Συνέντευξη του Θανάση Σκρουμπέλου στον Ελπιδοφόρο Ιντζέμπελη
Οι λίγοι Έλληνες Εβραίοι που επέστρεψαν τσακισμένοι, απελπισμένοι, τραγικά μόνοι, βρήκαν τις περιουσίες τους αρπαγμένες, λεηλατημένες από επιδέξιους και άπληστους συνεργάτες της θανατηφόρας ναζιστικής τριάδας
Ο Θανάσης Σκρουμπέλος γεννήθηκε στον Κολωνό το 1944. Σπούδασε Καλές Τέχνες (χαρακτική και αγιογραφία) στην Αθήνα και κινηματογράφο στο London Film School), με υποτροφία της Διεθνούς Αμνηστίας, ως διωκόμενος από τη δικτατορία. Έχει εργαστεί ως δημοσιογράφος σε αθηναϊκές εφημερίδες και περιοδικά, ενώ έχει γράψει αρκετά σενάρια για τον κινηματογράφο και την τηλεόραση: “Ανατολικός άνεμος”, “Τοπική εφημερίδα”, “Καλή πατρίδα, σύντροφε”, “Η Αριάδνη μένει στη Λέρο” κ.ά. Έχουν εκδοθεί τα βιβλία του “Εργατικό παραμύθι”, “Μετανάστες”, “Τα φίδια στον Κολωνό”, “Ο Αϊ Γιώργης των Γραικών”. Έχει γράψει και σκηνοθετήσει τις μεγάλου μήκους ταινίες: “Ο Τζώνης Κελν, κυρία μου”,” Χαβάη”, “Αλιόσσα”, την ομαδική “Νέος Παρθενώνας”, και την σπονδυλωτή “Η αυλή με τα σκουπίδια”. Ασχολείται επίσης με τη συγγραφή και τη μετάφραση θεατρικών έργων (“Χαβάη”, “Μυστικές φωνές”, “Γέρμα”, “Γέλιο στο σκοτάδι” κ.ά.). Έχει εκλεγεί αρκετές φορές μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου της Εταιρείας Ελλήνων Σκηνοθετών και είναι από τα ιδρυτικά μέλη της Ένωσης Σεναριογράφων Ελλάδος. Η συνέντευξη του Θανάση Σκρουμπέλου για το μυθιστόρημα «Κατίνα Μπέλο», εκδόσεις Τόπος, δόθηκε με αφορμή την επέτειο του Ολοκαυτώματος στην Ελλάδα.
Ερ.: Τι σας ώθησε να γράψετε το μυθιστόρημα «Κατίνα Μπέλο», εκδόσεις Τόπος;
Απ.: Οι Έλληνες Εβραίοι συμπολίτες μας εκτοπίστηκαν και εξολοθρεύθηκαν στο Άουσβιτς και στα διάφορα στρατόπεδα εξόντωσης σε ποσοστό ενενήντα τοις εκατό στην Θεσσαλονίκη από την ναζιστική τριάδα της «τελικής λύσης» των Μέρτεν , Βισλιτσένι, Μπρούνερ και των ρωμιών συνεργατών τους. Ο αφανισμός της εβραϊκής κοινότητας στην Θεσσαλονίκη έφτασε στον τρομακτικά κοντά αριθμό των εξήντα χιλιάδων ψυχών. Μια ολόκληρη πόλη. Οι λίγοι που επέστρεψαν τσακισμένοι, απελπισμένοι,τραγικά μόνοι, βρήκαν τις περιουσίες τους αρπαγμένες, λεηλατημένες από επιδέξιους και άπληστους συνεργάτες της θανατηφόρας ναζιστικής τριάδας .Μερικοί από τους άρπαγες ίσως να μην ήταν συνεργάτες, αλλά φτωχοδιάβολοι που βρήκαν την ευκαιρία να γίνουν και αυτοί από μη κατέχοντες σε κατέχοντες. Και το τραγικά ηθικό είναι πως όλοι αυτοί με την ανοχή του μεταπολεμικού κράτους αφού συγκροτήσαν συλλογικό όργανο με κοινό ταμείο εξακοσίων χιλιάδων δολαρίων εκείνης της εποχής κράτησαν τα όσα είχαν αρπάξει. Μόνο ένα δεκαπέντε τοις εκατό και μέσα από πολλά εμπόδια επιστράφηκε στο ταλαιπωρημένο και εξαντλημένο σώμα της Ελληνικής Εβραϊκής Κοινότητας Θεσσαλονίκης. Αυτός ο εξολοθρεμός ήταν και παραμένει μια ανοιχτή εθνική τραγωδία και εθνική απώλεια που τρομάζει με την κυνικότητα της. Η Θεσσαλονίκη ποτέ δεν ξανάγινε αυτό που ήταν. Μια κοσμοπολίτικη πρωτεύουσα των Βαλκανίων όπου χώνευε δημιουργικά πολλούς και διαφορετικούς πολιτισμούς και γεννούσε λάμψη αυτό το χώνεμα. Αυτός λοιπόν ο αφανισμός ακόμη και τώρα στέκει μακριά, σαν ξένη τραγωδία που δεν μας αφορά, στην λαϊκή συνείδηση των περισσοτέρων Κι αυτό κυρίως από άγνοια γιατί ποτέ δεν φρόντισαν οι θεσμοί να αναδείξουν το μέγεθος αυτής της εθνικής ζωτικής απώλειας και να την κοινωνήσουν στον κόσμο .
Ερ.: Μετά από χρόνια εμφανίστηκε πάλι ο Γερμανός Μαξ Μέρτεν, που αποφάσισε για την εξόντωση των Εβραίων, στο χώρο που γνώριζε, στη Θεσσαλονίκη. Μπορείτε μας πείτε λίγα λόγια;
Απ.: Όταν στις αρχές της δεκαετίας του 1950, ο χαρακτηρισμένος εγκληματίας πολέμου Μαξ Μέρτεν ήρθε στην Ελλάδα, με καθαρισμένα τα χέρια από συγχωροχάρτια κάποιων από τις πρώτες μεταπολεμικές ελληνικές κυβερνήσεις, συνελήφθη χάρις στην οξυδέρκεια του εισαγγελέα Τούση και την ασυνεννοησία μεταξύ προξενικών αρχών και γραφείου εγκληματιών πολέμου, η μάνα μου είπε στον πατέρα μου «Τώρα όλοι οι Έλληνες πρέπει να γίνουμε Εβραίοι για να μη γλυτώσει αυτό το κάθαρμα.»Παιδί ήμουν και χαράχτηκε μέσα μου βαθιά αυτή η κουβέντα. Και αργότερα όταν ξαναβρέθηκα το 1972 με το φιλαράκι μου τη Σάρα στο Μιλάνο κι έκλεισα όποια κενά και απορίες και ερωτήματα με καίγαν μέσα μου, τότε μπόρεσα να τα βάλω σε μια συναισθηματική τάξη κατάφερα να τα συνθέσω σε μια πρώτη ιστορία. Το υλικό όμως ήθελε τον χρόνο του για να ωριμάσει και να είναι έτοιμο για το τυπογραφείο . Σαράκι μέσα μου πενήντα χρόνων για να βγει στο φως. Ο Μέρτεν καταδικάστηκε σε είκοσι χρόνια φυλακή, αλλά στο χρόνο επάνω «κοιλοπονήσαν» νόμο και αφέθηκε ελεύθερος ο φονιάς. Και η εθνική ταπείνωση έγινε ακόμη μεγαλύτερη όταν μαθεύτηκε ότι αυτή η κατάπτυστη αποφυλάκιση εξαγοράστηκε με ζητιανιά διακοσίων εκατομμυρίων τότε μάρκων. Το 1959 ήταν που καταδικάστηκε κι η μάνα μου που είχε πει ότι όλοι οι Έλληνες πρέπει τώρα να γίνουμε Εβραίοι για να μην την γλυτώσει ο φονιάς. Ακόμη τη θυμάμαι σκυμμένη πάνω στο φασόν ρούχο να το ράβει και να σχολιάζει, τα όσα άκουγε στο ραδιόφωνο . Κι η Σάρα απέξω να μου πετάει πετραδάκια στο παράθυρο να βγω να πάμε στη χωματερή με τα αρχαία να παίξουμε.
Ερ.: Εκτός από αυτό παράδειγμα τι άλλο σας βοήθησε να γράψετε το μυθιστόρημα;
Απ.: Εκτός όμως από αυτό το παράδειγμα, είχε δουλέψει και μέσα μου μια περιήγηση στην Καταλονίατο 1973, όπου μαζί με τη Σάρα αναζητούσαμε τα ίχνη από το ονειρικό κοινωνικό πλαίσιο που είχαν επιχειρήσει να ορθώσουν εκεί, πάνω στα ερείπια της μοναρχίας οι Καταλανοί της ελευθεριακής στρατιάς του Ντουρούτι. Πήραμε τότε δέκα περίπου συνεντεύξεις από επιζώντες μαχητές της FAI.Η συντριβή τους σαράντα χρόνια πριν από τις φρανκικές φιλοναζιστικές δυνάμεις και ο διωγμός τους ήταν το προοίμιο των όσων εφαρμόστηκαν αργότερα από τους ναζί, ώστε ο άνθρωπος να πάψει να είναι άνθρωπος με ψυχή πούχει τη φυσηξιά του Θεού του ελέους και πνεύμα ελεύθερο και να μετατραπεί σε ανελέητη μηχανή για πάσα χρήση από τον κάθε Φύρερ της. Και ένα χρόνο μετά το 1974 μέσα από δικές μου επαφές επισκεφθήκαμε και το Άουσβιτς -Μπιρκενάου Κι ήταν και αυτό ένα απρόσμενο και συγκλονιστικό υλικό που με βοήθησε στο στήσιμο της ιστορίας που αφηγούμαι σήμερα .Βραδυφλεγής βόμβα εντός μου από τότε.