλογή. Σήμερα ανεβάζουν τα ποιήματά τους στο διαδίκτυο. Αυτή η εξέλιξη μπορεί να βοηθήσει την ποίηση;

Δεν είναι φρόνιμο να υπάρχει κανένας περιορισμός στην έκφραση. Το διαδίκτυο είναι ένας τρόπος να βάζει κάποιος τα ποιήματά του, να βλέπει το όνομά του και να «χαίρεται». Μήπως αυτό είναι κάτι άλλο; Αλλά επειδή δεν πρέπει να αποκλείουμε την εξέλιξη, είναι αυτή η διαδικασία καιοτρόπος που επιλέγουν κάποιοι να δείχνουν την τέχνη τους;

Στην τέχνη της ποίησης και σε κάθε τέχνη έχει σημασία το παντοτινό και όχι το εφήμερο ή το επίκαιρο. Ποιος μελλοντικός αναγνώστης θα κοιτάξει στο διαδίκτυο να βρει ποιήματα διαμάντια; Μετά είναι και η ευκολία ανάρτησης «ποιημάτων», πόσο έχουν υποστεί, έστω τη βάσανο, της προσωπικής κριτικής του επίδοξου ποιητή. Πολλά ερωτήματα τίθενται και δεν μπορώ να μαντέψω αν αυτή η καινούργια εμπειρία θα βοηθήσει την εξέλιξη της ποίησης.

Ποιο ποιητή έχετε δίπλαστο μαξιλάρι σας;
Αρκετούς θα μπορούσα να έχω δίπλα μου. Αλλά προτιμώ να έχω τα άπαντα του Διονυσίου Σολωμού. Είναι, πράγματι, ο πρωτομάστορας της Νεοελληνικής ποίησης. Κάθε φορά που επανέρχομαι κάτι καινούργιο κερδίζω και απολαμβάνω.