Συνέντευξη του ÉricVuillard στον Ελπιδοφόρο Ιντζέμπελη

Ο ÉricVuillard γεννήθηκε το 1968 στη Λυών. Σπούδασε νομικά, πολιτικές επιστήμες και φιλοσοφία (με τον Ζακ Ντεριντά). Έχει δημοσιεύσει ποιήματα και μυθιστορήματα και έχει σκηνοθετήσει δύο ταινίες.

Έχει τιμηθεί, μεταξύ άλλων, με τα βραβεία FranzHessel (για δύο βιβλία του, το Κονγκό και το LaBatailled’Occident), Alexandre-Vialatte (για το 14η Ιουλίου και για το σύνολο του έργου του), καθώς και με το Goncourt 2017 για την Ημερήσια διάταξη.
Από τις εκδόσεις Πόλις κυκλοφορούν επίσης τα βιβλία του Ημερήσια διάταξη, Κονγκό και 14η Ιουλίου.
Ο Πόλεμος των φτωχών ήταν στη βραχεία λίστα υποψηφιοτήτων για το βραβείο International Booker.

Ερ.: Πώς ξεκίνησε η ιδέα της συγγραφής του βιβλίου «Ο πόλεμος των φτωχών», εκδόσεις Πόλις;
Απ.: Είχα την επιθυμία να γράψω για ένα ξεσηκωμό, μια εξέγερση. Για πολύ καιρό προχωρούσα διστακτικά, άλλαξα, πολλές φορές, περίοδο. Κι έπειτα η επαφή με τον Πόλεμο των χωρικών μου φαινόταν συχνά μία ιστορία θεμελιώδης, η γένεση του βιβλίου.
Κατ’ αρχάς, η τυπογραφία, η ανακάλυψη του Γουτεμβέργιου παραμένει ένα αξιοπερίεργο. Τυπώνονται τα βιβλία στα λατινικά και η επιχείρηση χρεοκοπεί. Αυτό που είναι καθοριστικό είναι η συνάντηση της τυπογραφίας και των προτεσταντικών ανησυχιών, είναι η συνάντηση ανάμεσα στην ελευθερία να ερμηνεύεις τα κείμενα, το δικαίωμα να συζητάς τα θρησκευτικά προβλήματα στο δημόσιο χώρο και την τυπογραφία που διαχέει τις απόψεις του Λούθηρου σε μία γλώσσα λαϊκή, δημοτική, είναι αυτή η συνάντηση που θα κάνει το βιβλίο ένα παγκόσμιο αντικείμενο και ένα όργανο πάλης.

Ερ.: Το 1524 οι φτωχοί ξεσηκώνονται στον Νότο της Γερμανίας. Ποιοι είναι οι σπουδαιότεροι λόγοι αυτής της εξέγερσης;
Απ.: Αυτή η εξέγερση ξεκινά εξαιτίας μίας άμισθης υποχρεωτικής εργασίας που παρείχαν οι χωρικοί, ενός συμπληρωματικού φόρου. Είναι παλιά ιστορία η φορολογική αδικία, πολύ συχνά εντοπίζεται στην απαρχή εξεγέρσεων οι οποίες έρχονται να διαμαρτυρηθούν, πιο ριζικά, για την ανισότητα.
Αλλά αυτή η εξέγερση του 1524-1525 έλαβε χώρα με φόντο τη θρησκευτική διαμάχη. Οι 95 θέσεις του Λούθηρου άναψαν φωτιά. Ο καυστικός, ειρωνικός τόνος του, η ειλικρινής κριτική του για την Εκκλησία εγκαινιάζει μία νέα σειρά πραγμάτων. Όλοι θέλουν, λοιπόν, να τον δουν από κοντά και αυτοπροσώπως. Όλοι συζητούν τα θρησκευτικά μυστήρια, τα δόγματα, τις ιεραρχίες, αμφισβητώντας τα. Η φεουδαρχική κοινωνία μπαίνει σύσσωμη, αμέσως, σε αναβρασμό.

Ερ.: Μια μορφή ξεχωρίζει. Ο Τόμας Μύνστερ. Ποια ήταν η ζωή και οι καταβολές του νέου επαναστάτη;
Απ.: Για τον Μύντσερ, η εμπειρία του να είναι παπάς είναι καθοριστική. Κατά την τοποθέτησή του στο Zwickau, συναντά ρεφορμιστές πολύ πιο ριζοσπάστες από τον Λούθηρο, οι οποίοι πιστεύουν ότι έχει έρθει η στιγμή να αλλάξει η τάξη του κόσμου.

Ερ.: Σε μια εποχή που οι θρησκευτικές διαμάχες έστελναν τα έθνη στον πόλεμο και τους ανθρώπους στην πυρά η εμφάνιση ενός οραματιστή δεν μοιάζει με ένα κοσμοϊστορικό γεγονός;
Απ.: Όλα περιστρέφονται γύρω από το γεγονός ότι ο Λούθηρος αρνείται να ανακαλέσει ενώπιον της Δίαιτας της Βορμς, το 1521. Αυτό θα έπρεπε κανονικά να του στοιχίσει τη ζωή. Θα έπρεπε να καταδικασθεί από την Εκκλησία και να καεί ζωντανός. Αλλά τη στιγμή που έρχεται αντιμέτωπος με τους κληρικούς, κατά τη διάρκεια της Δίαιτας, οι οπαδοί του έχουν ήδη διαδώσει τις ιδέες του στο εξωτερικό, χάρη στην τυπογραφία και ο αριθμός αυτών που μπορούν να έχουν μία κριτική άποψη αυξάνεται υπέρμετρα.
Ο εξωτερικός κόσμος, ο δρόμος, η καθημερινή ζωή συμμετέχουν δυναμικά στη συζήτηση. Οι ισχυροί δεν μπορούν, λοιπόν, πλέον, να καταδικάσουν τον Λούθηρο. Πλήθος κόσμου τον υποστηρίζει. Η τυπογραφία, το γεγονός του να τυπώνεις βιβλία, φυλλάδια σε γλώσσα λαϊκή, διέρρηξε τη νομιμότητα. Μπορεί, λοιπόν, να πει κανείς ότι το βιβλίο, από τις απαρχές της ιστορίας του, συγκρούεται νικηφόρα με την εξουσία.

Ερ.: Οι χωρικοί, αναρωτιούνται: «Και γιατί να μην έχουμε ισότητα τώρα, εδώ, στη γη;».
Απ.: Αυτή η ερώτηση στοιχειώνει την ιστορία μας. Θα αναδιατυπωθεί ιδιοφυώς, αργότερα, από τον Ζαν-Ζακ Ρουσσώ: “Είστε χαμένοι, εάν ξεχάσετε ότι οι καρποί ανήκουν σε όλους και η γη δεν ανήκει σε κανέναν”. Θα πρέπει να περιμένουμε τη Γαλλική Επανάσταση για να καταλάβει το προσκήνιο η μέριμνα για την ισότητα και χρειάσθηκαν, στη συνέχεια, περισσότερα από εκατόν πενήντα χρόνια για να την αποσιωπήσουν εκ νέου.

Ερ.: Ποιος είναι ο λόγος που στην πάλη που ακολουθεί ανάμεσα στους ισχυρούς, στους συμβιβασμένους προτεστάντες, και τους άλλους, τους εξαθλιωμένους οι θεολόγοι ηγούνται του αγώνα;
Απ.: Στην πραγματικότητα, ανάμεσα στους διαπρεπείς θεολόγους, ο Μύντσερ είναι ο μόνος που θα ταχθεί αποφασιστικά στο πλευρό των φτωχών. Ο Μύντσερ είναι ένας κληρικός, ένας διανοούμενος, ο οποίος προσηλυτίσθηκε, κατά κάποιον τρόπο, από το λαό. Όντας παπάς στις ενορίες τις πιο φτωχές, ήρθε σε τριβή με τις απόψεις τους, άκουσε τα παράπονά τους, κατανόησε τους πόνους τους. Η γνώση του διαμορφώθηκε, λοιπόν, από την επαφή με τους άλλους, όχι μονάχα από την επαφή με τα βιβλία.

Ερ.: Πώς καταφέρνει, ο Τόμας Μύνστερ με τα γραπτά του και πείθει τον απελπισμένο λαό;
Απ.: Ο Μύντσερ είναι ένας συγγραφέας μεγάλου ταλέντου, ανακαλύπτει ένα νέο τόνο, μία νέα μορφή λόγου, άμεση, απευθυνόμενη. Είναι ένας δημοκρατικός τρόπος για να γράφεις, για να κηρύττεις. Τα κηρύγματά του μιλούν απευθείας στο κοινό, του απευθύνονται, το στρατολογούν. Το ύφος του αυθόρμητο, ο λυρισμός του επιβλητικός και μεσσιανικός, όλα αυτά οδηγούν στη διαμόρφωση ενός νέου είδους γραφής, αυτό που ονομάζουμε σήμερα πρόζα.

Ερ.: Η γραφή σας, πώς καταφέρνει και αποτυπώνει με αμεσότητα εκείνη της εποχή;
Απ.: Για να διηγηθείς αυτό το επεισόδιο, το οποίο ονομάζεται, επίσης, ο ξεσηκωμός του απλού ανθρώπου, αυτή την εξέγερση των χωρικών, των τεχνιτών, των μικροεμπόρων, πρέπει να προσπαθήσεις ν΄ ασπασθείς τον αναβρασμό της, να μην κρατηθείς σε απόσταση, εάν δε θέλεις να χάσεις την έντασή της.

Ερ.: Γιατί στα βιβλία σας διακρίνεται η αγάπη για την ιστορία;
Απ.: Δε μπορεί κανείς να προσπαθήσει να κατανοήσει ένα φαινόμενο τόσο περίπλοκο όπως η ανισότητα, εάν δεν του διηγηθείς την ιστορία, τη συγκεκριμένη εξέλιξη. Αλλά εγώ είμαι, πρώτα απ΄ όλα, συγγραφέας και πιστεύω ότι η γλώσσα είναι αυτή καθαυτή ένα όργανο γνώσης. Είναι, ίσως, η ιδιαιτερότητα των βιβλίων μου, αυτά παραβλέπουν το διαχωρισμό δυνάμεων μεταξύ ιστορίας και λογοτεχνίας. Και το κάνουν στο όνομα των δυνατοτήτων της γλώσσας.

Ερ.: Το ζήτημα της δικαιοσύνης και της ισότητας ανατροφοδοτήθηκε στην εποχή μας μετά την οικονομική κρίση του 2008 και την υγειονομική κρίση του κορονοϊού τον ενάμιση τελευταίο χρόνο. Μήπως η ιστορία επαναλαμβάνεται;
Απ.: Έχετε δίκιο, αυτά τα ζητήματα επανέρχονται και με μεγάλη ένταση. Η ιστορία της δικαιοσύνης και της ισότητας είναι, πράγματι, πάντα ζωντανή, συνεχίζεται. Και είναι γι΄ αυτό που έχω την αίσθηση ότι δεν είναι εντελώς άσκοπο να ζωντανέψουμε αυτή την παλιά προτεσταντική ιστορία. Ο Μύντσερ, όπως κι εμείς, πιστεύει δικαίως ότι οι άνθρωποι είναι ίσοι. Επίσης, σε μια εποχή όπως η δική μας, κατά την οποία οι ανισότητες αυξάνονται, η οικονομική εξουσία συγκεντρώνεται, δεν είναι ίσως άσκοπο να θυμηθούμε αυτά τα πρώτα βήματα προς την ισότητα.

Μετάφραση από τα γαλλικά: Πολύνα Μπανά