Με την Τζουμερκιώτικη λαλιά

«Πνευματικός άνθρωπος»

Γράφει ο Χρήστος Α. Τούμπουρος

Δεν ξέρω, μπορεί να είναι και θέμα μειωμένης αντιλήψεώς μου, αφομοιωτικής ικανότητας και πνευματικής διαύγειας. Από μικρό με βασανίζει ο τίτλος «πνευματικός άνθρωπος». Μπέρδεμα, μεγάλο μπέρδεμα που ακόμα, όσο κι αν προσπάθησα δεν ξεδιάλυνα την έννοια στο μυαλό μου και δεν ξεκαθάρισα έναν – κάποιον ορισμό. «Τι εστί πνευματικός άνθρωπος…»

Και η μνήμη καταβυθίζεται και καταχώνεται βαθιά, πολύ βαθιά στους πρώτους προβληματισμούς μου. «Να μάθετε γράμματα. Να αποσχολίσετε. Να είστε σπουδαγμένα άτομα», ήταν τα λόγια της γιαγιάς μου. «Α, ο κύριος τάδε είναι με μυαλό, πολλά κιλά μυαλό έχει αυτός ο άνθρωπος». Τα άκουγα εγώ και ρώταγα τον παππού μου. «Παππού, πώς ζυγιάζουμε το μυαλό κάθε ανθρώπου;» Χαμογελούσε ο άγιος αυτός άνθρωπος, αλλά δεν μου απάντησε ποτέ. Και άκουσα και στο σχολείο για τον πνευματικό άνθρωπο, αλλά δεν κατάλαβα τίποτε. Και έμεινα για πολλά χρόνια με την απορία. «Τι εστί πνευματικός άνθρωπος;» Και πέρναγε ο καιρός και εγώ δεν είχα μάθει… Κάτι μουστερήδες που ήλθαν επί επταετίας εκεί στο χωριό και έβγαζαν κάτι λόγους για την «Εθνοσωτήριο Επανάσταση», μπουκουμένοι από τη λαχανόπιτα και τα κοκόρια και τα βλίτα δεν καταλάβαινα τι έλεγαν. Δεν μιλούσαν αλλά μασούσαν.

Έφυγα από το χωριό. Πήγα για σπουδές. Η απορία με ακολουθούσε. Μορφωμένος ετούτος, διανοούμενος ο άλλος, πνευματικός ηγέτης ο τάδε. Άκουσα πολλά. Και πέρασαν πολλά χρόνια για να καταλάβω πως διανοούμενος δεν είναι άλλος παρά εκείνος που εκμισθώνει την πνευματική του δύναμη. Εμπεριέχει δηλαδή την έννοια του «διαβασμένος». Τώρα, αν το διάβασμα είναι από παπά, τότε καλύτερα ακόμη. Μορφωμένος… Μεγάλη κουβέντα. Αυτός που οι γνώσεις που έλαβε έχουν επιδράσει στον εσωτερικό του κόσμο, ώστε του έγιναν βίωμα! Τρόπος ζωής… Πάραυτα απέρριψα κι αυτόν τον ορισμό. Είναι μεγάλη κουβέντα οι γνώσεις. Είναι αληθινές, είναι ατόφιες, σκοπιμότητας ή και σκοπούμενες; Άλλος μπελάς κι αυτός. Γιόμισε το Τζουμέρκο με σπουδαγμένους. Όλοι φύγαμε και σπουδάσαμε. Γίναμε και πνευματικοί άνθρωποι; Αμ, δε… Δε γίναμε.

Και πάει λέγοντας… Αρβάλι οι σκέψεις. Κάποτε ρώτησα και τον καθηγητή μου. «Κύριε καθηγητά, τι σημαίνει πνευματικός άνθρωπος;». Με κοίταξε με συμπόνια, είναι αλήθεια, με κατανόηση νόμισα εγώ και μου είπε: «Παιδί μου, μεγάλη κουβέντα είπες». Και θέλησα ο ταλαίπωρος «να του τη βγω» κι άρχισα. «Νομίζω πως ο συγγραφέας είναι πνευματικός άνθρωπος». Δεν πρόλαβα να συνεχίσω και με ρούμπωσε. «Μπα, τι είναι αυτά που λες. Δεν ξέρεις πως υπάρχουν πολλοί συγγραφείς που πρέπει να επιδοτούνται για τα βιβλία που δεν θα γράψουν;» Ένιωσα – βίωσα την απόλυτη μικρότητά μου απέναντί του. Δεν είναι δυνατόν να μού αποκλείει με τόση ευκολία και απίστευτη δυνατότητα όλα τα «μοντέλα» που μου «επέβαλαν» τόσοι και τόσοι.

Σκέφτομαι τώρα πως μάλλον θα είχε δίκιο ο δάσκαλός μου. Απόλυτα σωστός. Τώρα που γεμίσαμε από σπουδαγμένους, παρασπουδαγμένους, με μεταπτυχιακά και διδακτορικά εξ Εσπερίας προερχόμενα μάλλον έχει εξατμισθεί και η έννοια του «Πνευματικού Ανθρώπου». Απέκλεισα και τους «Πνευματικούς Καραβανάδες». Άτομα δηλαδή που ασχολούνται με τα πάντα, όλα τα σφάζουν κι όλα τα μαχαιρώνουν, εφόσον βέβαια «ενυπάρχει το κέρδος και η κονόμα». Αυτοί και γράμματα να ξέρουν είναι δούλοι. Απλά κατάλαβα πως ο πνευματικός άνθρωπος δεν είναι ο απλός ταχυδρόμος πολιτιστικών εντολών. Γίνεται και ταυτόχρονα και συντάκτης νέων πολιτιστικών προτάσεων και μηνυμάτων. Ήθος, συνέπεια, εντιμότητα, σεβασμό στο συνάνθρωπο και αποδοχή…
Τώρα, ας μη με ρωτήσει κάποιος, αν υπάρχουν τέτοιοι άνθρωποι. Ελπίζω…