Τζουμερκιώτικα Λαογραφικά Λιχνίσματα

Μάιος

Γράφει ο Χρήστος Α. Τούμπουρος

Ο Μάιος σύμφωνα με το Ιουλιανό και Γρηγοριανό Ημερολόγιο είναι ο πέμπτος μήνας του χρόνου και έχει 31 ημέρες. Η ονομασία του προήλθε από την ρωμαϊκή θεότητα Maja (Μάγια). Το όνομα Maja προήλθε από τη λέξη Μαία (τροφός) τη μητέρα του θεού Ερμή. Η Μαία ήταν η ομορφότερη από τις Πλειάδες, τις επτά κόρες του Άτλαντα (Ατλαντίδες) και της Πλειόνης και μητέρα του θεού Ερμή στον οποίο ήταν αφιερωμένος ο μήνας αυτός. Ο Μάης αντιστοιχεί με τον αρχαίο μήνα Θαργηλιώνα (19 Μαΐου -17 Ιουνίου). Τον μήνα αυτό τον γιόρταζαν με τα περίφημα «Ανθεοφόρια» και ήταν αφιερωμένος στη θεά της γεωργίας τη Δήμητρα και στην κόρη της την Περσεφόνη, που -είναι γνωστό- πως τον μήνα αυτό βγαίνει από τον Άδη κι έρχεται στη γη.

Ο Μάιος παραετυμολογικά συνδέθηκε με τα μάγια και γι’ αυτό κατά τόπους έπαιρναν διάφορες προφυλάξεις για να προστατευθούν από αυτά. Για τον λόγο αυτό τον Μάιο απαγορεύονταν οι γάμοι, γιατί ο μήνας συνδέονταν με τους νεκρούς και επειδή αυτόν τον μήνα ερωτοτροπούν μόνο οι γάιδαροι. «Μην πάρεις το Μάη άλογο, μήτε γυναίκα τη Λαμπρή». Σατιρικά ο λαός επί συνεχούς ερωτικής – σεξουαλικής απόλαυσης ορίζει: «Νάμουν τον Μάη γάιδαρος, τον Αύγουστο κριάρι, όλο το χρόνο πετεινός και το Γενάρη γάτος».
Είναι αλήθεια πως ο Μάιος έχει καλά, αλλά έχει και πολλά κακά. Φέρνει πολλές αρρώστιες στην καλλιέργεια αλλά και στα αμπέλια. Οι μαγιάτικες βροχές για τη γεωργία είναι σχεδόν καταστροφή. Γι’ αυτό λέμε «Στον καταραμένο τόπο μήνα Μάη βρέχει» ή «στο κακορίζικο χωριό το Μάη ρίχνει το νερό». Ακόμα –περισσότερο: «Ο Μάης φτιάχνει τα σπαρτά κι ο Μάης τα χαλάει». Ειδικά με το κρασί, αν δεν έβρεχε το Μάη θα υπήρχε μεγάλη παραγωγή.

«Μάης άβροχος, τρυγητός χαρούμενος».
Προσωνύμια που έχει ο Μάης.
Τριανταφυλλάς, γιατί τον Μάιο «βγαίνουν» πολλά τριαντάφυλλα.
Καλομηνάς, γιατί κυριαρχούν τα λουλούδια
Κερασάρης, αφού τον Μάιο ωριμάζουν τα κεράσια
Πεντοδείλινος, γιατί έχουμε πολλά γεύματα μια και η ημέρα ήταν μεγάλη
Καταραμένος, μόνο όταν έβρεχε.

«Ζήσε Μάη μου, να φας τριφύλλι». Η φράση αυτή κυριολεκτείται και αναφέρεται σε κάτι που αργεί ή είναι αμφίβολο αν θα πραγματοποιηθεί. Επί αγανακτήσεως. Κι ακαρτέρει, κι ακαρτέρει…«Ου να κάνω προξενιό να καπαρώσω τον Κώστα, ώσπου να τελειώσ’ τ’ς σπουδές τ’. “Ζήσε Μάη μου να φας τριφύλ’ ”. Θάχ’ πριτσιαλίσ’ καμιά πενηνταριά μέχρι τότε». Μιλάμε για προσωποποίηση του Μάη. Αληθινή παραδοξότητα. Να ζήσει κάποιος και να φάει τον Μάη τριφύλλι. Άρα, δεν αφορά άνθρωπο. Ασφαλώς και αφορά κάποιο ζωντανό.

Η φράση λοιπόν είχε ως εξής: «Ζήσε Μαύρε μου να φας τον Μάη τριφύλλι». Ο Mαύρος ήταν ή γαϊδούρι ή βόδι ή και κανένα άλογο. Αυτά που χρησιμοποιούσαν για αγροτικές δουλειές. Το χειμώνα δεν υπήρχε τροφή. Και παρηγορούσαν τα ζωντανά, τον εαυτό τους στην ουσία, να κάνουν υπομονή ωσότου έρθει ο Μάης και χορτάσουν τριφύλλι. Ο Μαύρος έγινε Μάης και η κυριολεξία έγινε μεταφορά.
Υπήρχε λοιπόν λόγος που οι πολιτικοί στην επικοινωνία τους με τους ψηφοφόρους χρησιμοποιούσαν δύο μόνο μήνες. «Τον Μάιο ή τον Αύγουστο θα υλοποιηθεί το αίτημά σας». Τον Μάη ας περιμένει. «Ου, ζήσε Μάη μου να φας τριφύλλι». Τον Αύγουστο; «Ας περιμένουν τον Αύγουστο με τις παχιές τις μύγες».