Τύπος: Οι τελευταίοι των Μοϊκανών

Του Γιώργου Ν. Παπαθανασόπουλου

Πριν μερικά χρόνια στο κέντρο της Κηφισιάς υπήρχαν δώδεκα περίπτερα που πουλούσαν εφημερίδες. Στις 5 Οκτωβρίου 2025 από αυτά μόνο πέντε εξακολουθούν να τις πουλάνε… Από τα υπόλοιπα επτά τα τρία έκλεισαν και τα τέσσερα λειτουργούν, αλλά δεν έχουν πλέον εφημερίδες. Ιδιοκτήτη περιπτέρου, που εξακολουθεί να πωλεί εφημερίδες και άλλα έντυπα, τον χαρακτήρισα ως έναν «από τους τελευταίους των Μοϊκανών» και τον συνεχάρην.

Μου απάντησε ότι κακώς τον συγχαίρω, γιατί και αυτός σκέφτεται να σταματήσει να πουλάει εφημερίδες…
Έμεινα απορημένος και ο καλός περιπτεράς μου εξήγησε:

«Χθες, Σάββατο, είχα είσπραξη από την πώληση των εφημερίδων 50 Ευρώ. Το ποσοστό που εισπράττω είναι 5%, δηλαδή ακαθάριστη είσπραξη 2,5 Ευρώ για τις εξής εργασίες μου: Να παραλάβω τις εφημερίδες, να τις μετρήσω, να ελέγξω αν το δελτίο αποστολής συμφωνεί με τις καταμετρηθείσες, και την επόμενη ημέρα να μετρήσω πόσες από αυτές έμειναν και να προσέξω να μην κάνω λάθος στην καταμέτρηση, γιατί αυτό θα σημάνει ότι τα 2,5 Ευρώ μπορούν να μειωθούν κατά 1,20 έως 1,5 Ευρώ… Επί πλέον, για τις τοποθετημένες εκτός περιπτέρου εφημερίδες πληρώνω και στον Δήμο…Πείτε μου αξίζει τον κόπο να ασχολούμαι;»

Αγόρασα τις εφημερίδες και έφυγα σκεπτικός. Έβλεπα έναν από τους τελευταίους που πωλούν εφημερίδες…Ήδη από την περιοχή που μένω, στην Κηφισιά, πρέπει να πάρω αυτοκίνητο για να αγοράσω ελληνική εφημερίδα. Ακόμη χειρότερα είναι τα πράγματα για ξένες εφημερίδες και περιοδικά. Στην περιοχή δεν υπάρχει πλέον περίπτερο που να πωλεί ξένο Τύπο. Η κατάσταση μου θύμισε άλλα χρόνια, άλλες χώρες και άλλα καθεστώτα, που για να βρει κάποιος ξένο Τύπο έπρεπε να πάει στο περίπτερο του σιδηροδρομικού σταθμού, ή στο αεροδρόμιο…

Σκέφθηκα ότι τις Κυριακές οι πωλήσεις των εφημερίδων είναι περισσότερες από τις άλλες ημέρες της εβδομάδος και υπολογίζεται ότι φθάνουν τις 115.000 συνολικά πανελληνίως. Επί άνω των πέντε εκατομμυρίων Ελλήνων που είναι απόφοιτοι λυκείου και/ή πτυχιούχοι τριτοβάθμιας εκπαίδευσης οι πωλήσεις είναι το 2,3% αυτών. Δηλαδή στους εκατό, κατά τεκμήριο, μορφωμένους Έλληνες μόνο οι δύο διαβάζουν εφημερίδες. Το ποσοστό είναι κάτω του 1% για τις πωλήσεις των καθημερινών εφημερίδων και τείνει στο μηδέν επί του συνολικού πληθυσμού…

Με βάση τα δεδομένα αυτά ο γραπτός λόγος, όπως τον γνωρίζουμε, είναι καταδικασμένος σε θάνατο; Αν ναι, τότε τη μοίρα της εκδόσεως και πωλήσεως εφημερίδων θα ακολουθήσουν τα τυπογραφεία, οι εκδότες βιβλίων, τα βιβλιοπωλεία. Η εξέλιξη αυτή είναι προϊόν των εφαρμογών της ηλεκτρονικής και της επιβολής συγκεκριμένου τρόπου ζωής στον άνθρωπο. Αυτός πλέον θα προσεγγίζει τα κείμενα μέσω της τεχνητής νοημοσύνης και χωρίς κόπο του μυαλού του, σε λίγα λεπτά και σχετικά άκοπα θα λαμβάνει ταχύτατα και σε λίγες αράδες την «ουσία» – όπως την κατανοεί και την επιβάλλει το κατευθυνόμενο από τράπεζα σκέψης ρομπότ – είτε λογοτεχνικών κειμένων, είτε τεχνολογικών εγχειριδίων, είτε επιστημονικών συγγραμμάτων… Η γιγαντιαία εξέλιξη στον τρόπο σκέψης και επικοινωνίας και η άμεση επεξεργασμένη παγκόσμια πληροφόρηση είναι η διαφορά με την εφημερίδα που καθυστερεί μεν μιαν ημέρα, όμως, στην υγιή της μορφή, συνοδεύεται με σχόλια, πρόσθετες πληροφορίες ειδικών, απόψεις.

Ανταγωνιστής της εφημερίδας είναι και η τηλεόραση, η οποία όμως, ως μέσο επικοινωνίας, επιδιώκει μαζί με την ενημέρωση, τον εντυπωσιασμό, ανάλογα δε με την αξιολόγηση της τηλεθέασης που γίνεται, πολλές φορές προβάλλει ως πρώτες ειδήσεις, αυτές του αστυνομικού δελτίου, σκάνδαλα – κυρίως επωνύμων – και άλλα άνευ γενικότερης σημασίας και χωρίς επιπτώσεις στην καθημερινότητα του πολίτη. Και αν υπάρχουν τηλεοπτικές πολιτικές συζητήσεις καταντούν σε συνθηματολογία και σε τηλεοπτική αντιπαλότητα… Βεβαίως, όπως σε κάθε κανόνα υπάρχουν οι εξαιρέσεις του, έτσι και στις ιστοσελίδες, στα μπλογκς, στους τηλεοπτικούς και στους ραδιοφωνικούς σταθμούς υπάρχουν εξαιρέσεις, εκείνα δηλαδή τα ΜΜΕ, που μαζί με τις ειδήσεις, έχουν εποικοδομητικές εκπομπές και σχολιασμό της επικαιρότητας από εγκύρους δημοσιογράφους και σχετικούς με το θέμα επιστήμονες. Τα Μέσα

Ενημέρωσης αυτά θεωρούνται από το σύστημα περιθωριακά, όμως στην ουσία σώζουν την αντικειμενική και ωφέλιμη πληροφόρηση του πολίτη.

Ως προς την έκδοση εφημερίδας το ουσιώδες ερώτημα που τίθεται είναι πως αν πράγματι αποτελεί θετικό γεγονός για την κοινωνία, γιατί ελάχιστοι την διαβάζουν και βυθίζεται στην ανυπαρξία; Είναι γεγονός ότι εβλάβη σοβαρά η κυκλοφορία της από την επέλαση της τεχνολογίας και τον αγχώδη τρόπο ζωής, που αφήνει πολύ λίγο ελεύθερο χρόνο για διάβασμα και σκέψη πέραν των τρεχόντων ζητημάτων της οικογένειας, της εργασίας, κ.α., όμως το ερώτημα παραμένει. Όταν, με την καθιέρωση της τηλεοπτικής ενημέρωσης, άρχισε η κρίση στον Τύπο κάποιοι ιδιοκτήτες εφημερίδων δεν άντεξαν οικονομικά και έκλεισαν τις εφημερίδες που εξέδιδαν. Άλλοι προτίμησαν να τις πωλήσουν σε επιχειρηματίες, ή να μπουν στο σύστημα και να εξυπηρετούν τα συμφέροντά του για να επιβιώσουν.

΄Ετσι έγκυρες εφημερίδες έχασαν σημαντικό μέρος της αξιοπιστίας τους και προκάλεσαν στον δυνάμει αναγνώστη τους τον προβληματισμό γιατί να αγοράσει – τα άλλα ΜΜΕ είναι δωρεάν πλην της ΕΡΤ – την εφημερίδα, που θεωρεί ότι είναι στρατολογημένη και εξυπηρετεί συμφέροντα;

Η αντικειμενικότητα της είδησης και ο έντιμος και τεκμηριωμένος σχολιασμός αποτελεί μιαν ελπίδα επιβίωσης εφημερίδων μέσα στο κλίμα της ηλεκτρονικής καταιγίδας και του ανταγωνισμού με τα άλλα ΜΜΕ. Όμως τίθεται και ένα άλλο ζήτημα: Για την επιβίωση των εφημερίδων ισχύει μόνο ο γενικός νόμος του φιλελευθερισμού, ότι πάσα ζημιογόνα επιχείρηση ή γίνεται κερδοφόρα, ή κλείνει, ή πρέπει να ενισχυθούν από το Κράτος με αντικειμενικό και έντιμο τρόπο, ώστε να επιβιώσουν, γιατί αποτελούν μέρος της δημοκρατικής διαδικασίας και της πολιτισμικής μας παράδοσης και επιβίωσης;

Αν δεν ενισχυθούν οι εφημερίδες, όποια και αν είναι η ποιότητά τους, και αν δεν βελτιωθεί η πολιτισμική κατάστασή μας, τότε θα έρθει η ώρα που, σαν συνέχεια του θανάτου τους, θα αναγκασθεί η Πολιτεία να αντιμετωπίσει το ακριβό κόστος λειτουργίας των λυρικών θεάτρων, των κινηματογραφικών αιθουσών, των αξιόλογων φεστιβαλικών παραστάσεων, των χορωδιών, των φιλαρμονικών… Γενικά ο πολιτισμός κοστίζει και με οικονομικά κριτήρια είναι ζημιογόνος. Θα τον καταργήσουμε; Η προοπτική αυτή οδηγεί κατ’ ευθείαν στον «Ρινόκερο» του Ιονέσκο…-