Ανακατασκευάζεται η Μονή Αγίας Παρασκευής Πραμάντων. Το Στολίδι των Τζουμέρκων

Προσπάθειες ώστε να αναβιώσει το παλιό μοναστήρι
Εκτελούνται εργασίες στο κτίριο των κελιών
Θα ακολουθήσουν επισκευές και στο κτίριο της εκκλησίας

 

Ένα πραγματικό στολίδι, στη καρδιά των Τζουμέρκων είναι το Μοναστήρι της Αγίας Παρασκευής, ανάμεσα από τα χωριά Πράμαντα και Μελισσουργοί. Σε μια μαγευτική τοποθεσία, το Μοναστήρι που ιδρύθηκε το 1876/1878 από τον ιερομόναχο Διονύσιο, κατά κόσμον Δημήτριο Θεοδώρου Νούτσο ή Νούτζο, στη θέση παλαιότερου ναΐσκου, αφιερωμένου στην Αγία Παρασκευή.

Από την μικρή εκκλησία της Αγίας Παρασκευής ο Πραμαντιώτης καλόγερος Διονύσιος με εράνους στην Ελλάδα και στο εξωτερικό εξασφαλίσει χρήματα και φτιάξει το γραφικότατο μοναστήρι, λιθόχτιστο με πλακοσκεπή, προαύλιο χώρο, κελιά και βοηθητικούς χώρους.
Η εκκλησία είναι μία μεγάλη τρίκλιτη βασιλική με τέσσερις κολώνες σε κάθε σειρά. Στο τέμπλο υπάρχουν εικόνες ιστορημένες το έτος 1839, που μεταφέρθηκαν από τη μικρή εκκλησία της Αγίας Παρασκευής, της επονομαζόμενης «Μεγάλη Βρύση», που προϋπήρχε σε χώρο προκείμενο της ιεράς μονής. Στην είσοδο εξωτερικά είναι σκαλισμένος ένας σταυρός με χρονολογία 1876.

Το Μοναστήρι, είναι περιτοιχισμένο από ψηλό τοίχο, σαν φρούριο πάνω σε έναν μικρό λόφο, στους πρόποδες της κορυφής Στρογγούλας.
Κατά την παράδοση, στην ευρύτερη περιοχή παρέμεινε εξόριστη η Θεοδώρα Πετραλείφα (13ος αιώνας), μετέπειτα Αγία Θεοδώρα, ενώ την περίοδο 1908-1912 αποτέλεσε έδρα του γνωστού οπλαρχηγού της Ηπείρου Ιωάννη Πουτέτση.
Εδώ τα λημέρια του ηρωικού Κατσαντώνη και οι λάκες πάνω από το μοναστήρι της Αγίας Παρασκευής μεταβλήθηκαν σε πεδία γύμνασης των επαναστατών.
Εδώ γύμναζε τους αγωνιστές του ο Γ. Μπακόλας. Εδώ έστησε το αρχηγείο του το 1909 ο Ι. Πουτέτσης που ετοίμαζε την απελευθέρωση των Ιωαννίνων. Λειτούργησε ως νοσοκομείο και χειρουργείο των ομάδων αντίστασης κατά τη γερμανική κατοχή. Το 1943 το μοναστήρι χρησιμοποιήθηκε και σαν πρόχειρο νοσοκομείο απ’ τους αντάρτες του Ζέρβα.

Εκτός από τόπος λατρείας το μοναστήρι και ο περιβάλλων χώρος, για τους επισκέπτες, είναι και τόπος αναψυχής και ξεκούρασης με τους χώρους του, τα κρύα του νερά και το άριστο κλίμα.
Το Μοναστήρι ανήκει Διοικητικά στον νομό Ιωαννίνων (δήμος Βορείων Τζουμέρκων), και
Θρησκευτικά στην Μητρόπολη Άρτης, (ότι είναι Ανατολικά τού Αράχθου), και Αρχαιολογικά στην. Αρχαιολογική Υπηρεσία Ν .Ιωαννίνων. Λειτουργεί την ημέρα της εορτής της.

Αναβιώνει;
Το Μοναστήρι πρίν τριάντα περίπου χρόνια συντηρούνταν από μοναχή, τη θειά-Νάστω, όπως τη θυμούνται οι παλιότεροι. Εκεί γίνονταν λειτουργίες, βαφτίσεις μέχρι και πανηγύρι, στις λέκες γύρω απ’ το Μοναστήρι. Για πολλά χρόνια, μετά παρέμεινε κλειστό, σχεδόν εγκαταλείφθηκε για μεγάλο χρονικό διάστημα, κάποια περίοδο έμεινε στο Μοναστήρι ένας δόκιμος μοναχός, έφυγε και μέχρι σήμερα δεν υπάρχει κανείς, πέραν του ιερέα των Πραμάντων, να εξυπηρετεί τους πολλούς πιστούς και επισκέπτες που επιθυμούν να επισκεφθούν την Αγία Παρασκευή.
Εδώ και κάποιο χρονικό διάστημα, ο νέος Μητροπολίτης Άρτης, ο Σεβασμιώτατος κ. Καλλίνικος, ξεκίνησε μια προσπάθεια να ανακατασκευασθεί το κτίριο με τα κελιά και σε δεύτερη φάση να γίνουν επισκευές και στην εκκλησία.
Παράλληλα, υπάρχει έντονη συζήτηση για να αναβιώσει ο μοναχισμός και να στελεχωθεί στο Μοναστήρι με μοναχούς ή μοναχές.
Σύμφωνα με πληροφορίες, υπάρχουν και αιτήματα πιστών και γίνονται πολλές προσπάθειες τόσο από τη Δημοτική Αρχή, όσο και από την Ιερά Μητρόπολη Άρτης. Πρόσφατες πληροφορίες θέλουν να υπάρχει ενδιαφέρον από δύο ή τρείς Μοναχές, από τα Ιεροσόλυμα.

Οι εργασίες
Ο Νικόλαος Κ. Φακίτσας, Αρχιτέκτων τής Τ.Υ.Ι.Μ. Άρτης, ενημερώνει για τις εργασίες που γίνονται για την επισκευή και την ενίσχυση του κτιρίου.
Το κτίριο-κελιά δεν έχει υποστεί ρωγμές ή καθιζήσεις πού να επηρεάζουν την σεισμική του συμπεριφορά, (εν αντιθέσει, όπως αναφέρθηκε πιο πάνω, για το κτίριο-Ναός).
Για την αποκατάσταση τού κτιρίου των κελιών, συντάχθηκε αναλυτικός προυπολογισμός, και το έργο χρηματοδοτείται από την Περιφέρεια Ηπείρου
Η Ιερά Μητρόπολη Άρτας , διά τής Τεχνικής της Υπηρεσίας, προέβη στην διαδικασία επιλογής Αναδόχου, βάσει τού ν.4412/16 , περι «Δημόσιες Συμβάσεις Έργων, Προμηθειών και Υπηρεσιών», και το έργο ανατέθηκε στον εργολάβο Πολιτικό Μηχανικό Γεώργιο Χριστογιάννη. Συντάχθηκε αναλυτική εμβαδομέτρηση βάσει σχεδιαγραμμάτων, για τον προυπολογισμό του έργου με τίς κάτωθι συγκεντρωτικές εργασίες

Είδος εργασιών
1. ΧΩΜΑΤΟΥΡΓΙΚΕΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ
2. ΚΑΘΑΙΡΕΣΕΙΣ
3. ΙΚΡΙΩΜΑΤΑ – ΣΚΥΡΟΔΕΜΑΤΑ – ΕΠΙΧΡΙΣΜΑΤΑ – ΑΡΜΟΛΟΓΗΜΑΤΑ
4. ΞΥΛΙΝΑ ΠΑΤΩΜΑΤΑ – ΤΟΙΧΟΙ – ΟΡΟΦΕΣ
5. ΠΟΡΤΕΣ – ΠΑΡΑΘΥΡΑ – ΜΟΝΩΣΕΙΣ
6. ΧΡΩΜΑΤΙΣΜΟΙ – ΕΙΔΙΚΕΣ ΚΑΛΥΨΕΙΣ
7. ΛΟΙΠΕΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ
ΤΕΧΝΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ – Παθολογία κτιρίου τού Έργου “ΑΝΤΙΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΣΤΕΓΗΣ Ι.Μ. ΑΓ. ΠΑΡΑΣΚΕΥΗΣ ΠΡΑΜΑΝΤΩΝ & ΣΥΝΤΗΡΗΣΗ ΚΕΛΙΩΝ”
Το έργο χρηματοδοτείται από την Περιφέρεια Ηπείρου

– ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΤΙΡΙΟΥ
• Τα Κελιά Ι.Μ. Αγ. Παρασκευής Πραμάντων, αποτελούν μέρος του Μοναστηριακού
συγκροτήματος, πού περιλαμβάνει και τον Ιερό Ναό Αγ. Παρασκευής, με περίκλειστο περίβολο από λιθοδομή.
• Τα κελιά είναι Δυώροφο οικοδόμημα από Φέρουσα Τοιχοποιία, με ξύλινα πατώματα και χαγιάτι με λίθινη τοξοστοιχία , και άνωθεν αυτής σκέπαστρο σε συνέχεια τής στέγης.
• Κατασκευάσθηκε σε δυο φάσεις, όπως μαρτυρεί ο αρμός τής τοιχοποιίας στην πρόσοψη
• Μέρος τής τοξοστοιχίας στα ανατολικά (μεταγενέστερη προσθήκη κτιρίου), ανακατασκευάστηκε με οπλισμένο σκυρόδεμα. Κατασκευάσθηκε σκάλα από σκυρόδεμα σε επαφή με την τοιχοποία , από το Ισόγειο προς τον Α΄όροφο
• Ολόκληρο το δάπεδο τής αρχικής τοξοστοιχίας ανακατασκευάσθηκε από σκυρόδεμα, (με την καθαίρεση τού πατώματος), με διαφορετικό υψόμετρο (υψηλότερο απο αυτό τής μεταγενέστερης κατασκευής).
Εξυπηρετούσε τίς ανάγκες τής Ιεράς Μονής μέχρι πρόσφατα, με σταδιακές επεμβάσεις εξωτερικά (συντήρηση-αποκατάσταση Πρόσοψης), και εσωτερικά με ξύλινη επένδυση των τοίχων των δωματίων.

ΓΕΩΜΕΤΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΦΕΡΟΝΤΟΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥ
• Το κτίριο-κελιά , έχει μήκος 26,85μ. και πλάτος 7,80μ. συμπεριλαμβανομένου τού χαγιατιού, (5,70μ.+2,10μ.), με προσαύξηση κατά 25εκ. στο μετακατασκευασθέν τμήμα (5,70μ.+2,35μ.)
• Το κτίριο/κελιά, κατασκευάσθηκε σε δύο φάσεις όπως μαρτυρεί ο αρμός και η διαφορετική ορθογωνική σύνθεση τής λιθοδομής στην πρόσοψη .
• Το ωφέλιμο ύψος του Ισογείου είναι 2,40μ., και τού Α’ Ορόφου 2,80μ.
• Το κτίριο-κελιά είχε υπόγειο, με πιθανή στάθμη -2,00μ., όπου στην πρόσοψη υπήρχαν παράθυρα, όπως μαρτυρεί η εικόνα μετά την καθαίρεση του πατώματος τού ισογείου σε ένα εκ των δωματίων
• Η στέγη (τετρακλινής-τσιγκοσκεπής-επιστεγής με φυσικούς σχιστόλιθους), είναι ξύλινη αυτοφερόμενων ζευκτών και επικαθήμενη περιμετρικά τής λίθινης τοιχοποιίας στις τρείς πλευρές της, και επί των ξύλινων ορθοστατών τού χαγιατιού, προέκταση από την τοιχοποιία.

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΒΛΑΒΩΝ ΦΕΡΟΝΤΟΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥ
• Το κτίριο- κελιά λόγω τής αρχιτεκτονικής σύνθεσης των υλικών (Διαζωματική τοιχοποιία), δηλαδή συνδυασμός πέτρας και ξύλου, υπό μορφή σημερινού σενάζ, παρουσιάζει άριστη συμπεριφορά έναντι των σεισμικών καταπονήσεων (αξονικά ως επι το πλείστον φορτία), παρ’ όλη την ακανόνιστη και ασσύμετρη τοποθέτηση των λίθων και ενδεχομένως τής φθοράς τού συνδετικού κονιάματος.
• Εν αντιθέσει με το κτίριο-Ναός, πού έχει υποστεί ρωγμές σε όλη την φέρουσα τοιχοποιία , λόγω τής συμπαγούς κτασκευής του, και χρήζει άμεσης αποκατάστασης.
✓ Πιθανή αιτία των φθορών-ρωγμών, να έχουν προκληθεί από τον σεισμό τού 1967, σε συνδυασμό με την διαχρονική φθορά τού συνδετικού κονιάματος τής λιθοδομής.
Οσον αφορά την στέγη των κελιών, κρίθηκε απαραίτητη η αντικατάσταση λόγω φθοράς από τον χρόνο, και τίς καιρικές συνθήκες πού επιβάλλουν με το πέρασμα των δεκαετιών την συντήρηση αν όχι την αντικατάσταση, στην προκειμένη περίπτωση

ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ
✓ Μετά την καθαίρεση των φθαρμένων πατωμάτων στο Ισόγειο, παρατηρήθηκαν φθορές στα καδρόνια στήριξης, λόγω υγρασίας (πραγματοποιήθηκε καθαρισμός τής βάσης/εδάφους τού υπογείου), και έγινε γνωστή, μεταγενέστερη κατασκευή με τούβλο, προκειμένου να κατασκευασθεί άνωθεν χώρος WC, (φωτο 12,13)
Παρατηρήσεις
✓ Η θεμελίωση τής φέρουσας τοιχοποιίας , μετά τον καθαρισμό τού υπογείου , αναδεικνύει το γεγονός ότι το υπόγειο χρησιμοποιήθηκε για αποθήκευση προιόντων.
✓ Η ύπαρξη δε, παραθύρου, αναδεικνύει ότι η αυλή στην πρόσοψη των κελιών, είναι μεταγενέστερη ,δηλ. επιχωματώθηκε, πού δικαιολογεί και το πρανές τού εδάφους
✓ Αυτή όμως η παρατήρηση, και ο έλεγχος για την πιστότητα ανήκει στην αρμόδια υπηρεσία, για περαιτέρω έρευνα και αξιολόγηση

Όταν ο Γέροντας Νεκτάριος Μουλατσιώτης επισκέφθηκε το Μοναστήρι της Αγίας Παρασκευής και συναντήθηκε με τον δόκιμο Ιωάννη που για ένα διάστημα πρόσεχε το Μοναστήρι.