9 Μαΐου 1945 – Η Αντιφασιστική Νίκη των Λαών

Γράφει ο Γιώργος Πριόβολος

Η Σοβιετική Ένωση στη σκιά της Ευρωπαϊκής Μνήμης

Η 9η Μαΐου 1945 σηματοδοτεί μία από τις πιο κρίσιμες καμπές της σύγχρονης παγκόσμιας ιστορίας: το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου στην Ευρώπη, την ολοκληρωτική ήττα του φασισμού και του ναζισμού, την επικράτηση των λαών που πάλεψαν με αίμα και θυσίες για την ελευθερία και τη δημοκρατία.

Η ημέρα αυτή γιορτάζεται σε ολόκληρη την ήπειρο ως «Ημέρα της Ευρώπης» ή «Ημέρα της Νίκης», όμως τα τελευταία χρόνια, παρατηρείται ένα φαινόμενο ιστορικής λήθης ή –ακόμα χειρότερα– ιστορικής παραποίησης: η σκόπιμη αποσιώπηση του ρόλου της Σοβιετικής Ένωσης στη μεγάλη αντιφασιστική νίκη.

Η Ιστορική Πραγματικότητα 

Η συμβολή της Σοβιετικής Ένωσης στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο δεν μπορεί να αμφισβητηθεί ούτε να υποβαθμιστεί χωρίς να αδικηθεί η ιστορική αλήθεια. Η Σοβιετική Ένωση υπήρξε ο κύριος πυλώνας της αντίστασης στον ναζιστικό επεκτατισμό. Από το 1941, όταν η Γερμανία παραβίασε το Σύμφωνο Μη Επίθεσης και εισέβαλε στη Σοβιετική Ένωση (Επιχείρηση Μπαρμπαρόσα), ξεκίνησε μία τιτάνια σύγκρουση που άλλαξε τον ρου του πολέμου.

Η Μάχη του Στάλινγκραντ, που διήρκεσε από τον Αύγουστο του 1942 έως τον Φεβρουάριο του 1943, αποτελεί την πρώτη καθοριστική ήττα του ναζιστικού στρατού. Από εκεί και έπειτα, ο Κόκκινος Στρατός άρχισε την αντεπίθεση, φθάνοντας το 1945 στο Βερολίνο, όπου και υψώθηκε η κόκκινη σημαία στο Ράιχσταγκ.
Οι αριθμοί είναι αμείλικτοι: περίπου 27 εκατομμύρια Σοβιετικοί πολίτες, στρατιώτες και άμαχοι, έχασαν τη ζωή τους. Η κλίμακα της καταστροφής και της θυσίας είναι σχεδόν ασύλληπτη.

Η Σύγχρονη Παραχάραξη 
Παρά την ιστορική αυτή πραγματικότητα, σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες –ιδιαίτερα της Δύσης– παρατηρείται μία εσκεμμένη αποσιώπηση της συνεισφοράς της Σοβιετικής Ένωσης. Το αφήγημα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, όπως διαμορφώνεται από τις κυβερνήσεις, τους θεσμούς και τα ΜΜΕ, παρουσιάζει μια σχεδόν μονοδιάστατη εικόνα της συμμαχικής νίκης, με πρωταγωνιστές τις Ηνωμένες Πολιτείες, τη Μεγάλη Βρετανία και τους Δυτικούς συμμάχους.

Η συμμετοχή της Σοβιετικής Ένωσης είτε περιορίζεται σε μία τυπική αναφορά είτε –ακόμα χειρότερα– εξισώνεται με τη ναζιστική Γερμανία, όπως συμβαίνει συχνά σε ευρωπαϊκές ανακοινώσεις ή εκδηλώσεις για την 9η Μαΐου. Αυτή η ιστορική εξίσωση του φασισμού με τον σοβιετικό αντιφασισμό αποτελεί πολιτικό ατόπημα και ιστορική στρέβλωση.

Πολιτικά Κίνητρα
Η αποσιώπηση αυτή δεν είναι αθώα. Εντάσσεται σε μια ευρύτερη στρατηγική αναθεώρησης της ιστορίας, που υπηρετεί σημερινές γεωπολιτικές σκοπιμότητες. Η στάση των κυβερνήσεων της Ε.Ε. απέναντι στη σημερινή Ρωσία μεταφέρεται και στο παρελθόν, επιχειρώντας να «σβηστεί» από τη συλλογική μνήμη η τεράστια ιστορική προσφορά του σοβιετικού λαού.

Αυτό όμως δεν είναι μόνο άδικο· είναι επικίνδυνο. Η λήθη και η διαστρέβλωση της ιστορίας οδηγούν στην υπονόμευση των ίδιων των αξιών για τις οποίες έγινε ο αγώνας: την ειρήνη, την ελευθερία, την κοινωνική δικαιοσύνη.

Ηθική Ευθύνη και Μνήμη 
Ο σεβασμός στην ιστορική μνήμη δεν είναι ζήτημα ιδεολογίας· είναι ζήτημα ηθικής και αλήθειας. Δεν είναι δυνατόν να τιμάται η νίκη κατά του φασισμού χωρίς να τιμάται εκείνος που υπέστη το μεγαλύτερο βάρος αυτής της σύγκρουσης. Δεν μπορεί να μιλά κανείς για Ευρώπη των λαών και της ειρήνης, παραγράφοντας τη συμβολή εκατομμυρίων Σοβιετικών που έδωσαν τη ζωή τους για να ζούμε σήμερα ελεύθεροι.

Οι Λαοί Δεν Ξεχνούν

Ευτυχώς, όσο και αν προσπαθούν οι κυβερνήσεις να παραχαράξουν την ιστορία, οι λαοί δεν ξεχνούν. Σε πολλές χώρες, οργανώνονται κάθε χρόνο εκδηλώσεις μνήμης, πορείες και εκθέσεις που τιμούν την 9η Μαΐου ως την Ημέρα της Αντιφασιστικής Νίκης. Ο θεσμός του «Αθάνατου Τάγματος» (Immortal Regiment), όπου πολίτες παρελαύνουν με φωτογραφίες συγγενών τους που πολέμησαν κατά του φασισμού, έχει εξαπλωθεί σε δεκάδες χώρες, ως ένα ζωντανό μνημείο ιστορικής αλήθειας.

Καθήκον των Νέων Γενεών
Η νέα γενιά οφείλει να γνωρίζει και να υπερασπίζεται την ιστορική αλήθεια. Ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος δεν ήταν απλώς μία σύγκρουση κρατών. Ήταν μια μάχη ανάμεσα στην βάρβαρη ιδεολογία του φασισμού και στη δύναμη των λαών που αντιστάθηκαν. Η Σοβιετική Ένωση, ανεξάρτητα από το πολίτευμα και τις αντιφάσεις της εποχής της, υπήρξε η βασική ελπίδα των λαών εκείνων των σκοτεινών χρόνων.

Επίλογος 
Η 9η Μαΐου δεν είναι μία απλή επέτειος. Είναι μία υπενθύμιση: ότι ο φασισμός δεν ηττήθηκε μόνο από βόμβες και όπλα, αλλά από την αντίσταση και τη θυσία των λαών. Και ότι ο μεγαλύτερος από αυτούς τους λαούς, εκείνος που σήκωσε το βαρύτερο φορτίο, ήταν ο λαός της Σοβιετικής Ένωσης.
Ας μην του στερήσουμε τη θέση που του αξίζει στην ιστορική μνήμη. Γιατί η μνήμη είναι ο θεμέλιος λίθος της ειρήνης.