«Νύφη όπως βρήκες και όχι όπως ήξερες»
Λαογραφικά Λιχνίσματα
Γράφει ο Χρήστος Α. Τούμπουρος
Στην όλη διαδικασία του γάμου, όταν αργά το απόγευμα ακούγονταν οι τουφεκιές σήμαινε πως ξεκίναγε η διαδικασία της υποδοχής της νύφης στο σπίτι του γαμπρού. «Μπαμ, μπαμ, μπαμ» και όλοι άρχιζαν το σπρωξίδι να πάρουν θέση, να κατοπτεύσουν και -ακόμη- να κουτσομπολέψουν. Έρχεται η πέρδικα και η περιστέρα! Κι όσο ζύγωναν τα ζώα με τα νιόγαμπρα, τόσο οι κινήσεις γινόντουσαν πιο έντονες ώσπου έβγαινε στη σκάλα η πεθερά με τον πεθερό. Τότε άρχιζε και το κουτσομπολιό. «Αχ, τυχερή που είναι η νύφ’. Θα την αγαπάει η πεθερά της. Είναι καλός άνθρωπος». Η άλλη τον χαβά της. «Καλή είναι η πεθερά. Μουσκούτου η νύφ’. Ήταν κοπέλες κυπαρίσσια. Στραβώθ’καν». Άκουγες κάπου κάπου και κανένα «σουτ, μη μας ακούσουν», που λες και το έκαναν επίτηδες τα έλεγαν δυνατότερα. Ο πεθερός, το απαιτούσε η στιγμή, ήταν αμίλητος και σοβαρός. Και όταν έπαιρναν θέση (πεθερός-πεθερά) στο κεφαλόσκαλο, βάραγαν τα όργανα. «Έβγα κυρά και πεθερά/για να δεχτείς την πέρδικα/που περπατεί λεβέντικα…/Για ιδέστε την πώς περπατεί,/σαν άγγελος με το σπαθί…»
Πεθερά και πεθερός στεκόντουσαν στο κεφαλόσκαλο. Απαγορεύονταν να κατεβούν, έστω και ένα σκαλί. Ήταν θέμα υπεροχής, ίσως και επίδειξης δύναμης. «Μη μας πάρ’ τον αέρα η νύφ’». Και βάραγαν τα όργανα και μπαμ και μπουμ, τα ντ’φέκια. «Τ’ ακούτε εσείς οι ανύπαντρες και σεις ρεβωνιασμένες φλωριά να μη ζηλέψετε μπροστά στα παλικάρια».
Μεγάλη ήταν η συναισθηματική φόρτιση όταν ακούγονταν το τραγούδι «ξεπέζεψε νυφούλα μου, ξεπέζεψε, κορούλα μου. Δεν ξεπεζώ, δεν ξεπεζώ, θέλω το τάμα τ’ πεθερού. Σου έχω σπίτι να φωλιάσεις, να ασπρίσεις, να γεράσεις, τα εκατό να ξεπεράσεις.»
Μετά από αυτό το τραγούδι «ξεπέζευε» το αντρόγυνο κι άρχιζε η διαδικασία «να μπει η νύφ’ στο σπίτ’». Μάλλον από τις πιο δύσκολες περιπτώσεις. Έπρεπε να ήταν πολύ προσεκτική στο ξεπέζεμα. Μην αγριέψει το ζώο, μη φανεί κανένα ποδάρ’ από κάτω από το νυφικό, γιατί τότε γράψε αλίμονο. «Άσπρον κώλο που εχ’ η νύφ’, να ‘χαμαν και μεις οι γύφτ’».
Αρχίζουμε. Η νύφη έρεπε να προσκυνήσει προς το σπίτι και προς όλα τα σημεία του ορίζοντα. Αριστερά, δεξιά, προς βορρά και προς νότο. Αυτό γινόταν τρεις φορές. Με απόλυτη επιμέλεια και με «σωστές και σεβαστές κινήσεις.» Τώρα τι σήμαινε η φράση «σεβαστές κινήσεις», αυτό ήταν θέμα της συνοδού – καθοδηγήτρας. Με απόλυτη επιμέλεια και τσαχπινιά έπρεπε να «μοιράσει» το ρύζι και τα κουφέτα, σταυρώνοντας τις κινήσεις προς όλα τα σημεία του ορίζοντα. Θυμάμαι σ’ ένα γάμο η νύφη έριξε και καμιά τριανταριά πορτοκάλια. Χλίδα αληθινή. Πολυτέλεια. «Σπουδαίος γάμος.» Κι ανέβαινε κι ανέβαινε η νύφη τα σκαλοπάτια και βάραγαν, βάραγαν τα λαλούτα για τα καλά «νύφη μ’ πόσο τ’ αγόρασες αυτό το παλικάρι, να τ’ αγοράσουν κι άλλοι».
Κι έφτανε στο κεφαλόσκαλο να συναντήσει τα πεθερικά της. Η πεθερά της έριχνε το ύφασμα στον ώμο. Καλό ύφασμα, εξαιρετικής ποιότητας για να ράψει φόρεμα. Η νύφη προσκύναγε από δω, προσκύναγε από κει, φιλούσε και ματαφιλούσε το χέρι της πεθεράς και με σεβασμό της έδινε το δώρο της. Μαντίλι πολίτικο. Και όλα αυτά κάτω από το βλέμμα, αυστηρό και επιβλητικό του πεθερού που περίμενε να παίξει κι αυτός το ρόλο του. Και σαν σήκωνε η νύφη τα μάτια και τον έβλεπε άκουγε. «Νύφη για να περάσεις το κατώφλι, να ξέρεις εδώ θα λειτουργείς όπως βρήκες και όχι όπως ήξερες». Και σαν ήθελε ας έφερνε αντίρρηση… Έμπαινε μέσα και ενίοτε την αλωμάνιζαν…, την ξετομάριαζαν από τις δουλειές…
Και επειδή ο παραδοσιακός πολιτισμός δεν είναι ένα στατικό και ακίνητο σώμα, αλλά στοιχεία πολιτισμού που επιβιώνουν στο περιθώριο του σύγχρονου πολιτισμού καλό είναι να διευκρινίσουμε πως και σήμερα ακόμα μπορεί να μη την περιμένει τη νύφη έξω στο κεφαλόσκαλο την ημέρα του γάμου, αλλά πόσες-αληθεια πόσες- περιπτώσεις μάθαμε και πόσες δεν μάθαμε πως τα σκαλοπάτια τα μέτρησαν από τον νταή του σπιτιού που είναι πνιγμένος στη μαυρίλα του φασισμού και νοτισμένος από τη σαπίλα της απανθρωπιάς. Η επιστήμη μπορεί και πρέπει να προοδεύει, η ανθρωπιά όμως είναι υπόθεση πολιτισμού και γραμμάτων. «Γράμματα παιδάκι μ’. Γράμματα για να γίνεις άνθρωπος, να μην κουτράς τα τείχια και να μην είσαι παλιάνθρωπος.» Κατά τα άλλα η πολιτισμένη ανθρωπότητα γιορτάζει και την Ημέρα της Γυναίκας. Και η Κοινωνιολογία καταγράφει τα κατορθώματα των νταήδων και τα ανομήματά τους σε βάρος των γυναικών. Μόνο που δεν ανανέωσε ακόμα τον ορισμό του φασισμού και της απανθρωπιάς…