Γράφει ο Γιώργος Πριόβολος*
Με αφορμή μια συνέντευξη….
Ο Παναγιώτης Ρουμελιώτης,καθηγητής Πανεπιστημίου Πειραιώς, Παντείου, Σορβόννης και πρώην αναπληρωτής εκτελεστικός διευθυντής του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (2010–2011), έχει μιλήσει από παλαιότερα ,με παρρησία για το πώς η Ελλάδα οδηγήθηκε σε ένα πρόγραμμα που από την αρχή δεν ήταν ούτε εφαρμόσιμο, ούτε βιώσιμο.
Με την τελευταία του συνέντευξη υπήρξε πολύ σαφής ,συγκεκριμένος ,απόλυτος..
Το ΔΝΤ ήξερε από την αρχή ότι το πρόγραμμα αυτό ήταν αδύνατο να εφαρμοστεί.
«Ξέραμε στο Ταμείο… δεν είχαμε κανένα επιτυχημένο προηγούμενο ανάλογης περίπτωσης Το ΔΝΤ και ειδικά ο Dominique Strauss‑Kahn ήταν υπέρ της άμεσης αναδιάρθρωσης του χρέους (κούρεμα 30–40%) ήδη από τις αρχές του 2010 . Αυτή η λύση θα έκανε το χρέος βιώσιμο (75%–80% του ΑΕΠ), αποφεύγοντας τη σκληρή λιτότητα και τη βαριά κοινωνική καταστροφή .
Ωστόσο:
Ευρωπαϊκές τράπεζες (Γερμανίας–Γαλλίας) αντιτάχθηκαν καθώς θα υποχρεώνονταν να επιβαρύνουν τους ισολογισμούς τους .
Η ελληνική κυβέρνηση (ΠΑΣΟΚ) φοβήθηκε τις συνέπειες στο τραπεζικό σύστημα και το πολιτικό κόστος, επιλέγοντας την… αναβολή .
Το πρόγραμμα στηρίχτηκε σε λανθασμένους υπολογισμούς για τον δημοσιονομικό πολλαπλασιαστή. Υποτίθεται ότι κάθε 1% περικοπών θα μείωνε το ΑΕΠ κατά 0,5%, αλλά στην πραγματικότητα η μείωση ήταν έως και τριπλάσια. Το αποτέλεσμα ήταν η κατάρρευση του ΑΕΠ κατά 25%, η ανεργία να εκτιναχθεί στο 27% και η φτώχεια να εξαπλωθεί ραγδαία.
Αναδιάρθρωση ή προσφυγή στο ΔΝΤ; Το δίλημμα του 2010
Έτσι, αντί να γίνει αναδιάρθρωση από το 2010, η χώρα μπήκε σε ένα εξοντωτικό πρόγραμμα δανεισμού, για να ξεπληρωθούν στο ακέραιο οι δανειστές του εξωτερικού. Το κούρεμα τελικά ήρθε το 2012 (PSI), όταν όμως οι ευρωπαϊκές τράπεζες είχαν ήδη ξεφορτωθεί τα ελληνικά ομόλογα και το βάρος μεταφέρθηκε στους δημόσιους ευρωπαϊκούς θεσμούς και φυσικά στον ελληνικό λαό.
Το κοινωνικό κόστος.
Μια ολόκληρη χώρα πληρώνει
Όπως παρατηρεί ο Κύριος Ρουμελιώτης, το τίμημα αυτών των πολιτικών ήταν βαρύ και άνισα κατανεμημένο.
Μισθοί και συντάξεις κόπηκαν δραματικά.
Η ανεργία και η ανασφάλεια διέλυσαν τη μεσαία τάξη.
Ο παραγωγικός ιστός υπέστη καταστροφή, με κλείσιμο επιχειρήσεων και φυγή νέων στο εξωτερικό.
Πρόκειται για μια κρίση που μετατράπηκε σε εθνική τραγωδία, όχι μόνο λόγω χρέους, αλλά λόγω των χειρισμών της.
Από ΠΑΣΟΚ σε ΣΥΡΙΖΑ, η συνέχεια των λαθών
Αν το ΠΑΣΟΚ και η Νέα Δημοκρατία φέρουν ευθύνες για τις επιλογές της πρώτης φάσης, ο ΣΥΡΙΖΑ υπήρξε η αποθέωση της άγνοιας και της πολιτικής αυταπάτης.
Η κυβέρνηση Τσίπρα το 2015 εκλέχτηκε με αντιμνημονιακό λόγο, υποσχόμενη ακύρωση λιτότητας, επαναφορά εισοδημάτων και “ρήξη” με τους δανειστές. Ωστόσο, απέδειξε ότι δεν είχε κατανοήσει ούτε το θεσμικό, ούτε το χρηματοπιστωτικό πλαίσιο στο οποίο κινούνταν η χώρα.
Η σύγκρουση χωρίς σχέδιο Β, οι λεονταρισμοί, τα δημοψηφίσματα χωρίς στρατηγική και οι αυταπάτες του πρώτου εξαμήνου του 2015, οδήγησαν σε:
Κατάρρευση της εμπιστοσύνης και capital controls
Οικονομική αβεβαιότητα και ζημιά δισεκατομμυρίων
Υπογραφή τρίτου μνημονίου, αυστηρότερου από τα προηγούμενα.
Με λίγα λόγια μεγάλη ήττα με κατεβασμένα τα αυτιά…
Το τρίτο μνημόνιο υπεγράφη χωρίς την παραμικρή αναδιάρθρωση χρέους και εφαρμόστηκε με θρησκευτική προσήλωση ,από εκείνους που ήρθαν να “σκίσουν τα μνημόνια”. Η «πρώτη φορά Αριστερά» επιβεβαίωσε πως χωρίς τεκμηριωμένο εναλλακτικό σχέδιο, η σύγκρουση οδηγεί μόνο σε υποχώρηση.
Δική μου προσέγγιση..
Μπορούσε να αποφευχθεί η προσφυγή στο ΔΝΤ;;
Συμφωνώ πλήρως με την εκτίμηση του Παναγιώτη Ρουμελιώτη ότι η προσφυγή στο ΔΝΤ θα μπορούσε να είχε αποφευχθεί, αν από την αρχή είχε επιλεγεί:
Έγκαιρη και ισχυρή αναδιάρθρωση του χρέους
Πολιτικό σχέδιο που να δίνει βάρος στην ανάπτυξη, όχι μόνο στη δημοσιονομική εξυγίανση
Διαπραγμάτευση στη βάση της ευρωπαϊκής αλληλεγγύης, και όχι της υποταγής ή της ρήξης χωρίς σχέδιο
Δυστυχώς, καμία από τις τότε κυβερνήσεις ,ούτε του ΠΑΣΟΚ, ούτε αργότερα του ΣΥΡΙΖΑ, δεν μπόρεσε ή δεν θέλησε να ακολουθήσει αυτή τη στρατηγική. Το τίμημα το πλήρωσε και το πληρώνει ακόμα η ελληνική κοινωνία.
Επίλογος: Τι μάθαμε από την κρίση;
Η διαχείριση της χρεοκοπίας της Ελλάδας δεν ήταν ένα μοιραίο γεγονός
Ήταν μια σειρά πολιτικών αποφάσεων.
Κάποιες από φόβο, κάποιες από ιδεοληψία και κάποιες από απλή ανικανότητα.
Το δίδαγμα είναι ότι χωρίς σοβαρότητα, τεχνοκρατική επάρκεια και πολιτικό σχέδιο, οι κρίσεις δεν λύνονται , απλώς αλλάζουν προσωπείο.
Και η επόμενη κρίση ,αν δεν μάθουμε, ίσως να μην είναι απλώς οικονομική. Θα είναι κρίση θεσμών, εμπιστοσύνης και ίσως εθνικής αυτοδιάθεσης.
ΥΓ 1) Η προσέγγιση από τον γράφοντα γίνεται μέσα από την ματιά των αστικών κομμάτων που ενεπλάκησαν σε αυτή την μεγάλη περιπέτεια για την χώρα.
2)Είναι θλιβερό που απλοί Έλληνες πολίτες που υπέστησαν όλες αυτές τις τραγικές συνέπειες της χρεοκοπίας, στην ζωή τους, προσπαθούν μέσα στο διαδίκτυο ,να δικαιολογήσουν τα αδικαιολόγητα …ΜΟΝΟ και ΜΟΝΟ για να υποστηρίξουν κομματικές γραμμές ….
* Ο Γιώργος Πριόβολος είναι οικονομολόγος -διδάκτωρ κοινωνικών επιστημών