Συνέντευξη του Θεόδωρου Παπαγιάννη στον Ελπιδοφόρο Ιντζέμπελη

Η τέχνη κάνει καλό αν ασχοληθούν λίγο με αυτή, να της δώσουν λίγο από το χρόνο τους

Ο Θεόδωρος Παπαγιάννης γεννήθηκε στο Ελληνικό Ιωαννίνων το 1942. Σπούδασε στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών ως υπότροφος από το 1961 ως το 1966, μπήκε πρώτος και αποφοίτησε πρώτος, με δάσκαλο τον Γιάννη Παππά. Το 1967, μετά τη στρατιωτική του θητεία, με διετή υποτροφία του Ιδρύματος Κρατικών Υποτροφιών (ΙΚΥ) μελέτησε την Αρχαία Ελληνική Τέχνη της Ελλάδας και της ευρύτερης περιοχής της Μεσογείου, πραγματοποιώντας μια σειρά από ταξίδια στην Αίγυπτο, τη Μικρά Ασία, την Κύπρο, την Κάτω Ιταλία, τη Σικελία, όπως και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες.Το 1970 διορίστηκε βοηθός καθηγητής στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας δίπλα στον δάσκαλό του, Γιάννη Παππά.Το 1974 συνδημιουργεί με 24 συναδέλφους του το Κέντρο Εικαστικών Τεχνών (ΚΕΤ).Το 1981-1982 μετεκπαιδεύτηκε στην EcoleNationaledesArtAppliquesetdesMetiersd’ Artστο Παρίσι, στα νεότερα υλικά της γλυπτικής και τις τεχνικές της.Το 1996-1997, με εκπαιδευτική άδεια έξι μηνών, επισκέφθηκε την Αμερική για να μελετήσει εκπαιδευτικά προγράμματα και οργάνωση εργαστηρίων γλυπτικής των Σχολών Τέχνης της Νέας Υόρκης.

Στο πλαίσιο των εκπαιδευτικών ανταλλαγών Erasmus, συνδιοργανώνει τακτικά Workshops με τη Σχολή του Βερολίνου, της Breraκαι της Bolognia.Εδώ και μία εικοσαετία πρωτοστατεί στη διοργάνωση Συμποσίων Γλυπτικής σε διάφορες πόλεις της Ελλάδας και της Κύπρου, αφήνοντας μεγάλου μεγέθους γλυπτά σε δημόσιους χώρους. Τα γλυπτά δημιουργούνται επιτόπου. Έχει πραγματοποιήσει 45 ατομικές εκθέσεις και έχει συμμετάσχει σε πάρα πολλές ομαδικές στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Μνημειακά γλυπτά του βρίσκονται τoποθετημένα σε ιδιωτικούς χώρους, σε μουσεία και ιδιωτικές συλλογές στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Έχει φιλοτεχνήσει πολλές προτομές και αδριάντες σημαντικών προσωπικοτήτων, καθώς και πολλά μετάλλια, νομίσματα και μεγάλες γλυπτικές συνθέσεις, τοποθετημένες σε δημόσιους και ιδιωτικούς χώρους.Δίδαξε 39 χρόνια και συνταξιοδοτήθηκε το 2009. Είναι σήμερα ομότιμος καθηγητής γλυπτικής στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών.

Το 2009 δημιούργησε το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης «Θεόδωρος Παπαγιάννης».Το 2010 ανακηρύχθηκε διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων στο τμήμα Πλαστικών Τεχνών. Το 2015 τιμήθηκε από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας Κάρολο Παπούλια με τον Ανώτερο Ταξιάρχη του Τάγματος του Φοίνικος. Το 2017 το 10ο Γυμνάσιο Ιωαννίνων τίμησε τον Θεόδωρο Παπαγιάννη δίνοντας το όνομά του στο σχολείο. Το 2019 τιμήθηκε από την Ακαδημία Αθηνών με το Αργυρό Μετάλλιο (Ανώτατη διάκριση του Ιδρύματος) στην Τάξη των Γραμμάτων και των Καλών Τεχνών. Έχει τιμηθεί με πολλά βραβεία σε διάφορους διαγωνισμούς που συμμετείχε, με τελευταίο το πρώτο βραβείο στον διεθνή διαγωνισμό για ένα γλυπτό στο Αεροδρόμιο του Σικάγο (2011). Με το έργο του έχουν ασχοληθεί επανειλημμένα ο ημερήσιος και ο περιοδικός τύπος, καθώς και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Το φθινόπωρο του 2021 εξέθεσε ενότητες των γλυπτών του στο Βυζαντινό Μουσείο Θεσσαλονίκης, την Πινακοθήκη του Δήμου Αλίμου και τη Φιλοσοφική σχολή του ΕΚΠΑ. Ζει και εργάζεται στην Αθήνα.

Ερ.: Ποιο ήταν το πρώτο ερέθισμα για να αγαπήσετε την γλυπτική;
Απ.: Η ανησυχία μου ή για να το πω όπως το λέμε και στο χωριό μου η διαολιά μου. Ήμουν πολύ ανήσυχος και πολύ ζωηρός.

Ερ.: Τι σας επηρέασε για να σας δοθεί το κίνητρο να ασχοληθείτε με την γλυπτική;
Απ.: Η ανία μου εκεί που βοσκούσα τα πρόβατα και πέρναγα πολλές ώρες άπραγος αλλά και οι πέτρες που βγάλαμε από το χωράφι όταν το* ξελακκώσαμε για να γίνει εύφορο. Με τις πέτρες αυτές άρχισα να κάνω τα πρώτα μου γλυπτά.

Ερ.: Σπουδάσατε στην Σχολή Καλών Τεχνών. Κατά πόσο οι δάσκαλοι σας βοήθησαν να μπείτε βαθύτερα στον χώρο της Τέχνης;
Απ.: Εγώ ειδικά που ερχόμουν από την επαρχία και η εικαστική παιδεία ήταν σχεδόν ανύπαρκτη, οφείλω τα πάντα στους δασκάλους της Α.Σ.Κ.Τ και προπαντός στο Γιάννη Παππά και στον Παντελή Πρεβελάκη. Βέβαια σε μία σχολή μαθαίνεις από τους πάντες.

Ερ.: Κάνατε κι άλλες σπουδές και έπειτα γίνατε καθηγητής στη Σχολή Καλών Τεχνών. Ποια πράγματα θεωρούσατε ότι πρέπει να ήξεραν οι σπουδαστές σας όταν θα τελείωναν την Σχολή τους;
Απ.: Βεβαίως πήρα υποτροφίες του Ι.Κ.Υ και μελέτησα τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό. Η μελέτη της Αρχαίας Ελληνικής τέχνης ήταν το αντικείμενο που με επηρέασε πολύ. Τους σπουδαστές προσπαθούσαμε να τους βοηθήσουμε να είναι αυτόνομοι, να ακολουθήσουν τους δικούς τους δρόμους, πάντα σεβόμενοι αυτό που θεωρούσαμε το κατάλληλο για το χαρακτήρα τους και το ταλέντο τους, να μάθουν να βλέπουν με τα δικά τους μάτια και όχι με τα ματογυάλια άλλων καλλιτεχνών.

Ερ.: Ποια είναι η σημασία του γενέθλιου τόπου στο έργο του καλλιτέχνη;
Απ.: Πιστεύω πως παίζουν καθοριστικό ρόλο οι μνήμες και τα βιώματα του, σε μένα οπωσδήποτε, ακόμα η λαϊκή τέχνη ή το τοπίο. Με περισσότερα λόγια το έχω διατυπώσει στα γραπτά μου.

Ερ.: Κριτικοί έγραψαν ότι η γλυπτική σας προκαλεί ανάκληση διάχυτων αναμνήσεων από την προϊστορία της ανθρώπινης έκφρασης. Ποια όμως είναι η δική σας άποψη;
Απ.: Με πολλών κριτικών τις απόψεις συμφωνώ με άλλων όχι. Η αλήθεια είναι ότι η δουλειά μου αναζητά αρχέτυπα που αγγίζουν την προϊστορία ανατρέχει στις ρίζες μας.

Ερ.: Πρόσφατα κυκλοφόρησε το βιβλίο Θεόδωρος Παπαγιάννης «Μύθοι και Σύμβολα», εκδόσεις Νίκας. Για ποιο λόγο εκδόθηκε αυτό το βιβλίο;
Απ.: Γι’ αυτό πρέπει να ρωτήσετε τον κ.Νίκα ή τον κ. Στεφανίδη ή και τους δύο μαζί!! Πιστεύω πως βρήκαν ενδιαφέρουσα τη δουλειά μου και ήθελαν να την κάνουν γνωστή στο κοινό.

Ερ.: Στο βιβλίο σημαντικοί άνθρωποι της Τέχνης γράφουν και επαινούν το έργο σας. Πώς νιώθετε όταν άνθρωποι του χώρου του δικού σας γράφουν καλά λόγια;
Απ.: Αισθάνομαι ότι κάτι έχω κάνει στη ζωή μου, δεν τη σπατάλησα άσκοπα. Ποιος άλλωστε δεν αρέσκεται στην καλή κριτική και τα επαινετικά λόγια, αρκεί να μην καβαλήσει το καλάμι.

Ερ.: Σε ένα κείμενό σας, στη μελέτη, γράφετε «Δεν ξέρω από πόσο μακριά μου έρχονται οι μορφές αυτές». Από πού έρχεται η έμπνευση για να φτιάξετε ένα έργο;

Απ.: Ναι, το έχω πει πολλές φορές, πιστεύω πως τα έργα μας έρχονται από πολύ μακριά και μας ξαφνιάζουν. Πολλά πράγματα πέρα από τα βιώματα μας περνούν μέσα μας υποσυνείδητα και βγαίνουν αφού υποστούν τη μετάλλαξη τους. Με τη λογική πάντως πολλά δεν εξηγούνται, αυτό είναι και το μυστήριο της τέχνης.

Ερ.: Λέτε: «Θέλω να φωνάξω πώς δεν μπορώ άλλο να ζω ανάμεσα στους αδιάφορους…Τον τόπο αυτό τον πονάω». Μπορείτε να αιτιολογήσετε τα λόγια σας;
Απ.: Αυτό το εξέφρασα όταν έγραψα το κείμενο για το κάψιμο του Πολυτεχνείου. Ήταν η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι. Έγραψα τότε, εκθέτοντας και τα αποκαΐδια. Όμως ποιος δεν αγανακτεί κάθε χρόνο με τις καταστροφές από τις πυρκαγιές στον τόπο μας. Εγώ δεν αγανακτώ απλώς, αλλά αρρωσταίνω. Αυτό είναι καταστροφή για τη χώρα μας. Μόνο οι αναίσθητοι μένουν αδιάφοροι.

Ερ.: Και κλείνετε λέγοντας «Είμαστε πολλοί, πάρα πολλοί συνένοχοι σ’ αυτόν το τόπο». Αλήθεια το γνωρίζουν αυτό οι συμπολίτες μας;
Απ.: Αυτό είναι το συμπέρασμά μου από αυτό που βλέπω. Ακούσατε κάτι για το κάψιμο του Πολυτεχνείου; Για τους αναρχικούς που για 40 χρόνια το είχαν στέκι και δεν ξέρω αν έχουν φύγει; Κάναμε μία γενναία διαδήλωση ενάντια στις καταστροφές για τις πυρκαγιές; Δεν υπάρχει υπεύθυνη κοινή γνώμη στη χώρα μας όπως συμβαίνει σε άλλες χώρες. Αυτό είναι το συμπέρασμά μου και λυπάμαι για αυτό.

Ερ.: Έχετε εργαστεί πολύ και τα έργα σας κοσμούν πολλά μέρη της χώρας μας. Πώς νιώθετε για αυτό το γεγονός;
Απ.: Είναι για μένα μεγάλη ικανοποίηση όταν συναντώ έργα μου στα ταξίδια μου στην Ελλάδα αλλά και στο εξωτερικό. Είναι σαν να συναντώ τα παιδιά μου. Καθώς όμως δεν σεβόμαστε και πολύ την τέχνη ή τα μνημεία στο δημόσιο χώρο, λυπάμαι αφάνταστα όταν τα βλέπω κακοποιημένα ή ρυπαρά και σε αυτόν τον τομέα η χώρα μας υστερεί. Λυπούμαι γι’αυτό. Αυτό δείχνει και το επίπεδο του πολιτισμού μας .

Ερ.: Αλήθεια η πολιτεία έχει αναγνωρίσει την δουλειά σας;
Απ.: Ρωτήστε την πολιτεία. Δεν μπορώ να πω, δεν είμαι αγνώμων. Τιμήθηκα από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας όσο λίγοι, ελάχιστοι καλλιτέχνες για την προσφορά μου, από την Ακαδημία Αθηνών με το αργυρό μετάλλιο, από το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων αναγορεύτηκα Επίτιμος Διδάκτωρ και η μεγαλύτερη διάκριση ένα σχολείο στα Γιάννενα, το 10ο Γυμνάσιο πήρε το όνομά μου, πόσο μεγαλύτερη τιμή….!!!

Ερ.: Ποια συμβουλή θα δίνατε στους νεότερους που ασχολούνται με τις Τέχνες;
Απ.: Να είναι ο εαυτός τους, να μορφωθούν, να δουλέψουν σκληρά. Χωρίς δουλειά δεν γίνεται τίποτα. Να ενημερώνονται, να αναρωτιούνται γι’αυτό που κάνουν. Να μην επαναπαύονται. Να κοιτάζουν βαθιά μέσα τους και πριν “διορθώσουν” τον κόσμο να κοιτάξουν να διορθώσουν τον εαυτό τους.

Ερ.: Τι θα απευθύνατε στους αναγνώστες που θα διαβάσουν τη συνέντευξή σας;
Απ.: Η τέχνη κάνει καλό αν ασχοληθούν λίγο με αυτή, να της δώσουν λίγο από το χρόνο τους.

*ξελάκκωμα λέμε όταν ένα χωράφι χέρσο το σκάβουμε βαθειά για να βάλουμε τις πέτρες να γίνει εύφορο.

………………………………………………………………………….