Γράφει ο Γιώργος Πριόβολος*
Της δικής μας Γάζας…
Το ολοκαύτωμα του 25ου αιώνα
Η Γάζα. Ένα κομμάτι γης στριμωγμένο στη Μεσόγειο, που κουβαλάει επάνω του όλες τις αντιφάσεις της εποχής μας. Ένας τόπος που εδώ και δεκαετίες αιμορραγεί, μα σήμερα έχει μετατραπεί σε σύμβολο της πιο ακραίας ανθρώπινης βαρβαρότητας. Όχι ενός φυσικού φαινομένου, όχι μιας ανείπωτης καταστροφής που προήλθε από τη γη ή τον ουρανό, αλλά μιας μεθοδικής, συστηματικής και καθαρά ανθρώπινης πράξης εξόντωσης. Ο Γάλλος ιστορικός Jean-Pierre Filiu, που τόλμησε να βρεθεί εκεί ως μέλος αποστολής των «Γιατρών Χωρίς Σύνορα», μας άφησε μια μαρτυρία που συγκλονίζει. Η ματιά του δεν είναι μόνο περιγραφή∙ είναι κατηγορητήριο. Και είναι πάνω σε αυτή τη μαρτυρία που οφείλουμε να στοχαστούμε, γιατί η Γάζα δεν είναι «κάπου αλλού». Είναι εδώ. Είναι δική μας.
Ο Filiu έζησε για περισσότερο από έναν μήνα στη Λωρίδα, από τον Δεκέμβριο του 2024 έως τον Ιανουάριο του 2025. Μίλησε για μια γη που δεν αναγνωρίζεται πια: πόλεις ισοπεδωμένες, δρόμοι εξαφανισμένοι, γειτονιές που δεν υπάρχουν παρά ως σωροί ερειπίων. Το Khan Younès, κάποτε εμπορικό κέντρο, είναι τώρα μια χαώδης μάζα από τσιμέντα και σκόνη, τόσο που χρειάστηκε μέρες για να ξαναβρεί προσανατολισμό. Περιγράφει μια «δαντική φρίκη», όπου δεν υπάρχει πια ουρανός παρά μόνο σκηνές και κουβέρτες που σκεπάζουν πρόχειρα εκατοντάδες χιλιάδες εκτοπισμένους. Πάνω από ένα εκατομμύριο άνθρωποι στριμωγμένοι σε λίγα τετραγωνικά χιλιόμετρα.
Κι όμως, ακόμα και μέσα σε αυτή την κόλαση, επιβιώνει το πείσμα της ανθρωπιάς. Ο ιστορικός διηγείται πώς τα παιδιά, αποστεωμένα από την πείνα, μοιράζονται τα ψίχουλα του ψωμιού τους με τις γάτες του δρόμου. Όταν ρώτησε γιατί, απάντησαν: «Γιατί ξέρουμε πώς είναι να πεινάς. Δεν θέλουμε να πεινούν κι αυτά». Αυτό το μικρό, συγκλονιστικό στιγμιότυπο αποκαλύπτει το μέγεθος της τραγωδίας. Όταν παιδιά που στερούνται τα στοιχειώδη διδάσκουν στον κόσμο την έννοια της αλληλεγγύης, τότε η διεθνής κοινότητα έχει αποτύχει παταγωδώς.
Οι αριθμοί που καταγράφει ο Filiu είναι αμείλικτοι. Περισσότεροι από 54.000 νεκροί, ανάμεσά τους 16.000 παιδιά. Χιλιάδες τραυματίες, δεκάδες χιλιάδες παιδιά σε καθεστώς ακραίου υποσιτισμού. Η πείνα δεν είναι πια παρενέργεια του πολέμου. Είναι όπλο. Το ίδιο και η δίψα, το ίδιο και το κρύο. Οι εμβολιασμοί σταμάτησαν, η πολιομυελίτιδα επανεμφανίστηκε. Οι σχολικές δομές καταστράφηκαν. Η κοινωνική συνοχή διαλύθηκε: οι οικογένειες νοιάζονται μόνο για τον στενό κύκλο επιβίωσης, η συλλογική αλληλεγγύη ξεθωριάζει. Ο Filiu μιλά για έναν «inhumanitarian war», έναν απάνθρωπο πόλεμο, όπου η στρατιωτική επιχείρηση έχει μετατραπεί σε μηχανισμό εξόντωσης ενός πληθυσμού.
Μπροστά σε όλα αυτά, η διεθνής κοινότητα παρακολουθεί αμήχανη ή αδιάφορη. Οι μεγάλες δυνάμεις κλείνουν τα μάτια. Άλλες δικαιολογούν, άλλες αποσιωπούν, άλλες εξισώνουν θύτες και θύματα στο όνομα μιας ανύπαρκτης «ουδετερότητας». Όμως κάθε στιγμή που χάνεται, κάθε βόμβα που πέφτει, κάθε παιδί που λιμοκτονεί, δεν είναι μόνο η Γάζα που καταρρέει. Είναι και η αξιοπιστία μας ως πολιτισμού.
Γιατί η Γάζα δεν είναι μόνο των Παλαιστινίων. Είναι δική μας. Είναι η ηθική μας δοκιμασία. Κάθε φορά που συνηθίζουμε την εικόνα των κατεστραμμένων νοσοκομείων, κάθε φορά που ακούμε «άμαχοι» και πια δεν ανατριχιάζουμε, κάθε φορά που αποδεχόμαστε το ψεύτικο αφήγημα πως η πείνα μπορεί να είναι «στρατηγική επιλογή», τότε χτίζουμε κι εμείς τη δική μας Γάζα. Μια Γάζα στις ψυχές μας, στην κοινωνία μας, στον πολιτισμό μας.
Δεν είναι η πρώτη φορά που η ανθρωπότητα βρίσκεται μπροστά σε τέτοιες στιγμές. Το ολοκαύτωμα του 20ού αιώνα μάς κληροδότησε την υπόσχεση του «Ποτέ ξανά». Μια υπόσχεση που έγινε σύμβολο. Κι όμως, μόλις εκατό χρόνια αργότερα, βλέπουμε ξανά εικόνες εξόντωσης, ξανά παιδικά πτώματα, ξανά συστηματική καταστροφή της ίδιας της ζωής. Η υπόσχεση κατέρρευσε. Το «Ποτέ ξανά» μετατράπηκε σε «Και πάλι εδώ». Και η ανθρωπότητα σιωπά.
Η μαρτυρία του Jean-Pierre Filiu δεν αφήνει περιθώρια ωραιοποίησης. Είναι μια κραυγή. Μια υπενθύμιση ότι πίσω από τους αριθμούς υπάρχουν άνθρωποι. Πίσω από τις εικόνες των drones, που βλέπουμε στα δελτία ειδήσεων, υπάρχουν οικογένειες που διαλύονται. Πίσω από το ψυχρό λεξιλόγιο της «στρατιωτικής επιχείρησης», κρύβεται ένα έγκλημα κατά της ανθρωπότητας. Ένα έγκλημα που μπορεί αύριο να μας στοιχειώνει όπως μας στοιχειώνει το Άουσβιτς.
Το ολοκαύτωμα της Γάζας δεν είναι μόνο τραγωδία ενός λαού. Είναι και το έγκλημα μιας εποχής. Είναι το ολοκαύτωμα του 25ου αιώνα, που σφραγίζει τον δικό μας χρόνο. Αν εμείς σήμερα, μέσα στον καταιγισμό πληροφοριών, αδιαφορήσουμε, τότε οι ιστορικοί του μέλλοντος θα γράψουν πως στις αρχές του 21ου αιώνα η ανθρωπότητα είχε όλες τις εικόνες, όλα τα δεδομένα, όλα τα στοιχεία, κι όμως διάλεξε να γυρίσει το βλέμμα αλλού.
Η Γάζα μάς αφορά όλους. Γιατί η δική μας Γάζα είναι η σιωπή μας. Είναι η συνενοχή μας. Είναι το γεγονός ότι αφήνουμε τα θύματα μόνα απέναντι σε μια μηχανή καταστροφής. Ο Filiu μάς έδειξε τι είδε. Η ερώτηση είναι.
Εμείς τι θα κάνουμε με αυτή τη γνώση; Θα μείνουμε θεατές, ή θα αρνηθούμε να ζήσουμε σε έναν κόσμο όπου η εξόντωση παιδιών θεωρείται «παράπλευρη απώλεια»;
Η Ιστορία δεν περιμένει. Και η Γάζα δεν μπορεί να περιμένει. Αν δεν σταθούμε σήμερα, αύριο θα είναι αργά.
Γιατί το ολοκαύτωμα της Γάζας είναι το καθρέφτισμα της ανθρωπιάς μας. Αν χαθεί, τότε το σκοτάδι δεν θα σκεπάσει μόνο τη Μεσόγειο, αλλά και τη δική μας ψυχή.
*Ο Γιώργος Πριόβολος είναι οικονομολόγος -διδάκτωρ κοινωνικών επιστημών