Ο «Daniel» ΠΝΙΓΕΙ τη διευθέτηση Αράχθου;

Το πόρισμα για τις πλημμύρες στη Θεσσαλία αγγίζει και την Άρτα

Όχι σε στενά περάσματα και αναχώματα λένε οι Ολλανδοί

Δώστε ζωτικό χώρο στα ποτάµια-Ξεχάστε τα φράγματα

Ενός πορίσματος πολλά έπονται όπως λέει και η γνωστή ρήση. Και η πρώτη έκθεση των Ολλανδών, σχετικά με την αντιπλημμυρική προστασία της Θεσσαλίας, δείχνει να ακουμπά και τους αντιπλημμυρικούς σχεδιασμούς για την Άρτα και ειδικά την πολυσυζητημένη διευθέτηση της κοίτης Αράχθου, που σύμφωνα με τους σχεδιασμούς θα δώσει νέα προοπτική στην πόλη της Άρτας.

Με τις προτάσεις των Ολλανδών που αναφέρονται στην καταστροφή που υπέστη η Θεσσαλία από την καταιγίδα «Daniel» δημιουργεί ερωτηματικά εάν όλα όσα σχεδιάζονται για την διευθέτηση της κοίτης του Αράχθου και τις λύσεις που υπάρχουν στις γνωστές μέχρι σήμερα μελέτες, είτε αυτές περιλαμβάνουν αύλακες διαφυγής, είτε σήραγγες, είτε αναχώματα κατάντη του λόφου της Περάνθης, είναι στη σωστή κατεύθυνση.
Και τούτο επειδή όπως αναφέρει η πρώτη έκθεση των Ολλανδών, «Οι ποταμοί και τα ρέματα συχνά περιορίζονται σε στενά περάσματα, “σφηνωμένα” ανάμεσα σε αναχώματα ώστε να μεγιστοποιήσουν τις παρακείμενες καλλιεργούμενες εκτάσεις. Πολυάριθμες βιομηχανίες και περιοχές κατοικίας έχουν χτιστεί επάνω στις πλημμυρικές ζώνες χειμάρρων και ποταμών, επιδεινώνοντας το πρόβλημα. Γέφυρες, δρόμοι και σιδηροδρομικές γραμμές επλήγησαν, καθώς ο σχεδιασμός τους δεν είχε λάβει υπόψη τις σύγχρονες απαιτήσεις για τη διαχείριση των υδάτων. Ως αποτέλεσμα μετατράπηκαν σε εμπόδια, προκαλώντας ακόμη μεγαλύτερη καταστροφή».

Σε ρεπορτάζ του Γιώργου Λιάλιου στην ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ υπογραμμίζεται πως «Οι εμπειρογνώμονες επισημαίνουν σειρά προβλημάτων σε σχέση με το δίκτυο ομβρίων υδάτων και γενικά τις υποδομές αποστράγγισης του νερού της βροχής. «Σε πολλές οικιστικές περιοχές οι υποδομές συντηρούνται ανεπαρκώς, ενώ έχουν δεχθεί παρεμβάσεις από τους κατοίκους, παράγοντες που επιταχύνουν την είσοδο του νερού στις κατοικίες», αναφέρουν. «Οι πολίτες συχνά καλύπτουν τα αυλάκια στην άκρη των δρόμων για να επεκτείνουν τις ιδιοκτησίες τους, κάτι που εμποδίζει την απορροή του νερού. Τα κανάλια αποστράγγισης εκατέρωθεν των δρόμων γεμίζουν με βλάστηση και σκουπίδια». Περαιτέρω, οι κακές πρακτικές επεκτείνονται και στις αγροτικές περιοχές. «Κάποιοι αγρότες είχαν κατασκευάσει παράνομα φράγματα για να συλλέγουν και να εκτρέπουν το νερό στα χωράφια τους για άρδευση. Συχνά τα κανάλια αποστράγγισης χρησιμοποιούνται ως αρδευτικά κανάλια. Αυτοί είναι παράγοντες που επιτάχυναν την εξάπλωση των πλημμυρικών ροών», αναφέρουν.

Η διευθέτηση ΑΡΑΧΘΟΥ
Στη δική μας περίπτωση, οι συζητήσεις εδώ και χρόνια επικεντρώνονται στον εγκυβωτισμό της κοίτης Αράχθου, την κατασκευή είτε σηράγγων, είτε μεγάλων αυλάκων όπου θα διοχετεύονται τα ύδατα από το ΠΟΥΡΝΑΡΙ και στη συνέχεια θα υπάρχουν ένθεν κακείθεν του Αράχθου αναχώματα που θα οδηγούν τις ποσότητες των υδάτων στον Αμβρακικό κόλπο.
Η μελέτη οριοθέτησης και αντιπλημμυρικής προστασίας της Άρτας, καθώς και της ευρύτερης περιοχής που διέρχεται ο Άραχθος ποταμός μέχρι τον Αμβρακικό Κόλπο, περιλαμβάνει τέσσερις συνολικά προτάσεις.
Οι τέσσερις εναλλακτικές λύσεις, των έργων εκτροπής που εξέτασε και παρουσίασε το μελετητικό γραφείο, είναι οι εξής:
*Εναλλακτική Λύση Α – ∆ίδυµη σήραγγα
Κατασκευή δίδυμης σήραγγας, η οποία ως διπλή θα περνάει τα 1.400 κυβικά νερού ανά δευτερόλεπτο υπόγεια από τον λόφο Περάνθης, που θα εκβάλλουν στο ύψος του Αράχθου, λίγο πριν τη Μονάδα του Βιολογικού Καθαρισμού της πόλης και μετά την υπό κατασκευή γέφυρα που θα ενώνει Άρτα και Κεραμάτες.
*Εναλλακτική Λύση Β – Ανοιχτή διώρυγα
Ανοιχτή διώρυγα για την εκτροπή των 1.400 κυβικών που θα ξεκινά από το ύψος μεταξύ φράγματος Ιμαρέτ και λίγο πριν την Ελεούσα και θα καταλήγει σύμφωνα με το πρώτο σενάριο.
*Εναλλακτική Λύση Γ – Κλειστή διώρυγα
Στη λύση αυτή προβλέπεται εκτροπή παροχής 1.400 m3 /s µε κλειστή διώρυγα από την ∆υτική όχθη του Αράχθου στην περιοχή βόρεια της Ελεούσας, µε υπερχείλιση.
*Εναλλακτική Λύση Δ – Κατασκευή μονής σήραγγας και ανοιχτής διώρυγας
Κατασκευή μιας μονής σήραγγας, παροχής 700 m3 /s που θα περνάει στο ύψος του ρέματος Μπούση και στη συνέχεια υπόγεια από το λόφο Περάνθης, ενώ θα καταλήγει λίγο πιο πάνω από τη Μονάδα Βιολογικού Καθαρισμού και λίγο μετά την υπό κατασκευή γέφυρα Άρτας – Κεραματών. Ταυτόχρονα κατασκευή μιας ανοιχτής διώρυγας παροχής 700 m3 /s που θα μοιράζονται τα κυβικά παροχέτευσης. Μέσω της μελέτης η ανοιχτή διώρυγα προβλέπεται να ξεκινά μεταξύ φράγματος Ιμαρέτ και λίγο πριν την Ελεούσα με κατάληξη στο ύψος της Μονάδας Βιολογικού επί της κοίτης του Αράχθου.

Οι προτάσεις
Πριν από λίγες ημέρες, όπως αναφέρει η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ η συμβουλευτική εταιρεία HVA International κατέθεσε στην κυβέρνηση το πρώτο από τα τρία «παραδοτέα» για τη Θεσσαλία. Το κείμενο αποτυπώνει τα βασικά ευρήματα της ομάδας και σκιαγραφεί τη στρατηγική η οποία θα πρέπει να ακολουθηθεί για την ανάταξη του Θεσσαλικού Κάμπου.
Τι λένε οι Ολλανδροί εμπειρογνώμονες; «Ξεχάστε τα µεγάλα, ακριβά φράγµατα. Αντ’ αυτών δώστε ζωτικό χώρο στα ποτάµια» είναι ένα από τα βασικά µηνύµατα που στέλνει στην κυβέρνηση η ομάδα των Ολλανδών εμπειρογνωμόνων, σχετικά με την αντιπλημμυρική προστασία της Θεσσαλίας. Η ομάδα υποστηρίζει ότι πρέπει να γίνουν παρεμβάσεις σε τρία επίπεδα –πρόληψη, διακυβέρνηση, διαχείριση κρίσεων– και θα συμπεριλάβει στην πρότασή της και την ανάταξη της αγροτικής παραγωγής στον Θεσσαλικό Κάμπο.
Οι πρώτες προτάσεις των Ολλανδών διαρθρώνονται σε τρία επίπεδα: στα έργα πρόληψης, στην αντιμετώπιση των προβλημάτων διακυβέρνησης και στον τρόπο διαχείρισης κρίσεων. «Όλες οι αντιπλημμυρικές υποδομές πρέπει να αναθεωρηθούν ώστε να αναπτυχθεί ένα πρόγραμμα αναβάθμισής τους. Οι υποδομές για την αντιπλημμυρική προστασία θα είναι ένας συνδυασμός δημιουργίας εγκαταστάσεων συγκράτησης του νερού, εγκαταστάσεων για την αύξηση της αποστράγγισης του νερού και βελτίωσης του δικτύου αναχωμάτων».

Ανθρωπογενείς παρεμβάσεις
Οι εμπειρογνώμονες αναβαθμίζουν στην έκθεσή τους το πρόβλημα των ανθρωπογενών παρεμβάσεων στους ποταμούς της Θεσσαλίας, που είχαν ως αποτέλεσμα τον περιορισμό της κοίτης και των πλημμυρικών ζωνών τους. «Οι ποταμοί και τα ρέματα συχνά περιορίζονται σε στενά περάσματα, “σφηνωμένα” ανάμεσα σε αναχώματα ώστε να μεγιστοποιήσουν τις παρακείμενες καλλιεργούμενες εκτάσεις….Ως αποτέλεσμα μετατράπηκαν σε εμπόδια, προκαλώντας ακόμη μεγαλύτερη καταστροφή», αναφέρει η πρώτη έκθεση των Ολλανδών.
Η δεύτερη σύσταση των Ολλανδών είναι να αυξηθούν και πάλι οι πλημμυρικές ζώνες των ποταμών («Δώστε χώρο στον ποταμό», αναφέρεται χαρακτηριστικά). Οι εμπειρογνώμονες επισημαίνουν ότι βάσει της διεθνούς εμπειρίας, η προοπτική συγκράτησης των πλημμυρικών ροών από ταμιευτήρες και μεγάλα φράγματα είναι περιορισμένη. «Τα μεγάλα φράγματα είναι ακριβά, απαιτούν ειδικές συνθήκες και συχνά εξυπηρετούν άλλους σκοπούς (λ.χ. παραγωγή ενέργειας, άρδευση) που κατά πάσα πιθανότητα έρχονται σε σύγκρουση με τη διαχείριση πλημμυρών», αναφέρουν. Το σημείο αυτό είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρον, καθώς σε τοπικό επίπεδο στη Θεσσαλία εξακολουθεί να προβάλλεται ως λύση για τις πλημμύρες η υλοποίηση φραγμάτων που έχουν τα προηγούμενα χρόνια σχεδιαστεί χωρίς να προχωρήσει η κατασκευή τους (συνήθως λόγω κόστους ή δυσθεώρητου περιβαλλοντικού αποτυπώματος).
«Πολυάριθμες βιομηχανίες και περιοχές κατοικίας έχουν χτιστεί επάνω στις πλημμυρικές ζώνες χειμάρρων και ποταμών, επιδεινώνοντας το πρόβλημα», διαπιστώνει η ομάδα των ειδικών.
Ο δεύτερος τομέας στον οποίο οι Ολλανδοί εκτιμούν ότι απαιτείται παρέμβαση είναι η διακυβέρνηση. Για παράδειγμα, δεν υπάρχουν επίσημα, εγκεκριμένα από την κεντρική κυβέρνηση πρωτόκολλα για τη λειτουργία των αντλιών και των θυρών (λ.χ. σε φράγματα).
Όπως επισημαίνουν οι εμπειρογνώμονες, η διαχείριση των υδάτων θα πρέπει να βασίζεται σε υδρολογικά δεδομένα (λ.χ. λεκάνες απορροής ποταμών) και γι’ αυτόν τον λόγο είναι απαραίτητο να θεσπιστεί μια Αρχή Διαχείρισης Λεκάνης Απορροής, με εκτελεστικές αρμοδιότητες.
Τέλος, οι Ολλανδοί εκτιμούν ότι πρέπει να γίνουν αλλαγές στο μοντέλο διαχείρισης κρίσεων. Όπως επισημαίνουν οι Ολλανδοί, παρότι εστάλησαν πολλά μηνύματα από το 112, πολλοί κτηνοτρόφοι ανέφεραν ότι θα μπορούσαν να είχαν σώσει τα κοπάδια τους αν είχαν ειδοποιηθεί εγκαίρως για να τα μετακινήσουν ή είχαν αντιληφθεί τη σοβαρότητα της κατάστασης.

Παράνομα φράγματα
Οι ειδικοί κάνουν ειδική αναφορά στη σχέση της αγροτικής παραγωγής με τη διαχείριση πλημμύρας. «Η επιλογή των καλλιεργειών είναι ένα ζήτημα που πρέπει να τεθεί. Σήμερα υπάρχουν υδροβόρες καλλιέργειες στη Θεσσαλία που καλλιεργούνται εκτεταμένα και είναι μη βιώσιμες σε περιοχές με υδατικό έλλειμμα, ειδικά αν απαιτούν συνεχή άρδευση σε μια μακρά περίοδο. Δεδομένης της λειψυδρίας στη Θεσσαλία και της εκτεταμένης, ξηρής θερινής περιόδου, η πρακτική αυτή εξαντλεί τα υπόγεια αποθέματα και οδηγεί τους αγρότες σε λύσεις όπως η κατασκευή των προαναφερθέντων παράνομων φραγμάτων –που επιτείνει τον κίνδυνο πλημμύρας– ή η άντληση νερού από μεγάλα βάθη, άνω των 300 μέτρων».
Οι Ολλανδοί αναμένεται μέχρι το τέλος του έτους να παραδώσουν ακόμη μία έκθεση, η οποία θα περιλαμβάνει τις προτάσεις τους για άμεσες, βραχυπρόθεσμες παρεμβάσεις για την αποκατάσταση των ζημιών και την προστασία από νέα πλημμυρικά φαινόμενα.

Κοίτες
Βιομηχανίες και οικισμοί έχουν χτιστεί πάνω σε πλημμυρικές ζώνες χειμάρρων και ποταμών, διαπιστώνουν οι εμπειρογνώμονες και προτείνουν να δοθεί χώρος στα ποτάμια.

Φράγματα
Συνιστάται η αποφυγή των μεγάλων φραγμάτων που κοστίζουν, ενώ επιδεινώνουν ενίοτε τον κίνδυνο πλημμύρας, αφού έχουν κατασκευαστεί για αλλότριο σκοπό (άρδευση, παραγωγή ενέργειας).

Καλλιέργειες
Προτείνεται η αποφυγή υδροβόρων καλλιεργειών, που οδηγεί τους αγρότες είτε σε υπεράντληση των υπόγειων υδάτων είτε ακόμη και σε κατασκευή παράνομων φραγμάτων.

Διαχείριση
Διαπιστώνεται κατακερματισμός αρμοδιοτήτων σε πλήθος οργανισμών, χωρίς καν αντιστοίχιση με τα όρια των υδρολογικών λεκανών. Θα καταρτιστεί σχετικό masterplan για ενιαία διαχείριση των υδάτινων πόρων.