Από την ομιλία του Αυγερινού Ανδρέου, στην παρουσίαση απ’ τον Δήμο Ζωγράφου του βιβλίου της Χαράς Παπαβασιλείου «ΥΠΟΣΧΕΣΗ. Με τα κύματα του Αιγαίου, 1922»
Κυρίες και κύριοι, τη Χαρά Παπαβασιλείου, εξ Άρτης και εξ Ιωνίας ορμώμενη, γνωρίζω δεκαετίες τώρα. Πριν 9 χρόνια είχα την ευμοιρία να παρουσιάσω το πρώτο της βιβλίο της, υπό τον τίτλο ΑΡΩΜΑ ΜΝΗΜΗΣ. Εκινείτο τότε στα πεδινά της Πιερίας, εκεί πέριξ του Δίου και της Πύδνας. Στη συνέχεια ανέβηκε στο Λιτόχωρο, πέρασε και διέβη τον Ενιππέα, εκεί όπου ελούετο η Αφροδίτη, έχουσα δεξιά της τον Έρωτα και εξ ευωνύμων τον Ίμερο, προχώρησε την ανάβασή της στον Όλυμπο, μέχρι το καταφύγιο. Βέβαια δεν έφτασε στην κορυφή, θα ήτο αφελές να υποστηρίξω το τοιούτον. Ωστόσο , θωρεί, ατενίζει τον λογοτεχνικό Μύτικα και με λαχτάρα συνεχίζει τον αγώνα της αναβάσεώς της, με αγωνία. (…)Ακόμα κι αν ο κόσμος χαθεί, η λογοτεχνία έχει να βοηθήσει τον άνθρωπο να χαθεί με αξιοπρέπεια. Στον δρόμο αυτόν, στον δρόμο δηλαδή ολόκληρης της αλήθειας, που ο κόσμος δεν τη θέλει, στον δρόμο του κοινωνικού και πνευματικού «ταραξία», εδώ και χρόνια, περνοδιαβαίνει η γνωστή λογοτέχνις Χαρά Παπαβασιλείου-Κουμουλλή. (…)
Και τώρα το νέο πνευματικό της πόνημα υπό τον τίτλο ΥΠΟΣΧΕΣΗ. Με του Αιγαίου τα κύματα, 1922. Είναι σημαδιακό και ίσως ορόσημο, γιατί εφέτος συμπληρούνται 100 χρόνια από τη Μικρασιατική Καταστροφή. Τι το έργο ετούτο, ποιο το υφάδι, ποιο το στημόνι της δημιουργίας του, ποιος ο στόχος και σκοπός του, ποια η λογοτεχνική του αξία; Διαβάζοντας εσείς το βιβλίο θα δώσετε οι ίδιοι τις δέουσες απαντήσεις. Σε μένα άρεσε πολύ. Καλύπτει χρονική περίοδο περίπου 100 ετών. Οι ήρωες νέοι τότε, κάποια χρόνια πριν την Καταστροφή, ο θάνατος κάποιων απ’ αυτούς, η πορεία των επιζησάντων και των επιγόνων τους. Οι τόποι: Αλάτσατα, Σμύρνη, Αϊδίνιο, Τσεσμές, Χίος, Κρήτη, Κάιρο, Αλεξάνδρεια, Συρία, Πειραιάς, Αθήνα, Φάληρο, Άρτα, Καστανιά, Καλεντίνη, Πρέβεζα, Νεμέα, Δράμα. Και τα πρόσωπα: Οι μακρινοί αλλά και στενοί συγγενείς της συγγραφέως, ο Ελευθέριος Βενιζέλος, ο Νικόλαος Πλαστήρας κ. α.(…)
Και τώρα το θεμελιακό ερώτημα: Επέτυχε η συγγραφέας του σκοπού της; Αξίζει το βιβλίο της λογοτεχνικώς;
.Για να δώσουμε απάντηση στο ρώτημα αυτό, πρέπει να είμαστε σκληροί, αλλά δίκαιοι. (…) Ο μεγάλος Ρώσος κριτικός της λογοτεχνίας Βησσαρίωνας Μπιελίνσκι σημείωσε το 1837: Λογοτεχνία χωρίς ιδέες είναι σώμα δίχως ψυχή, δηλαδή ένα πτώμα. Και συνεχίζει πιο σκληρός Και ιδέες να έχει ένα έργο, δε σώζεται, αν δεν είναι έντεχνο.
Το έργο τούτο και έντεχνο είναι και ιδεών δεν στερείται. Οι ιδέες του είναι η Μεγάλη Ιδέα, η Αλληλεγγύη των Λαών, ο Αγώνας και η αγωνία για την Ελευθερία και την κοινωνική ισότητα, η αγάπη για τη ζωή και την προκοπή. Η γραφή είναι αυτοδήλως έντεχνη. (…) Συμπερασματικώς λέμε ότι η συγγραφέας Χαρά Παπαβασιλείου-Κουμουλλή ευμοίρησε και σε αυτό το βιβλίο της, το οποίο χρήσιμο είναι να διαβαστεί πλατύτερα από πολλούς και ιδίως από νέους, γιατί η ωφέλειά τους θα είναι σπουδαία και ικανή. Θα εύρουν τον δρόμο τους οι νέοι. Αξίζει να τους δώσουμε τη δυνατότητα. (…) Η γνώση πρέπει να συντροφεύει τους νέους και ας φέρει σ’ αυτούς άλγος, γιατί από το άλγος έρχεται η λύτρωση…
*Ο Αυγερινός Ανδρέου είναι δικηγόρος, πρώην πρόεδρος της Εταιρίας Ελλήνων Λογοτεχνών.