Το μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας, οι μεταδοτικές μολυσματικές ασθένειες και η επιστημονική έρευνα

Του πρωτοπρεσβυτέρου Δημητρίου Αθανασίου-χημικού

Εισαγωγικά
Η παγκόσμια επιδημία του covid-19 με την συνοδό φοβική αύρα επέβαλε όπως είναι φυσικό, όχι μόνον ψυχολογικό αλλά και πνευματικό προβληματισμό σε κάποιο τμήμα του πληθυσμού. Πολύς λόγος έγινε και για το μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας και για την δυνατότητα μετάδοσης της ασθένειας μέσω αυτής, μέσω δηλαδή του τρόπου της προσφοράς της με κοινής χρήσης λαβίδα. Αν και το θέμα έχει πολλές θεολογικές διαστάσεις στο παρακάτω άρθρο δίνονται απαντήσεις, μέσω επιστημονικών μελετών,θέλοντας να αποδείξουμε ότι και η λογικοφανής προσέγγιση του μυστηρίου καταρρίπτει τους ισχυρισμούς ότι μεταδίδονται μολυσματικές ασθένειες μέσω της Θείας Ευχαριστίας.

H φύση τον ιερού μυστηρίου της Θείας Ευχαριστίας
Η Θεία Ευχαριστία είναι μυστήριο και θυσία. Είναι μυστήριο κατά το οποίο, δια της ευχής του ιερέα, κατέρχεται η χάρη του αγίου Πνεύματος και μεταβάλλει τα φυσικά στοιχεία του άρτου και του οίνου σε σώμα και αίμα Χριστού. Το πράγμα είναι μυστήριο φοβερό, ανερμήνευτο και ακατάληπτο. Η μεταβολή και μεταποίηση γίνεται στην ουσία των φυσικών στοιχείων. Χάνουν δηλαδή τα στοιχεία τη δική τους ουσία, και τη θέση της καταλαμβάνουν το άχραντο σώμα και το τίμιο αίμα του Χριστού. Φυσικά διατηρούν τα συμβεβηκότα, όσα υπάρχουν περί την ουσία, δηλαδή τις φυσικές τους ποιότητες του βάρους, του χρώματος, της οσμής, της γεύσεως, της οξύτητος (του οίνου) κ.α. Αυτός που κοινωνεί δέχεται αυτούσιο το σώμα και το αίμα του Χριστού, αυτό που γεννήθηκε, αυξήθηκε, έπαθε στο σταυρό, αναστήθηκε εκ των νεκρών και, θεωμένο, αναλήφθηκε στους ουρανούς. Κοινωνεί ολόκληρης της ανθρώπινης φύσεως του Κυρίου και συνημμένως της θεότητός του, που είναι αχώριστα ενωμένη με αυτή. Κατ’ επέκταση κοινωνεί και του τριαδικού Θεού!

Η θεία Ευχαριστία είναι ταυτόχρονα και θυσία. Είναι η ίδια η θυσία του σταυρού, πρόληψη της όποιας έκανε ο Σωτήρας κατά το Μυστικό Δείπνο της Μ. Πέμπτης. Είναι η ίδια θυσία με τη σταυρική, προσφερόμενη όμως αναιμάκτως, ενώ η θυσία του Σταυρού έγινε εν αίματι. Ομοίως, ενώ η σταυρική θυσία έγινε μια για πάντα για την κατάργηση της αμαρτίας και του θανάτου, η θυσία της ευχαριστίας γίνεται πολλάκις, με σκοπό να εφαρμόσει τα σωτήρια αγαθά της μεγάλης εκείνης θυσίας στο σώμα των πιστευόντων μελών της Εκκλησίας. Στη θυσία της Ευχαριστίας θύτης και θύμα είναι ο ίδιος ο Χριστός, ο οποίος προσφέρεται δια χειρός του ιερέως.

Η επιστήμη μπροστά στο Μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας.
Δεν μπορεί κανείς να αμφισβητήσει την αντικειμενική επιστημονική έρευνα και τα πορίσματά της που προέρχονται από πειράματα αδιαμφισβήτητα και τεκμηριωμένα. Επίσης δεν μπορούμε να αμφισβητήσουμε και αυτά τα συμπεράσματα που εξάγει η έρευνα που θεωρούνται επιστημονικά, μέχρι να γίνει και η πειραματική τους απόδειξη,
Όμως η επιστήμη έχει τα όριά της, τα οποία εκτείνονται σε παν το επιστητό , δηλαδή στον υλικό κόσμο μας αλλά δεν μπορεί να υπερβεί τα όριά της. Αν σέβεται τον εαυτό της οφείλει να μην υπεισέρχεται σε θέματα που άπτονται του υπεραισθητού κόσμου, του κόσμου του πνεύματος, όπου δεν υπάρχει δυνατότητα για έρευνα, πειραματισμό ή μαθηματική απόδειξη.

Με αφορμή την επιδημία του covid-19 εκφράστηκαν απόψεις από κάποιους επιστήμονες που θεωρήθηκαν αυτόχρημα ως επιστημονικές. Εννοώ τις απόψεις σχετικά με τη μετάδοση της ασθένειας μέσω της Θείας Κοινωνίας. Όμως αυτές για να είναι επιστημονικές πρέπει να στηρίζονται σε δεδομένα επιστημονικά. ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΚΑΜΙΑ ΕΡΕΥΝΑ που να αποδεικνύει αυτόν τον ισχυρισμό. Στατιστικά επίσης, δεν υπάρχουν στοιχεία που να τεκμηριώνουν ένα τέτοιο ισχυρισμό. Επομένως δεν είναι επιστημονική άποψη, με την ακριβή έννοια του όρου.
Αντίθετα τα στατιστικά στοιχεία αποδεικνύουν ότι καμιά ασθένεια δεν μεταδίδεται μέσω της Θείας Κοινωνίας. Οι ιερείς που υπηρέτησαν σε σανατόρια, σε ιδρύματα μεταδοτικών νόσων (Σπιναλόγκα με λεπρούς) και υπηρετούν και σήμερα σε ναούς νοσοκομείων λοιμωδών νοσημάτων, δεν ασθένησαν ποτέ, ούτε οι επισκέπτες των ασθενών, που κοινώνησαν από το ίδιο Ποτήριο. Η εμπειρία της Εκκλησίας είναι αυτή και αυτή είναι η αλήθεια. Στατιστικά σωστή, επομένως δεν είναι αντίθετη προς καμιά επιστήμη, όπως θέλουν κάποιοι να την παρουσιάσουν.

ΟΜΩΣ υπάρχουν και έρευνες, που αποδεικνύουν ότι με το κοινό Ποτήριο δεν μεταδίδονται ασθένειες.
Το επίσημο φύλλο της International Society of Infectious diseases (Διεθνούς Εταιρείας για μολυσματικές ασθένειες) το International journal of Infectious diseases journal (Διεθνές φύλλο εφημερίδας για μολυσματικές ασθένειες) δημοσίευσε έρευνες σχετικά με τη μετάδοση μολυσματικών ασθενειών μέσω της χρήσης κοινού ποτηρίου, ιδιαίτερα αναφερόμενο στη συνήθεια κάποιων Εκκλησιών να μεταδίδουν τα μυστήρια μέσω της μεθόδου αυτής (Ποτήριο, λαβίδα). Στον τόμο 17 και στο φύλο 11 της 1ης Νοεμβρίου 2013 με τίτλο: «Infections associated with religious rituals» (μετάδοση ασθενειών που συνδέονται με θρησκευτικές τελετές) παρουσιάζει έρευνες που έγιναν σχετικά με τη χρήση του κοινού ποτηρίου και της κοινής λαβίδας.

Τα αποτελέσματα είναι εκπληκτικά.
Όσοι γνωρίζουν αγγλικά μπορούν να επισκεφθούν την ιστοσελίδα της εταιρείας και να διαβάσουν «ιδίοις όμμασι» του λόγου το αληθές. Και όλα αυτά δεν τα λέει η Ορθόδοξη Εκκλησία αλλά ένας οργανισμός για την υγεία και τις μεταδοτικές ασθένειες.
https://www.ijidonline.com/article/S1201-9712(13)00187-2/fulltext
Στο άρθρο αυτό και στο τμήμα 4 αναφέρονται τα σχετικά με την μετάδοση των ασθενειών μέσω της χρήσης κοινού ποτηρίου.
Στις εργαστηριακές μελέτες που έγιναν παρατηρήθηκαν τα εξής παράδοξα:
«Finally, in 1998 the CDC reported there had never been an outbreak of infection related to the communion cup. They referenced a study from 1997 in which 681 participants who drank daily from a common cup were at no higher risk of infection than those who participated less frequently or who completely abstained from Christian services».

Μετάφραση: Τελικά, το 1998 το CDC(=κέντρο ελέγχου και πρόληψης ασθενειών) ανέφερε ότι δεν υπήρξε ποτέ εστία λοίμωξης που να σχετίζεται με το Ποτήριο της κοινωνίας. Αναφέρθηκαν σε μια μελέτη από το 1997 στην οποία 681 συμμετέχοντες που έπιναν καθημερινά από ένα κοινό Ποτήριο δεν διέτρεχαν υψηλότερο κίνδυνο μόλυνσης από εκείνους που συμμετείχαν λιγότερο συχνά ή που απείχαν εντελώς από τις χριστιανικές ακολουθίες.

Και η κατάληξη του άρθρου
Συμπερασματικά, υπάρχουν πειραματικά στοιχεία που υποδηλώνουν ότι η από κοινού χρήση ενός κυπέλλου κοινωνίας μολύνει το κρασί και το κύπελλο. Ωστόσο, δεν υπήρξε ποτέ μια τεκμηριωμένη περίπτωση ασθένειας που προκαλείται από την κατανομή ενός δισκοπότηρου που αναφέρεται στη βιβλιογραφία.
Εν κατακλείδι, υπάρχουν πειραματικές αποδείξεις που να δείχνουν ότι η κοινή χρήση ενός ποτηρίου κοινωνίας μολύνει το κρασί και το Ποτήριο. Ωστόσο, δεν υπήρξε ποτέ μια τεκμηριωμένη περίπτωση ασθένειας που προκαλείται από την κοινή χρήση ενός δισκοπότηρου που αναφέρθηκαν στη βιβλιογραφία.

Όπως βλέπουμε στην κατακλείδα του άρθρου, γράφεται ότι παρατηρήθηκε η ύπαρξη παθογόνων οργανισμών στα υλικά μέρη του μυστηρίου της Θείας Κοινωνίας (Ποτήριο, οίνος) αλλά «δεν υπήρξε ποτέ μια τεκμηριωμένη περίπτωση ασθένειας που προκαλείται από την κοινή χρήση ενός δισκοπότηρου».
Επίσης η επιστήμη της επιδημιολογίας έχει απαντήσει στο θέμα της μετάδοσης μικροβίων μέσω της θείας κοινωνίας. Παραθέτουμε στην συνέχεια πέντε έρευνες με βιβλιογραφικές αναφορές δημοσιεύοντας χαρακτηριστικά αποσπάσματα από τα συμπεράσματά τους.

Βιβλιογραφικές αναφορές
1. «Ασθένεια αποδιδόμενη στο δισκοπότηρο της θείας κοινωνίας δεν έχει ποτέ καταγραφεί. Οι υποψήφιοι προς μετάδοση μικροοργανισμοί διά της οδού αυτής έχουν άλλα πιο πρόσφορα μέσα μετάδοσης και υπάρχει βάσιμη ένδειξη ενάντια στην έμμεση μετάδοση από σκεύη που οδηγεί σε μόλυνση διά του στόματος (Gill ON. The hazard of infection from the shared communion cup. J Infect. 1988;16(1):3-23. doi:10.1016/S0163-4453(88)96029-X)

2.«Υπήρξε χαμηλού επιπέδου μόλυνση με οργανισμούς της σιέλου στο χείλος του δισκοπότηρου. Αυτοί δεν πέθαιναν σε ικανοποιητικό βαθμό στο χείλος ωστόσο το κρασί είχε σημαντική βακτηριοκτόνο δράση στους περισσότερους οργανισμούς. Εντούτοις, η σίελος δεν αναμειγνυόταν εύκολα με το κρασί. Το σκούπισμα με ένα ύφασμα είχε μεν μεταβλητή αποτελεσματικότητα στην απομάκρυνση οργανισμών από το χείλος αλλά περίπου το 90% εξ αυτών μπορούσε να απομακρυνθεί»
(Kingston D. Memorandum on the infections hazards of the common communion cup with especial reference to aids. Eur J Epidemiol. 1988;4(2):164-170. doi:10.1007/BF00144745)

3.«Δεν βρέθηκαν στατιστικά σημαντικές διαφορές στα περιστατικά νοσηλείας ανάμεσα στους χριστιανούς που λαμβάνουν τη Θεία Κοινωνία, στους χριστιανούς που εκκλησιάζονται και στους ανθρώπους που δεν εκκλησιάζονται. […] Τα δεδομένα δείχνουν ότι η λήψη της Θείας Κοινωνίας ακόμα και καθημερινά δεν αυξάνει τον κίνδυνο μόλυνσης» (Loving AL, Wolf LF. The effects of receiving Holy Communion on health. J Environ Health Denver. 1997;60(1):6-10).

4.«Συνοψίζοντας, ο κίνδυνος μετάδοσης μολυσματικής ασθένειας από δισκοπότηρο θείας λειτουργίας είναι πολύ χαμηλός, και κατάλληλες προφυλάξεις -που είναι το σκούπισμα τους χείλους εσωτερικά και εξωτερικά μεταξύ των κοινωνιών, η εναλλαγή του σημείου του υφάσματος που χρησιμοποιείται κατά τη διάρκεια της κοινωνίας, και η χρήση καθαρού υφάσματος σε κάθε λειτουργία- μπορούν να μειώσουν περαιτέρω τον κίνδυνο αυτό» (Manangan LP, Sehulster LM, Chiarello L, Simonds DN, Jarvis WR. Risk of Infectious Disease Transmission from a Common Communion Cup. Am J Infect Control. 1998;26(5):538-539. doi:10.1016/S0196-6553(98)70029-X).

5. «Συμπερασματικά, υπάρχουν πειραματικές ενδείξεις που δεικνύουν ότι η κοινή χρήση ενός δισκοπότηρου κατά την κοινωνία μολύνει το κρασί και το κύπελο που το περιέχει. Ωστόσο, δεν έχει καταγραφεί ποτέ στη βιβλιογραφία περιστατικό ασθένειας οφειλόμενης στην κοινή χρήση δισκοπότηρου( Pellerin J, Edmond MB. Infections associated with religious rituals. Int J Infect Dis. 2013;17(11):e945-e948. doi:10.1016/j.ijid.2013.05.001)
Επίλογος.

Η Εκκλησία μας δεν χρειάζεται αποδείξεις, για όσα πιστεύει, γιατί αυτά αποτελούν την εμπειρία δυο χιλιάδων χρόνων. Καμιά επιστημονική έρευνα δεν μπορεί να καταργήσει την πίστη στον Θεό, τη θεότητα του Χριστού και την Ανάστασή Του, γιατί απλούστατα είναι έξω από τα πεδία έρευνας της επιστήμης. Αν αναφερόμαστε σε έρευνες και σε επιστημονικά δεδομένα, το κάνουμε γιατί η ΓΝΩΣΗ, σε ένα κόσμο που κατακλύζεται από την πληροφορία, δεν απορρίπτεται και είναι απαραίτητη και ίσως αποτελεί ασπίδα για να κρατήσουμε όσα η ορθόδοξη ΠΙΣΤΗ διδάσκει.
ΧΡΙΣΤΟΣ ΑΝΕΣΤΗ.