Το «Καγκελάρι, χορευτικό δρώμενο στην Άρτα (Ήπειρος)»

Εγγραφή του στοιχείου στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ελλάδας

Γράφει η Αιμιλία Κοκκινέλη

Μετά από μεγάλη προσπάθεια που καταβάλλαμε από αρχές του 2021,το στοιχείο «Καγκελάρι, χορευτικό δρώμενο σε 29 χωριά της Άρτας» με την αριθμ. 347805/19-7-2023 Υπουργική Απόφαση εγγράφηκε στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ελλάδας. Για το σκοπό αυτό, τα τελευταία έτη βρισκόμασταν σε στενή συνεργασία με τα στελέχη της Διεύθυνσης Νεότερης Πολιτιστικής Κληρονομίας και ακολουθούσαμε τις οδηγίες της Εθνικής Επιστημονικής Επιτροπής του Υπουργείου Πολιτισμού(ΥΠΠΟ).Η Διεύθυνση Νεότερης Πολιτιστικής Κληρονομιάς είναι η καθ’ ύλην αρμόδια να εφαρμόζει, από το 2006, στην Ελλάδα την Σύμβαση για τη Διαφύλαξη της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς (UNESCO, 2003).

«Το Καγκελάρι είναι χορευτικό δρώμενο που χορεύεται σε 29 χωριά της Άρτας κατά τη διάρκεια πανηγυριών της άνοιξης, του καλοκαιριού, ή την περίοδο του Πάσχα. Οι χορευτές, πιασμένοι αγκαζέ, τραγουδούν αντιφωνικά, απουσία μουσικών οργάνων, δίνοντας οι ίδιοι ρυθμό στο χορό. Αρχίζει ο μπροστάρης (Καγκελάρης) ή οι άντρες και ο κάθε στίχος επαναλαμβάνεται από τους υπολοίπους ή τις γυναίκες αντίστοιχα.»
Σε κάθε χωριό της Άρτας το Καγκελάρι πραγματοποιείται με μικρές παραλλαγές όμως τα βασικά χαρακτηριστικά του δρώμενου είναι όμοια καθώς «Το Καγκελάρι είναι Στοιχείο να μας ενώνει!».

Τα χαρακτηριστικά αυτά είναι:
1. η χορευτική διάταξη των χορευτών:
α) ως συνήθως οι γυναίκες τοποθετούνται μετά τους άντρες και σε κάποια χωριά σε ξεχωριστό κύκλο εσωτερικά των αντρών – διπλοκάγκελο,
β) οι ηλικιωμένοι έχουν προτεραιότητα στον κύκλο και
γ) οι χορευτές χορεύουν πιασμένοι χέρι-χέρι με λυγισμένους τους αγκώνες, αγκαζέ,
2. το τραγούδιαντιφωνικό, απουσία μουσικών οργάνων, και
3. το Καγκελάρι πραγματοποιείται τη Λαμπρή ή/και στο μεγάλο πανηγύρι του εκάστοτε χωριού της Άρτας.
Το Καγκελάρι είναι ένα μεγαλοπρεπές έθιμο στο οποίο κυριαρχεί το συλλογικό εμείς, όπου η κοινότητα κάθε χρόνο δηλώνει παρούσα και άρα δηλώνειτην κοινωνική της συνοχή.

Το έθιμο τηρείται αυθόρμητα και ευλαβικά κάθε χρόνο και θα συνεχίσει να τηρείται. Είναι λες και οι χωριανοί (μικροί και μεγάλοι) έχουν δώσει μια κοινή υπόσχεση/ δέσμευση να μεταδίδουν το έθιμο από γενιά σε γενιά. Αυτό αποδεικνύει ότι το Καγκελάριείναι σημαντικό στοιχείο της πολιτιστικής κληρονομιάς και αποτελεί μέρος της τοπικής συλλογικής μας ταυτότητας, συνδέεται με την τοπική μας ιστορία αλλά και με τη σύγχρονη ζωή μας.
Το επόμενο διάστημα θα ενημερώσουμε και για άλλες δράσεις που θα πραγματοποιήσουμε υπό την αιγίδα του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμούτόσο για το ευρύ κοινό όσο και για τους μικρούς Αρτινούς στα σχολεία του τόπου,με σκοπό να ενημερώσουμε, να αναδείξουμε και να διαφυλάξουμε αυτό το σπουδαίο Στοιχείο της τοπικής παράδοσής μας: το Καγκελάρι.
Επιπλέον, θα προτείναμε στα χωριά που πλησιάζει η μέρα που θα χορευτεί το Καγκελάρι, οι διοργανωτές και οι πρόεδροι πολιτιστικών συλλόγων ή τοπικών κοινοτήτων να ενημερώσουν τους κατοίκους και τους επισκέπτες της περιοχής για την εγγραφή του Στοιχείουστο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ελλάδας, με σκοπό την ανάδειξη και διαφύλαξη αυτού του σπουδαίου Στοιχείου της πολιτιστικής μας κληρονομιάς.

Άλλα μέτρα που προτείνουμε να υιοθετήσετε για το σκοπό αυτό είναι:
I.Σε περίπτωση που διατηρείτε λογαριασμούς σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης ενημερώστε/ υπενθυμίστε το κοινό για την ημερομηνία διεξαγωγής του δρώμενου στο χωριό σας, το περιεχόμενο και το τελετουργικό του χορού, για να έχουν την ευκαιρία να συμμετέχουν όλοι οι ενδιαφερόμενοι,
II.Οι πολιτιστικοί σύλλογοι που έχουν στα χωριά τους χορευτικά τμήματα, να φροντίζουν να μεταλαμπαδεύουν τις γνώσεις και πληροφορίες για το χορό, και να συμμετέχουν τα χορευτικά τμήματα στο Καγκελάρι,
III.Να διοργανώνονται αναβιώσεις του εθίμου από Συλλόγους Ηπειρωτών στις μεγαλουπόλεις.
IV.Οι συγγραφείς και οι άνθρωποι που ασχολούνται με τα κοινά από τα διάφορα χωριά της Άρτας, να συμπεριλαμβάνουν στις εκδόσεις βιβλίων τοπικής ιστορίας, λαογραφίες, τηλεοπτικές εμφανίσεις και έρευνες/ μελέτες, αναφορές και ιστορικά στοιχεία για τον παραδοσιακό χορό Καγκελάρι, ώστε να γίνεται ευρύτερα γνωστό.
Τέλος, σε αυτό το σημείο ήθελα να ευχαριστήσω θερμά τον Εκπαιδευτικό, Δάσκαλο Παραδοσιακών Χορών και Λαογράφο κο Γεώργιο Κομζιά, για τις καταγραφές που έχει κάνει για το Καγκελάρι,αλλά και όλα τα άτομα και τις κοινότητες φορέων των 29 χωριών που συνέβαλλαν στις διαβουλεύσεις, στη συλλογή στοιχείων και τεκμηρίων (φωτογραφίες, στίχοι, βίντεο κ.α.), και στην περιγραφή του δρώμενου του εκάστοτε χωριού για να έρθει αυτό το επιτυχημένο αποτέλεσμα.

Η Αιμιλία Κοκκινέλη είναι Σύμβουλος Οργανισμών και Συλλογικών Φορέων
6977004209 /2681029080 aimiliakokkineli@gmail.com